• Fiskaltzak eta Gasteizko 3. Instrukzio Epaitegiak prebarikazio delitu baten zantzuak ikusi zituzten, 2022ko apirilean 4 pertsonak salaketa jarri ondoren.

• Ekologistak Martxan-ek uste du ez dela gertakarien ikerketa nahikoa eta sakonik egin, eta iragarri du oso populatua dagoen hiri-ingurunean industria kutsatzailearen proiektu baten aurka egiten jarraituko duela.

Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiko Arlo Zibileko eta Zigor-arloko Salak auto bat eman zuen otsailaren 6an, Amaia Barredoren (bere garaian Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Jasangarritasuneko sailburuordea eta gaur egun Elikadura, Landa Garapen, Nekazaritza eta Arrantzako sailburua) aurka irekitako auzia artxibatzeko, Valogreene Paper SL enpresari “kareharrizko materiala ekoizteko” (egia esan, euskal paper-industriako ia 150.000 tona hondakin tratatzeko) ingurumen-baimen integratua ematean ustez prebarikazio administratiboko delitu bat egiteagatik.

Salaketa 2022ko apirilean jarri zuten lau pertsonak, auzokoek eta ekologistek, Arabako Fiskaltzan, Amaia Barredo eta Javier Aguirre Orcajo (garai hartan Eusko Jaurlaritzako Ingurumenaren Kalitatearen zuzendaria zena eta gaur egun URA – Uraren Euskal Agentzian dagoena) jaun-andreen aurka, uste zutelako IBBa Bergarako Udalaren hirigintza-txostenaren aurka eman zela, udal-hirigintza-plangintzarekin bateraezina zela adierazten baitzuen. Fiskaltzak ere delitu zantzuak antzeman zituen eta 2023ko apirilean auzia Gasteizko Instrukzioko 3. Epaitegira bidali zuen. Hainbat ikerketa egin ondoren, 2024ko ekainean, Epaitegiak inhibizio-auto bat eman zuen, Amaia Barredo foruduna baitzen, Eusko Jaurlaritzako sailburu izendatu baitzuten. Horrek beste iritzi bat ematen zion delitu-zantzuei. 2025eko urtarrilaren 25ean, epaitegi horrek ustezko delituaren azalpen arrazoitua bidali zion EAEANri.

Orain, Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiko Arlo Zibileko eta Zigor-arloko Salak Amaia Barredoren aurkako auzia artxibatzea erabaki du, inolako ikerketa-eginbide berri edo osagarririk egin gabe, IBB emateko administrazio-ebazpenean delituzko zantzurik ez dagoela iritzita. Salak dioenez, eztabaida juridikoa da: “ez dago zantzurik Ingurumen Jasangarritasuneko sailburuordeak emandako ebazpen arbitrario eta arau juridikoen guztiz kontrakoa denik, arrazoibide tekniko juridikoan oinarrituta dago, arrazionaltasuna du eta helburu legitimo bat du, ebazpena eman zuen agintaritzaren borondate partikularraz guztiz kanpokoa, eta ez da botere-desbideratzerik ikusten bere irizpenean”. Ondorioztatu duenez, orain “Administrazioarekiko Auzien Salari dagokio erabakitzea ebazpenak zilegitasun administratiborik izan zuen ala ez“, baina horrek ez du eraginik izango zigor-arloko ebazpenean. Azken batean, interpretazio juridikoaren gaia da, administrazioarekiko auzien jurisdikzioari dagokiona.

Ecologistas en Acción taldeak administrazioarekiko auzi-errekurtsoa aurkeztu zuen 2022ko azaroan IBBren eta aldeko Ingurumen Inpaktuaren Adierazpenaren aurka. Errekurtso horri orain ekingo zaio, zigor-arloko eztabaida ebatzi arte geldirik egon ondoren. Erakunde ekologistak ziurtatu du industriaren baimenak baliogabetzeko eskatzen jarraituko duela.

Ekologistak Martxan-en ustez “albiste txarra eta harrigarria da; izan ere, artxiboa ia erabat oinarritzen da ikertutako pertsonen deklarazioetan, Instrukzioko Epaitegiak egindako beste froga batzuk (bereziki dokumentalak) eta Salak berak egin zitzakeenak eta egin behar zituenak kontuan hartu gabe“. Abian zegoen ikerketa judizial bat eten zen (ikertu batek forudun izaera lortu baitzuen), eta karpeta-kolpea eman zitzaion Auzitegi Nagusian, izapide eta ikerketa gehiagorik gabe.

Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiak balio handiagoa eman die ikertuen adierazpenei Bergarako Udalaren dekretuei baino; izan ere, dekretu horiek proiektuaren hirigintza-bateraezintasuna deklaratu zuten, eta, beraz, tramitazioa IBBak arautzen dituen araudiaren arabera artxibatu behar zen. Ikertuek ez zuten ekintza hori egin. “Ikertutako pertsonek egia ez esateko eta defentsari kalte egin diezaiokeen guztia ezkutatzeko eskubidea dutela kontuan hartuta, ikerketa penal bat erabat artxibatzeko froga gutxi daudela dirudi“.

Gasteizko Fiskaltzak Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiaren Salan bertan errekurritu dezake autoa, eta hala egingo duela espero du erakunde ekologistak, delituzko zantzuei buruz duen balorazioa eta orain emandako autoaren justifikazio eskasa kontuan hartuta. Ekologistek uste dute “hau bezalako ebazpenek agerian uzten dituztela jokabide eta delitu jakin batzuk jazartzeko zailtasunak, bereziki ingurumena babestearekin lotutakoak. Eta ez dute laguntzen herritarrek justizia-administrazioan duten konfiantza areagotzen delitu eta pertsona jakin batzuen aurrean “. Gehiegitan ematen du “neurgailu” desberdinak daudela.

Ekologistak Martxan-ek adierazi du, bere aldetik, Bergarako Valogreene Paperen proiektua salatzen jarraituko dutela, auzitegietan eta, bereziki, gizartearen artean. Proiektu hori, hasiera batean, “industriarako karga mineralen ekoizpen ekologikoko planta” gisa “saldu” zen, “kareharrizko materialaren ekoizpen” bihurtzeko, eta, ondoren, “hondakin ez-arriskutsuen kudeaketa-jarduera” edo “paperaren industriako azpiproduktuen tratamendu” bihurtzeko. Hitz-jokoak edo trileroen maniobrak, oso kutsagarria den industria-proiektu bat populazio-dentsitate handiko giza ingurune baten erdian ezkutatzeko.