ARGIAk argitaratu duen gisan, Zaldibarko zabor-jauziaren osteko lehen orduetan bertan izan ziren Bizkaiko zenbait suhiltzaileren uniformeetan amiantoa agertu dela eta, Bizkaiko EH Bilduren bozeramaile Bea Ilardia Olanguak Bizkaiko Foru Aldundia interpelatu du.

Ondorengo galderak sartu ditu idatziz, eta idatzizko erantzuna eskatu du:

- Zenbat suhiltzaile bideratu ditu Bizkaiko Foru Aldundiak hondamendia gertatutako tokira otsailaren 6tik? Zein txandatan eta zenbat ordu egin dituzte lan?

- Lehen momentuan, amiantorako babesik gabe lanean aritu ziren suhiltzaileak lanak utzi eta beraien baseetara bueltatuta, zein protokolo jarraitu zuen Bizkaiko Foru Aldundiak suhiltzaile horien jantziekin? Zenbat jantzi aztertu dira? Zein izan da jantzi horekin egin den tratamendua? Zenbat jantzi daude amiantoarekin kutsatuta?

- Otsailaren 6an zabortegiaren hondamendira bideratutako suhiltzaileei egin zaie azterketa mediku berezirik?

- Zenbat ibilgailu bideratu zituen Bizkaiko Foru Aldundiak hondamendia gertatutako tokiera otsailaren 6an?

- Zer motatako garbiketa egin zaie otsailaren 6an hondamendira bideratutako suhiltzaileen ibilgailuei? Garbiketa horrek erregistratuta daude? Noiz egin dira? Zenbat ibilgailu garbitu dira?

- Otsailaren 7tik aurrera Zaldibarko zabortegian lanean izan diren langileekin protokolo berezirik jarraitu da? Zein babes neurrirekin egin dute lan? Azterketa eta jarraipen mediku berezirik egin zaie? Zer tratamendu izan du beraien arropak eta erabilitako ibilgailuak?

Madrilgo CSIC laborategira bidali ditu Eusko Jaurlaritzak Verter Recyclingen zabortegi inguruetan hartutako aire mostrak, dioxina, furano eta PCB kopurua neurtzeko. Baina Espainiako estatuan, bi laborategi baino ez dira airean dauden dioxinak neurtzeko Entidad Nacional de Acreditación (ENAC) erakundearen autorizazioa dutenak, eta biak daude Bartzelonan: IDAEA-CSIC laborategia eta Institut Químic de Sarrià. Jaurlaritzak zergatik ez ditu bidali laginak Europa mailan berme gehien ematen duten laborategi hauetara?

ENACek horrela azaltzen du bere webgunean, zergatik egin behar diren frogak eta kalibrazioa akreditatutako laborategietan: "Gaitasun teknikoen berme handienak jaso nahi badira arriskurik hartu gabe, akreditatutako laborategiak hartu behar dira, horiek frogatu dutelako badutela beharrezkoa den gaitasun teknikoa. Aldiz, akreditaziorik ez duten laborategien kasuan, laborategiak esaten duenak pertsonari sortu ahal dion konfiantza soilik dago oinarrian".

Madrilgo CSIC laborategi horretan diharduen Begoña Jimenez Luque ekarri du Jaurlaritzak Zaldibarko zabortegi inguruan jasotako dioxina analisien emaitzak azaltzeko. El Mundo egunkariak otsailaren 19an galdetu dio ea zergatik eraman dituzten analisiak Madrilgo CSIC laborategira, analisi horiek egiteko akreditatuta dagoena Bartzelonakoa baldin bada. Bere erantzuna: "Guk ere gaitasun bera dugu analitika horiek egiteko". Bere adierazpenek hori diote, frogatzeko ENACen ziurtagiririk ez du Madrilgo laborategiak, ordea. Jimenezek berak otsailaren 18an prentsaren aurrean egindako agerraldian azaldu zuen froga hauek egitea oso dela konplexua: "Analisiak egiteko teknikak oso konplexuak dira eta instrumentazio oso sofistikatua eskatzen dute: espektrometria erresoluziorik handiena duena".

