16 de agosto de 1893,
Foi unha rebelión nacionalista en Gernika chamada Sanrokada. Na comida popular organizada o día de San Roque, algúns nacionalistas empezaron a gritar contra España, e a medida que o ambiente se ía quentando, quitaron as bandeiras españolas que estaban colgadas nas asociacións Gernikarra e Tradicionalista (liberal e carlista respectivamente) e queimáronas gritando “viva a euskeria liberada”. Era a primeira acción pública do nacionalismo, cando o Goberno de España trataba de eliminar o réxime foral das provincias vascas. Houbo moitos conflitos respecto diso, por exemplo, días despois, o 27 de agosto, a Policía española asasinou a tres persoas en San Sebastián durante a manifestación contra Sagasta.