Acabo de ver unha serie doutro triste detective. Todas as tramas sucédense nunha remota illa escocesa. Xa sabedes como funcionan estas ficcións: moitos mortos, xente corrente pero non tanto, e unha paisaxe verde escuro. Nesta ocasión lembroume unha viaxe que fixen aos Países Altos de Escocia fai unha chea de anos. Alugamos un coche cuns amigos e viaxamos por terras que parecen non habitar ninguén. Territorios que parecen non habitados, cortados por cantiis. Nunha paisaxe así ocorre tamén a última novela que lin, que se chama The colony (Colonia), e que na década de 1980 atópase nunha illa na que aínda vivían os monolingües falantes gaélicos. Ese é precisamente o tema central da novela.

E de novo acordeime daquela viaxe. Unha viaxe chea de estradas estreitas, o mar, un fermoso verde e poucas persoas. Si eu fose un exército, diría que a terra era perfecta para a conquista. Terra nullius, desertos... así se denominan as terras conquistadas polos colonizadores. Pero, como dixo o poeta catalán Jacint Verdaguer, onde vostede ve o deserto, unha colmea adoita ser mundo. Naquela viaxe chegamos á illa de Skye, que é a que máis gaélicos escóitase en Escocia, e cando fun alí non me dei conta nin sequera de que se falaba outro idioma.

Estes días tamén estou a ler outro libro sobre problemas culturais neste tema, unha tese doutoral. O autor di así: “O noso territorio non é só unha paisaxe, senón un lugar profundamente poboado e cheo de historia. É unha parte integral do noso discurso e a partir de aí entendemos o mundo”. Continúa así: “Eramos catorce no meu curso (na década de 1980): oito chicos e seis chicas. A maior parte de nós pertenciamos á familia dos campesiños. O 11 de nós tiña polo menos un pai que falaba de gaélico; no caso do cinco, eran dous os pais que sabían de gaélico. Pero na miña clase non había máis que unha nena que puidese falar con facilidade de gaélico, aínda que non lembro haberlle ouvido falar de gaélico xamais, e estou seguro de que hoxe non o fai. A verdade é que ninguén falaba con fluidez en clase, aínda que moitos o conseguiron desde entón como adultos. O gaélico aprendíano en clase, cambiaban os zapatos de fóra para entrar na habitación”. É dicir, aprendían gaélico nunha habitación fría chea de zapatos. “Hai pouco acordeime do recordo dun día nese lugar frío. Pareceume que o profesor non tiña nada que facer: Que e o gaélico ensinaron a unha xeración de nenos que decidiron non facer gaélico en casa?” Fíxosevos familiar? Non están a pensar o mesmos moitos mozos e mozas neste pobo, neste momento?

A tese titúlase An analysis of the Highlands and Islands of Scotland as a site of colonisation (Países Baixos e Illas de Escocia como lugar de colonización, unha análise). De feito, en Europa hai tempo que se fala de colonización interna, mesmo na academia. Por exemplo, en 1972 varios países europeos sen estado asinaron a Carta do Bertso e en 1973 Sergio Salvik Le proibite: Guida a colonie internet dell'Europa occidentale (Nacións prohibidas: Guía sobre dez colonias interiores de Europa Occidental). Nos últimos anos, estes discursos foron recuperados grazas ás ferramentas epistemolóxicas que nos ofrece o decolonialismo. En Canarias, Andalucía, Estremadura, Valencia, Galicia... Pero en Cataluña e no País Vasco paréceme que hai unha especie de tabú ao redor deses termos, e non sei por que... a vós ocórrellevos por que?