Ikusirik analisi horiek egiteko hain konplexuak direla, eta jakinik Zaldibarko zabor-jauziak eta ondorengo suteak herritarrengan sekulako konfiantza falta piztu duela kutsadura eta osasun kontrol sistemekiko, zergatik ez ditu Jaurlaritzak analisiak Europako Batasunean sinesgarritasuna duten laborategi akreditatu batera eraman? Zer nolako emaitzak emango zituzkeen horretarako autorizatutako laborategi batek egin izan balitu dioxina eta furano azterketak?

ENAC ziurtagiriaz xehetasun gehiago eta ISO agiriarekiko duen ezberdintasunaz albiste honetan.

Eibarko Eta kitto aldizkarian gutuna argitaratu du Pedro Alberdi Alberto Sololuzeren koinatuak. Hala dio pasarte batean: "Ez, agintariok, Alberto Sololuze behargina ez du mendiak hil, gizakiaren diru-goseak baizik. Eta diru-gose horrek izen-abizenak ditu, kaleko aldarriek behin eta berriz aditzera ematen dutenez. Gertatutakoa, beraz, erraz irudika daiteke: abariziak batu ditu eraikuntzako enpresa-gizon eskrupulurik gabea eta sigla boteretsu bati lotutako politikari ustela, eta ederki ulertu dira".

Sutetik gertu dagoelako, Ermuko Sallabente auzoko hiru mila lagun ingururentzat berriro aktibatu ditu prebentziozko neurriak. Hala nola, etxeko leihoak itxita uztea edota kirol jarduerarik ez egitea espazio publikoan.

Nahasmendua bizi dute Debabarreneko herritarrek karriketan ariketa fisikoa lasai egiterik badaukaten ala ez erabakitzeko orduan. Gaur Osasun Sailak kaleko jarduerak eteteko gomendioa egin badie Sallabenteko herritarrei, aurreko egunetan Zaldibar, Ermua eta Eibarko guztientzako balio zuen gomendioak (ez ahaztu, Eibar-Real Sociedad futbol derbya zintzilik uztea ere eragin zuena) eta ostegunean (20), justu gaurko berriak 18 ordu lehenago agintariek bertan behera utziak zituzten neurriok.

Bitartean, dioxina eta furanoen neurketa berrien emaitzak atzo eskaini zituzten agintariek, eta horietan ageri zenez joan den larunbatean (15) neurtu ziren dioxina kopuru handienak, 1.237 femtogramo. Agintariek atzo bereizi zituzten dioxina-furanoen neurketak eta herritarrentzako babes neurri gomendioak, esanaz  suteen itzaltzeak baretu zuela airearen kutsadura. Ordu gutxira piztu ziren berriro garrak

Ostegun gauean, 22:00ak pasa berritan, inguruko herritarrak hasi dira zabaltzen Zaldibarko zabortegian piztu berri ziren garren argazki eta albisteak. ARGIAk 22:55ean eman du horren berri:

Goizean eguna argitu ostean hasi dira garrak itzaltzeko ahaleginean Bizkaiko suhiltzaileak.

Ofizialki itzalitako sua berriro piztu arren, Eusko Jaularitzak esan du ez zuela atzera egingo justu ordu batzuk lehenago hartutako erabakian, alegia, dagoenekoz ez daudela indarrean Zaldibar, Ermua eta Eibarko herritarrei emandako gomendioak: ez ireki leihoak, eskoletan ez egin ez ariketa fisikorik ez jolasik aire librean...

EITBko hedabideei mintzatu zaie goizean Aitor Zulueta Ingurumen sailburuordetzaren ordezkaria eta hark esan duenez "sua txikia da", eta goizean zehar itzaltzea espero dute. Hala ere, goiko plataformaren egonkortasun ezaren ondorioz, suak sortuz joango direla ohartarazi du Zuluetak. Emisioak areagotuko diren galdetuta, hori zehazteko analisiak beharko direla esan du.

Gaur El Correok dakarren informazioak sorpresa eragin du jende askoren artean. Langileek Ertzaintzari jakinarazi diote Zaldibarko zabortegira Eusko Jaurlaritzako inspektoreak joan aurreko bi asteetan txatarra erosi eta hori birziklatzen zutela, inspekzioaren egunean azterketa gainditzeko. Ez da kasu isolatua, Jaurlaritzak inspekzioa pasatzera zein egunetan joango diren aurrez abisatzen die industria kutsatzaileei.

