Aquí empezou todo. Onde estamos?
No banco situado fronte a Eroski, xunto ao instituto Iturrama de Pamplona. Aquí pasabamos a maioría dos fins de semana na adolescencia. Poida que non sexa tanto que aquí empezou todo, senón que na época na que andabamos aquí eu empecei a dedicar tempo e atención á comedia en Internet, a desenvolver ese punto de obsesión.

Este banco era o lugar de empezar a probar unas cantas cousas. Sen dicir á xente “isto estouno probando” ou sen que eu sáibao ben, pero foi un lugar para empezar a facer chistes. Estariamos nos segundos cursos da ESO.

Quen era vostede na clase?
Por clase, pero non por graza. Quizá tentei algo, pero non o fixen. Quizá era friqui. O friki das series e os cómics, o da comedia chegou máis tarde. Traballaba debuxando en clase: en cadernos, na axenda…

E entre amigos?
Tamén. O máis friki de todos os amigos. Aquí tampouco o máis gracioso… No día a día non tento ser gracioso. Estou cansado de que a xente o busque. Ou cando os cómicos se xuntan e a tendencia empeza a ser o máis gracioso… pásomo mal. Ademais, iso é o que fai sobre todo a xente menos graciosa. Os que son bos teñen outra tranquilidade. Os que sempre admirei foron os que de forma natural parecían os graciosos. Logo te dás conta do traballo que hai detrás no caso de moitos.

Eu agora sento que estou a recoller os froitos das decisións tomadas neste banco. Agora vexo que iso é o que realmente quería facer.

Segue sendo friki para a xente?
Si. No mundo da comedia hai dous tipos de persoas: por unha banda, as que bebemos moito doutros referentes e, por outro, as que sempre dixeron que era moi graciosa.

Atopei moitos cómicos que non coñecen outros cómicos, especialmente aqueles que non teñen interese en escoitalas e non o entendo. A un músico non lle chamas friki por escoitar a outros músicos, por que ten que ver coa comedia?

E irrítanche os que pasan por esas referencias?
Non. O que si vexo é que, como aínda somos poucos en Euskal Herria, non hai unha foto xenérica para ver con claridade cantas posibilidades dá a caseta up, que aínda hai unha idea moi concreta do cómico.

Parece que só hai dúas opcións: ou facer humor como actor ou seguir o exemplo do estadounidense Louis CK. O primeiro modelo sería máis o que pon as voces, o que representa a diferentes personaxes ou pode facer de pallaso; e o segundo, o que fala de pé, o que dá máis importancia ao texto e non ten maior representación adicional.

E hai moitas outras maneiras. Por iso dicíache que ser referentes tamén dáche iso, porque grazas a eles podes ver cantas cousas pódense facer e cantos camiños diferentes hai para que non todos sexamos iguais.

Esta onda de comedia non é máis que moda ou chegou para quedar?
Dubídoo. Sei que hai moita xente que o está vendo como unha moda, vino claramente nalgunhas das propostas que recibín: “Bo, agora que estades a subir, queremos empezar a organizalo. Virás?”

Cando me venden así xeralmente dígolles que non. Pero porque sei que non vai estar ben organizado, que non saben o que fago e que non vai funcionar. Eles enfadaranse, o público tamén e eu tamén. E iso non serve de nada.

Que lugar tivo até agora a caseta up aquí?
Antes había caseta up, pero xa se coñecía da man de xente nos teatros. A cultura caseta up vén de Estados Unidos e foi máis en bares, en sitios pequenos, facer o mesmo chiste en moitas ocasións fronte a 20-30 persoas. Comprender máis como probadero, empezando por intervencións de oito minutos, por exemplo. Aquí a xente empezou a actuar en directo ao longo dunha hora.

Máis teatralizado era o que estivera até agora. O primeiro intento de crear escena iniciouse en 2023 coa organización dos probaleks da produtora Hiru Damatxo. Pensei que se animaría a máis xente, pero aínda fai falta tempo.

Que se animaría a máis xente.
Si. A xente de Pamplona aínda non apareceu, pero quizá sexa a miña tarefa, deixar claro ao público que vén que isto pódeo facer calquera.

Empezaches en Cataluña de forma activa no mundo da comedia, non?
Si, estudei cine en Terrassa [Barcelona]. Alí tiven a miña primeira experiencia como presentadora nunha festa organizada polos alumnos e, por moitos factores, non saíu nada ben. Cando baixei do escenario, díxome o que presentara facía un ano: “Fai algo máis coa túa vida”.

Ese era o 2011 e non volvín subirme ao escenario até 2019. E mellor. Se comezase non estaría aquí agora. Hai cousas sobre as que debes estar moi seguro. Catro das dez primeiras actuacións sairán mal. E tamén hai que aprender a ir a casa tranquilo e a durmir ben cando salgue mal. Realmente iso é o que me fixo cómico: saber gozar mesmo cando vai mal.
Volvín subir ao escenario en 2019, nun open, nun probadero, organizado na libraría A Chama de Barcelona. Non me saíu ben, pero me trataron moi ben e por iso estou aquí en parte.

Riuse vostede de algo que xa non lle faría rir?
Atreveríame a dicir que non. Agora empezo a meter máis nalgúns temas, porque sei que podo sacalos de aí. E teño claro que si es un cómico provocador estás a provocar, provocando unha resposta. Se queres esta etiqueta, debes estar preparada para que a xente se achegue queixándoche. Pero que dis, a ver si danme vergoña algunhas das cousas que fixen?

