• Ekologistak Martxan-ek mugikortasun aktiboa sustatzeko eskatu die Eusko Jaurlaritzari, aldundi guztiei eta Euskal Autonomia Erkidegoko udalerri guztiei, atzerapenik gabe, eta, Euskadiko Mugikortasun Jasangarriari buruzko Legeak ezartzen duen bezala, lehentasuna emanez oinezkoentzako garraioari, garraio publikoari eta, oro har, garraio ez-motordunari

• Horretarako, besteak beste, autobus-erreiak eta bidegorriak prestatzea proposatu dute, baita hiriburuetan eta gainerako udalerrietan emisio txikiko eremu eraginkorrak ezartzea ere

Europako Ingurumen Agentziak argitaratutako “Daños a la salud humana por la contaminación del aire en Europa” azken txostenaren arabera, partikula finek, nitrogeno dioxidoak eta ozonoak airea kutsatzeak 181 heriotza goiztiar eragin zituen Araban 2022an, 766 heriotza Bizkaian eta 323 heriotza Gipuzkoan, txosten horretan aintzat hartutako oinarrizko egoeran. Egotzitako heriotza guztien % 65 PM2,5 partikuletatik datoz, eta horien jarraipena ez da Eusko Jaurlaritzaren lehentasunen artean egon. Izan ere, neurketa atzeratu egin zen hiriburuetako batean eta “trafikoaren jarraipenerako estazioetan”, 2020. urtera arte, mende hasieratik haren arriskugarritasuna nahikoa ezaguna zen arren.

Heriotza gehienak, txostenak adierazten duen bezala, Bizkaian gertatu ziren, heriotzen % 60rekin, eta Nerbioi Beherea da esleitutako heriotza gehienak biltzen dituenetako bat. Eremu horretan, hain zuzen ere, nahitaezko hobekuntza-plana egiteke dago oraindik, bertan kokatutako estazioetan eta 2016 eta 2017 urteetan NO2-n araututako kutsatzaileen mailak gainditu baitira.

Ekologistak Martxan-ek salatu duenez, “orain artekoa ere larria da, eta ozonorako araututako mailak gainditu dituelako, Eusko Jaurlaritzak ez ditu aintzat hartzen erakunde horrek egindako eskaerak, eta horri gehitu behar diogu Arartekoak kutsatzaile horrentzako nahitaezko Hobekuntza Plana egiteko egindako gomendioa ere“.

Kontuan hartutako egoera sentikorrean, Europako Agentziak bikoiztu egiten ditu Euskal Autonomia Erkidegoan atmosferaren kutsadurari egotz dakizkiokeen heriotzak, eta 2655era iristen da 2022an bertan, kontuan hartuta Osasunaren Mundu Erakundeak gaur egun gomendatzen dituen kontzentrazio baxuagoen osasun-ondorioak, autonomia-erkidego osoan gainditu ohi direnak.

Europako Agentziaren kalkulu horiek Euskadin 2022an erregistratutako 24.203 heriotzen % 5 eta % 11 bitartean adierazten dute, 79-161 heriotzarekin 30 urtetik gorako ehun mila biztanleko, eta Bizkaia da 91 eta 173 ratioekin zifra altuenak dituen probintzia, Estatuko batez bestekoa gaindituz eszenatoki sentikorrenaren kasuan.

Ekologistak Martxan-ek uste du “onartezina dela kutsadura atmosferikoak Euskadin, oro har, eta lurralde bakoitzean, bereziki, duen eragina, eta administrazio publiko guztiei eskatzen die ibilgailu-trafikoa murrizteko udalerrietan eta haien inguruetan, eta hori da airearen kalitate txarraren erantzule nagusia“.

Horregatik guztiagatik, Ekologistak Martxan-ek udal guztiei gogorarazten die 2023ko urtarriletik aurrera, eta ez zonako hobekuntza-planen gomendio gisa bakarrik, legezko eskakizun gisa baizik, Mugikortasun Planak garatzera behartuta daudela, Emisio Baxuko Eremuak barne. Estatuko araudiaren arabera, 50.000 biztanletik gorako udal guztiak ere hala daude, bai eta 20.000 biztanletik gorako udalerriak ere, 102/2011 Errege Dekretuan araututako kutsatzaileen muga-balioak gainditzen direnean. Horretarako, bereziki garrantzitsua da neurketa (“neurtzen ez dena ez da existitzen”) eta neurketa horien kalitatea eta fidagarritasuna, gutxienez, araututako kutsatzaile guztiena.

Bestalde, Eusko Jaurlaritzari eskatzen diote egin gabe dauden nahitaezko Airearen Kalitatea Hobetzeko Planak egin ditzala. Plan horien araudiak ozonoari eta NO2ari buruzko arauak urratzen ditu, gaur egun araututa dauden mugak gainditzeagatik. Ildo horretan, ekologistek Eusko Jaurlaritzari gogorarazi diote ezen, isurien kontrolaren fidagarritasunak duen garrantzia kontuan hartuta, eta egungo zuzentarauan jasotakoaren eta hainbat auzo-elkartek eskatzen dutenaren ildotik, “funtsezkoa dela airearen kalitatea sistematikoki kontrolatzea kutsadura atmosferikoaren puntu kritikoetan, eta, beraz, laginketa-puntuak instalatu behar dituztela kutsadura atmosferikoaren puntu kritikoetan – baita industrialean ere –, eta gaineratu dugu ez litzatekeela hirigintza-jarduerarik egin behar egungo neurketa-estazio finkoetan egindako neurketak alboratzeko, ez eta inmisio-datuetan kontrol eta fidagarritasun txikiagoa eragiten duten estazioak kentzeko ere”.

Europar Batasunaren txostena: 

https://www.eea.europa.eu/en/analysis/publications/harm-to-human-health-from-air-pollution-2024