Erraustegiekin –eta beraz, hondakin industrialak errausten ari diren zementerekin ere bai– ere hala jokatzen du Eusko Jaurlaritzak, ARGIAk hainbat aldiz argitaratu izan duenez. Enpresek egin behar dutena da azterketaren une horretan praktika "egokia" aurrera eraman.

Bi kontrol mota: enpresa berarena eta erakundeena

Halako industria kutsatzaileek bi kontrol mota dituzte. Batetik, industriak berak kontratatzen du bere kutsadurari buruz txostena idatziko duen profesionala. Honekin, industriak kontrolatzen du kontroladorea bera. Txosten hori instituzioei pasatzeaz arduratu behar da.

Bestetik, erakunde publikoek inspekzioak egiten dituzte. Hala ere, esan dugun bezala, inspekzio hauen datak aurrez abisatzen dizkiete ikertuko dituzten erakundeei. Wikipedian Zaldibarkoaz idazten ari diren artikulu landuan irakur diateke Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen Sailaren inspekzioetan, EAEn lan horretarako 8 inspektore baino ez daudela egun. Inspektore horien lana da 17 zabortegiak eta kutsadura sortzen duten 380 industria eta gune klasifikatu ikuskatzea. Halere, lan hau egiten zuten funtzionarioen arabera, lan hori hobeto egiteko jende gehiago beharko litzateke eta inspektoreen aholkuei jaramon gehiago egin.

Nola da posible?

Kontrol falta honen oinarrian Josu Jon Imazek Lizarra-Garaziko garaietan, EAEko lehendakariorde zela egindako aldaketa dago, atzo Gara egunkariko Ramon Solak argitaratu zuenez. EAJko presidente izandakoak eta egun Repsoleko buru denak, 2000ko abenduaren 26an Industria Sailburu zela onartu zuen, "industria-instalazioak abian jartzeko prozedura sinplifikatzea". Egun hartatik aurrera, administrazioak uzten zion "industriaren kalitatea eta segurtasuna bermatzen dituen" erantzukizuna izateari modu zuzenean, hori "titularren, proiektuaren erredaktoreen, obra-zuzendarien, instalatzaileen, ikuskapen-erakundeen, enpresa banatzaileen eta/edo merkaturatzaileen" esku utziz.

Langileek Ertzaintzari jakinarazi diote Zaldibarko zabortegira Eusko Jaurlaritzako inspektoreak joan aurreko bi asteetan txatarra erosi eta hori birziklatzen zutela, inspekzioaren egunean azterketa gainditzeko. El Correo egunkariak argitaratu du gaur albistea.

Zaldibarko zabortegia amildu eta ia bi aste pasa direnean iragarri dutenez, desagertuta jarraitzen duten bi langileak egon daitezkeen inguruan bilatzen hasi dira. Zabortegira sartzeko errepidetik gertu ari dira bila EITBk informatu duenez, baskula zegoen tokian, ustez han egon daitezkeelako Joaquin Beltran eta Alberto Sololuze langileen gorpuak.

Elgoibarko Barren aldizkariak argitaratutako informazio honetan azaltzen denez, Eitzaga auzoko zabortegiak kezka eragin du Elgoibarren ere.

Eibarko Unibertsitateko Ikasle Mugimenduak asteartean jakinarazi duenez, greba mugagabea abiatuko dute asteazkenean, "Zaldibarko zabortegian gertatu denaren ondorioz eta azalpenak jasotzeko asmoz". Sare sozialen bidez eman dute erabakiaren berri.

AZKEN ORDUKOA!⚠️
Zaldibarreko zabortegiaren kontua dela eta Eibarko EHU unibertsitateko ikasleok grebaldi mugagabea konbokatu dugu. Ondorioz, HERRI UNIBERTSITATEA ATZERATU EGINGO DA! Azti ibili, informazio gehiago aurrerago...

— EUIM (@EibarkoIkasleMu) February 18, 2020

Asteazkenean ziren Herri Unibertsitateari hasiera ematekoak Eibarren, baina greba tarteko, atzeratzea erabaki dute.

Gara egunkarian Ana Urkiri kazetariak elkarrizketa mamitsua egin dio EAEko Geologoen Elkarteko bozeramailea den Virginia Ormaetxea geologoari. Bere hitzetan: "Ez dago argi luizia zabortegiak ala autobideak eragin duen". Ormaetxeak dioenez, oraindik goiz da ondorioak ateratzeko.

