2020an bezala, COVID-19aren krisiak eragindako mugikortasunaren murrizketak airearen kalitatearen hobekuntza orokorra eragin du, aurrekaririk gabe. Hala ere, 2,2 milioi euskal herritarrek aire kutsatua arnasten jarraitu dute.

Ekologistak Martxanek egindako txostenak Espainiako Estatu osoan instalatutako 800 neurketa-estazio ofizialetan bildutako datuak aztertzen ditu, horien artean 57 Euskal Autonomia Erkidegoan kokatutakoak. Ondorio nagusien artean, honako hauek nabarmentzen dira:

• 2021ean, Espainiako eta Euskadiko airearen kalitateak 2020an ikusitako hobekuntza nabarmenari eutsi dio, nitrogeno dioxidoaren (NO₂), sufre dioxidoaren (SO₂) eta ozono troposferikoaren mailak nabarmen murriztuta, eta partikula esekien (PM₁₀ eta PM_2,5) mailak ñabartuago, azken hamarkadako minimoetan.
• Ekologistak Martxanen txostenak erreferentziatzat hartzen ditu Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gomendatutako gehieneko kutsadura-balio berriak eta Europar Batasuneko landaredia babesteko epe luzerako helburua. Maila horien arabera, kutsatutako aireak euskal herritar guztiei eragin zien 2021ean. Aldiz, ozonoaren erorketaren ondorioz, euskal lurraldeak ez zuen ia kutsadurarik izan, eta horrek landaredia kaltetu zuen.
• Araudiaren estandarrak hartuz gero, OMEren gomendioak baino laxoagoak, ez legoke aire kutsatua arnastu zuen biztanlerik, ezta landaredia kaltetzen duten kutsadura-mailen eraginpean dagoen azalerarik ere, legezko mugen gainetik.
• Udaberriko egonkortasun atmosferikoak partikulek eragindako kutsadura-kasuak aktibatu zituen, gehienak Afrikako iparraldetik zetozenak. Negua, aldiz, ezegonkorra eta hezea izan zen, eta urtaro horretako ohiko kutsatzaileak (NO₂ eta partikulak) sakabanatzea eta botatzea erraztu zuen. Udako bero ertain samarrak ozonoa jaisten lagundu zuen, abuztuaren erdialdeko bero-bolada handia gorabehera.
• Airearen kalitateak 2021ean izan duen hobekuntza azaltzeko funtsezko faktoreak hauek dira: mugikortasunaren murrizketa orokorra eta COVID-19ari aurre egiteko hartutako neurrien ondoriozko murrizketa ekonomikoa, azken bi urteetan bizi izan dugun egoera sanitario eta sozial lazgarriarekin.
• Ozonoa da aurten ere biztanlerian hedadura eta eragin handiena izan duen kutsatzailea. Airean dauden partikulek (PM₁₀ eta PM_2,5) eta nitrogeno dioxidoak (NO₂) biztanleria osoari eragiten jarraitu zuten, Erriberakoari izan ezik. Euskadiko hiri- eta industria-estazio guztiek gainditu zituzten OMEk NO₂rako emandako gomendio berriak.
• Airearen kutsadura lehen mailako arazotzat hartu beharko litzateke. Urtero 30.000 heriotza goiztiar izaten dira Espainiako Estatuan airearen kutsaduraren ondorioz, Europako Ingurumen Agentziaren (AEMA) arabera. Carlos III.a Osasun Institutuaren arabera, 10.000 pertsona hil dira kutsadura handiko gertakarietan. 2021ean egoera hobetzea albiste bikaina da.
• Kutsadura atmosferikoaren ondoriozko osasun- eta lan-kostuak 50.000 milioi dolar dira urtean, Espainiako BPGaren % 3,5, Munduko Bankuaren arabera, laboreetan eta ekosistema naturaletan eragindako kalteen kostua kontuan hartu gabe.
• Airearen Kalitatea Hobetzeko Planak nahitaezkoak dira indarrean dagoen legediaren arabera. Baina kasu askotan ez dira existitzen, eta beste batzuetan ez dira eraginkorrak borondate politikorik ez dutelako. Eusko Jaurlaritzak oraindik ere ez du betetzen Arabako hegoaldean dagoen Kantauriar Haranean ozonoaren aurka borrokatzeko plan bat egiteko betebeharra.
• Hirietako airearen kalitatea hobetzeko modu bakarra motordun trafikoa murriztea da, oinezkoen eta bizikleten mugikortasun aktiboa eta garraio publiko garbia indartuz. Beharrezkoa da, halaber, energia aurreztea sustatzea, eskura dauden industria-teknika onenak erabiltzea, erregai fosilen zentral termikoak ixtea, diesela zigortzea, hegazkinaren erabilera murriztea, Atlantikoko itsas garraioaren isuriak kontrolatzeko eremu bat izendatzea, eta abeltzaintzako makrogranja berriak atzeratzea.
• Klima Aldaketari buruzko Legeak behartzen du 50.000 biztanletik gorako hiri guztiek isurketa txikiko eremuak izatea 2023a baino lehen. Bilbo, Donostia eta Gasteizko udalek eremu horien mugaketa kontratatu dute, eta horiek ezartzeko funts publiko ugari jasotzen ari dira.
• COVID-19aren osasun-krisiak erakutsi du trafikoa murrizteak ondorio argiak dituela arnasten dugun airearen kalitatearen hobekuntzan, hirietan eta landa-eremuetan. Hala ere, hiri handietako airearen kutsadurak azken hilabeteetan izan duen gorakada zantzu kezkagarria da ez dugula behar beste ikasi.

Txostenaren laburpen bat ikusi nahi baduzu, joan esteka honetara.

La entrada Euskal herritar guztiek aire osasungaitza arnastu zuten berriro 2021ean, pandemia gorabehera se publicó primero en Ekologistak Martxan - Euskal Herria.