Ou a ver se crías que che burlabas dese privilexio.
Creo que no tempo que levo facendo comedia a sociedade –e por tanto eu– non cambiou tanto a maneira de acoller ese susto. Por iso tamén me alegro de non comezar en 2011. Os Tweets da Rede X si, algúns si que quero borrar.

Fai autocensura?
Si, pero porque creo que é mellor así. Elimino o chiste que non produce risa como o quito o que non me parece correcto, sempre hai algo que quitarlle. Cando tomo o tema que tomo, trato de impregnarme. Teño entre mans un chiste que o público vai a malogrado, quero saber que podo defender o chiste. Moléstame ver que moita xente fai uns chistes que logo se lle criticarán e que é a súa resposta: “Pois, é un chiste!”. Si es un provocador tes que estar preparado para responder a estas situacións.

Hai algo que vostede cre que non se lle pode rir?
Como público si. Eu non vou rirme dalgunhas cousas, pero iso ten que estar en mans do cómico, que dicir e que non.

Arranxas as actuacións en función do público?
Si, sempre se mide un pouco. Antes non o facía, pero agora si. Non cambio de opinión, pero dicir as cousas de maneira e orde diferentes cambia todo. Cando a xente está a lume de biqueira eu saio tranquilo e se a xente está máis humilde, quizá non empezo cun chiste que ten 20 segundos de silencio. A clave está na lectura do público, que é a máis difícil, pero a máis importante.

Cal é o teu público ideal?
Non o que ri de todo, porque iso quítame a confianza. Co que eu fago, o mellor é que ao principio o público estea medio incómodo, logo uns cantos rin soltos e logo póñanse a rir.

O que máis me custou foi entender como presentarme para que a xente comprase o que tiña que facer. Ao principio era máis animador cultural, temía o silencio e non o gozabamos. O máis difícil é mostrar a naturalidade, porque a situación non é natural en si mesma. Eu necesitei dous ou tres anos para conseguilo.

Que público é vostede?
Rigoroso, pero bo. Non fago a análise no momento, pero intento ser público presente. Aquí non tanto, pero en Madrid, por exemplo, hai cómicos que non escoitan o dos demais e iso non me gusta. Ou os presentadores ás veces fanse pasar por presentadores e fuman mentres xogan aos cómicos ou non fan caso.

Cediches algunha vez antes de que terminase a función?Nunca
terminei por iso antes do que dura a sesión. Rendinme, pero seguín cedendo co tablado. No control do tempo sempre fun bo. De feito, a gabanza que máis ilusión me fixo nunca estivo relacionado con iso.

Até que punto é verdade que hai que saber rirse dun mesmo para rirse do outro?
O cento por cento. Salvo que desde o primeiro momento deixes claro que es un estúpido e que ese é o personaxe que construíches. Se a xente sabe que vas a partir de aí, pódese facer. Eu sempre empecei por iso, deixando claro que son un idiota. Para que o público poida ler, ten que dar as ferramentas necesarias para que saiban que vostede estao facendo.

Por que sofre o público ao notar que un evento de caseta up non vai ben?
Non hai cuarta parede. Nunha actuación musical, por exemplo, o sobre e o fóra do escenario poden ser máis independentes, na caseta up sempre hai unha relación.

A caseta up que fan os actores non me gusta tanto, quizá porque vexo esa parede. Están a encher o escenario, pero moitas veces non están a apoiar esa relación que existe entre eles e o público. Creo que o que pode dar a comedia en directo é que cada noite sexa diferente, e iso tamén o dá a relación co público. Con iso non quero dicir que haxa que falar co público ou que haxa que facer comedia co que dá o público, pero esa relación é moi importante.

Canto é a comunicación sen palabras nunha das súas actuacións?
Moito. Aí tamén vexo que tiven que facer un traballo. Creo que aínda que a unha xente non lle guste a esencia, só a forma de comunicarlle pode salvar o espectáculo. A comunicación pode ser entre un 40% e un 50% máis aló das palabras.

Agora estou a ler un libro de Darwin sobre a expresión da cara humana e animal. Non pensei moito, pero a miúdo, na comedia, a risa comeza nese xesto que fas antes de dar o remate. E diso si que me gustaría saber máis. Quizá teña que empezar a probar algunhas cousas diante do espello.

Cres que tes conciencia do corpo no momento da representación?
Si. E tamén me fixei no modo de vestir. Normalmente póñome así [sinala o seu xersei], pero vexo que a xente me compra mellor se vou cun xersei e unha camisa desde o principio que doutra maneira. Isto de ser estúpido ten algo [risas].

Dedícase principalmente ao eúscaro e ao castelán. Que diferenza notas?
Nada en canto a fondo. Hai bloques que fago en eúscaro, que non teñen sentido polas referencias en castelán, pero todo o que fago en castelán pódoo facer en eúscaro. É unha cuestión que no canto de traducirme, escribín as cousas sempre desde cero, porque no que respecta á gramática as dúas linguas funcionan de forma diferente.

Logo teño máis facilidade en castelán, porque levo máis tempo falando en castelán e vivindo fose. Ao principio vía que non tiña por costume facer a sesión en eúscaro e pasábao mal.

E quizá porque non ten unha linguaxe tan interpersoal tan interiorizado en eúscaro?
Bo, a linguaxe culta tamén dá moitas opcións e iso vénlle ben ao meu personaxe. Deime conta de que non é necesario que a linguaxe sexa corrente para que sexa asombroso. Axuda, pero tamén pode funcionar o contrario. Antton [Telleria] tamén fala moi correctamente e iso sérvelle.

A comedia sempre require un punto de experimentación e unha aposta, e si realmente quérese facer algo, hai que estar preparado para iso.