Zabor-jauziaren jatorriaren bila ia denak zabor kopuruaren gaindimentsioari begira gauden honetan, Ormaetxeak zabortegiaren mendia seinalatu du, autobidearen aldetik gainera: "Autobidearen aldeko mendian ez zegoen ezer, ezponda bat zegoen. Agerian geratzen direnean harriak meteorizazioagatik joaten da apurtzen. Harri guztietan daude apurketa naturalak –diaklasa deitzen zaie–, eta zabaltzen joaten dira. Behin pixka bat zabalduta, ura sartzen da, hormak jaten ditu, gehiago zabaltzen dira eta erori egiten dira".

Ana Urkiri kazetariak Garan emandako datuaren arabera, 2014tik 2018ra egin ziren autobidean lanak. Lan horien eragin posibleaz hau dio Ormaetxeak: "Obra batean ezpondak uzten dituzu eta horiek ondo daudela ziurtatu behar dituzu. Askotan gertatzen da ez daudela ondo. Ez dakigu. Zabortegian arazoak daudenean normalean ez dira hormak apurtzen; mailak egon daitezke gaizki eta horiek erortzen dira. Horregatik izan da arraroa bide sarearen aldera erortzea".

Autobidearen ondorioz gertatu bada guztia, Aldundia erantzule

Errepideak Aldundiaren eskumena izanik, berak eragin badu zabor-jauzia, berak egin beharko ditu berreskurapen lanak, eta indemnizatu egin beharko ditu langileak eta enpresa. Enpresa erantzule izatetik, kaltetu izatera pasatuko litzateke, eta geldialdiak eragin dizkion kalte ekonomikoak ere Aldundiak beregain hartu beharko lituzke. "Horregatik esaten zuen Aldundiak segituan zabortegia izan zela" dio Ormaetxeak, oraindik azterketa gehiago egin arte trajediaren iturburua zein izan den ezin dela argitu adieraziz.

Aurrikusi zitekeen? "Pitzadurak ikusita, geologo batek aurreikusiko luke"

"Langileek ikusten dituzte marrak (pitzadurak) eta beren prozedurarekin jarraitzen dute. Konpondu, eta kitto. Baina geologo batek jakingo luke esaten hori ez ukitzeko, lurra mugimenduan dagoela ohartaraziko luke; ez dela zabortegiaren kontu bat, zerbait gehiago dagoela eta kontu handiz aritzeko".

Nola ulertzen da, orduan, langileek pitzadurak ikusi izana?

Ormaetxeak emandako azalpenen arabera, bateragarriak dira zabortegiko langileek pitzadurak sumatu izana baina zabor jauzia ez zabor metak berak sortu izana: "Ziurrenik haiek pentsatuko zuten kolapsoagatik zituztela pitzadura horiek eta konpondu egin behar zituztela, bertatik ura sartuz gero kolapsoa gehituz doalako eta zabortegiko segurtasuna arriskuan dagoelako. Ez zuten espero zabortegiko horma bat eroriko zela. Ez zuten pentsatzen horma txarto egon zitekeenik".

Astearte arratsaldean baieztatu da Urkullu eta Arriolak goizean iragarritakoa. Larrialdi taldeek lortu dute zabortegiko sua itzaltzea.

Oraingoz, ostegunerako aurreikusita zituen ekintzak utzi dituzte bertan behera, Zaldibarko zabortegiaren luiziak eta ondorengo suteek eragindako kutsaduragatik. Eusko Jaurlaritzaren Osasun Sailak eman dituen gomendioei jarraiki hartu dute erabakia. Aste honen bukaera aldera espero dira aire neurketaren emaitza gehiago, eta horien arabera erabakiko dute asteburuko ekintzak ere bertan behera geratzen diren ala ez. Neurketek hobera egin eta Osasun Sailak eman dituen gomendioek indarrean jarraituko ez balute, osteguneko ekintzak datorren asteartean antolatuko lituzke Udalak, Naizen kontatu dutenez.

'Zaldibar argitu, langileak aurkitu, errauskailua gelditu' lelopean manifestazioa deitu dute Azpeitian, larunbatean, otsailaren 22an, herriko plazatik aterata 18:30ean.

Astelehenean Elkar-ekinek deituta bilkura irekia egin zuten Sindikatu Zaharrean, eta herriko hogei pertsona inguru bildu ziren

Bilera horretan adostu zuten aste honetan Azpeitian bi ekintza egitea:

- Bihar, asteazkena, otsailak 19: 'Zer gertatzen ari da Zaldibarren?' izenburu hartuta hitzaldia. Lekua eta hizlariak zein izango diren gaur jakinaraziko dute.

- Larunbatean, otsailaren 22an, berriz, manifestazioa egingo da, 18:30ean, Azpeitiko plazatik abiatuta.

Tragedia humano bat eta kutsadura kalte larriak sortzeaz gain, Zaldibarko luiziak arazo logistiko handi bat zabaldu du lurralde guztietara, eta hondakinen egungo kudeaketa eredua auzitan jarri du.

Verter Recyclingek 700 bezero baino gehiagori zerbitzatzen zituen, horietako 200 enpresa handiak ziren.  Kamioikada horiek guztiak noraezean geratu dira: “Oraintxe bertan inbutu moduko bat daukagu”, onartu du Elena Moreno Eusko Jaurlaritzako ingurumen sailburuordeak. Albiste osoa hemen.

Ermuan herrirren aurrean azalpenak eman dituzte otsailaren 17an Zaldibarko krisi mahai teknikoko kideek. Hamar teknikari mahai handi batean, Antzokiko eszenategi gainean. 500 herritar aurrean, eta atarian pantaila handi bat, jendeak kaletik ere jarraituko zuena. "Zaldibar Argitu!" pankartari helduta kide zenbait, ate ondoan. Herritarrek beren kezkak argi adierazi zituzten. Osasunaren inguruan teknikariek emandako azalpenek eragin zuten zalapartarik handiena. Azpiko loturan duzu agerraldiaren kronika osorik.

ARGIAk jakin ahal izan duenez, lanbide-heziketa zentroak ur korrontea moztu du eraikinean. Eskolak berak hartu du ura mozteko erabakia, uraren kalitatea ona zela ziurtatu artean.

Imanol Urresti Armeria Eskolako zuzendariak jakinarazi duenez, bi orduz eten dute ur korrontea." Behin uraren kalitatea egokia dela ziurtatuta berriro ura jarrita dugu", jakinarazi du.

Gipuzkoako Ur Partzuergoak igandean ohar bidez adierazi zuenez, Eibarko uraren kalitateari dagokionez arduratzeko motiborik ez zegoen. Astelehenean, aldiz, Aixola eta Ego erreketan zabortegiko kutsagarriak eta toxikoak antzeman zituen Ingurumen Sailaren Ura Agentziak.

Ingurumen Sailaren Ura Agentziak ezagutarazi ditu otsailaren 11an Debabarreneko zenbait errekatako uretan egindako analisien emaitzak. Horietan ageri denez Aixola errekara eta Ego ibaira egun horretarako iritsiak ziren Zaldibarko zabortegitik lixibiatutako urekin nahastuta amonioa, etilbentzenoa, bentzenoa, toluenoa eta xilenoa. 

Uraren txostenak ondorioetan dioenez, analisietan aurkitutako kutsagarriek ingurumen kalitate arauak soilik bi gunetan gainditu dituzte, eta batean bakarrik zabortegiaren eraginez, Aixola errekan ipinitako kontrolean; arauak gainditzen dituen bigarren gunea, Ego ibaian Ermua eta Eibar artean, hiriok iragazi barik errekaratzen dituzten urei dagozkie, ez Zaldibarko zabortegiari.

Ez da atzo goizekoa Eitzaga auzoan eskandalua eragin duen zabortegiaren historia. 2011n ireki bazuten ere, bi hamarkada atzera egin behar da hasierara iristeko. Zaldibarko auzo honetako bizilagun asko aurretik ere kexu ziren bertan zeuden beste zabortegiengatik. Deskontrolatuta zeuden, denetarik botatzen zen bertan, herritarrek salatzen zutenez. Zabortegiak debekatzea lortu, eta ondoren kontrako bidea hartu zuen Udaleko bataila politikoaren errepasoa jarraian.

(Irakurri hemendik Lander Arbelaitzen kronika osoa)