Non se especificou a cita de forma inmediata. Estás a estudar o segundo ano de Matemáticas na UPV/EHU, en Leioa, e bastante ben, dándoche todos...
Si, estou a facer unha carreira exixente e teño que traballar moito. Estudar na universidade resta moito tempo. No meu caso, creo que me quita máis tempo estudar en casa que ir ás clases. As horas lectivas son catro ao día, non máis, pero hai que vir a casa e estudar, festas e semanas, e fins de semana. Ás veces, ao longo da semana, xuntámonos en Leioa varias persoas e aprendemos na biblioteca da universidade, preguntándonos mutuamente e con moitas dúbidas.

Que che puxo a estudar Matemáticas?Antes de entrar na
universidade non sabía por onde ía ir. A dúbida de sempre: ir polo camiño da música [Ten unha carreira de frauta travesera] ou polas ciencias. Por fin decidín emprender o camiño da ciencia, pensando que si nun futuro quero explorar algún outro campo, será máis fácil volver coller a literatura, a música ou algo parecido, e non a ciencia ou a tecnoloxía, porque unha vez abandonada a ciencia, é difícil volver vinculala. Iso é o que pensei.

Din que é unha linguaxe moi exixente...
Si, moito. A min, desde pequeno, pareceume unha cousa asombrosa. Vía os traballos e as demostracións que realizaban os matemáticos, e parecíanme moi especiais. “Eu teño que aprender isto”. Así. Algúns pensarán que tamén é unha cuestión de facilidade, e é verdade que no bacharel entendíame moi ben en matemáticas –non vouche a mentir, ja, ja!–, pero o primeiro día que empecei a facer carreira deime conta de que non era así.

Que queres dicir?En
Bacharelato sacas boas notas de matemáticas e pensas que es o mellor do mundo, que o aprendiches todo, e entras na universidade e dinche francamente: “Aínda que aprendas o que aprendiches, non sabes nada de matemáticas, agora empezamos, de cero, a aprender isto!”. Este primeiro golpe asústache, pero pronto te dás conta de que o mundo das matemáticas é moi bonito, moito máis bonito do que aprendemos na época do instituto.

Vostede dixo o golpe...
Si. Acórdome, nunha clase, non entendín nada! Nunca me sucedeu nada semellante! Foi a principios de curso, non sabía o que estaba a facer o profesor. Despois, pasadas as semanas, e facendo o traballo a conciencia, comecei a comprendelo! Pero, namentres, a saber cantos audios enviamos nós, compañeiros de clase, e, no meu caso, aos amigos que estudaban Filosofía. Queixabámonos de que ninguén entendía nada. Todos estabamos na mesma situación, e iso tamén creou complicidade entre nós. Isto axuda moito, e a axuda dos pais tamén: “Frear, Maddi, descansar. Seguirás!”, dicíanme. É de agradecer.

Temos que falar de números?
Comigo, non! Non vin números desde que comecei a carreira. Vin moitas letras do alfabeto grego! A xente pensa que a nosa carreira vai ser facer un cálculo continuo, realizar cálculos cada vez máis complicados e complicados. Pero non é así. En matemáticas aprendemos de onde veñen os teoremas que aprendemos na vida, como o noso razoamento chegou a unhas conclusións... As matemáticas teñen máis da lóxica, do razoamento, do pensamento filosófico que da habilidade para calculalas.

Ti non fas máis que números, es moi bo calculando todas as medidas dos versos, xa que che vimos cantar.
Ja, ja! O cálculo da medida axuda á melodía, non a contar as sílabas, por exemplo. Ademais, cántase por puntos! De pequeno, cando tiña un catro anos, recordo que estabamos na cociña de casa, en Azkoitia, e que era a final do Campionato de Bertsolaris na televisión. Non me interesaba, por suposto, pero polo menos xogaba, collía a melodía e cantaba as palabras que eu mesmo inventara. Unha vez, xogando co seu pai, e pondo as rimas, dixo: “Isto vainos a saír o bertsolari!”. Debía de ter catro anos, pero ocorréuseme unha idea: “Dixéchelo en bromas, pero xa o veredes”, díxenme a min mesmo.

Vírao! Vímosche cantar en varias prazas, moi elegante. Como comezaches neste camiño desde a anécdota infantil?
En 5º de Primaria, dentro do ensino regrado, comezaron a impartirnos clases de bertsolarismo na Ikastola Armentia. Ao mesmo tempo, apunteime ao taller de bertsolarismo, no espazo da sobremesa. Aí empecei. Terminada o ensino regrado, inscribinme na bertso-eskola da ikastola. Tivemos a Oier Arbina como profesor. E adiante. Explicáronnos o que son o zortziko pequeno e o zortziko grande, as familias de rima... Recordo que fixemos moitos xogos de rima e logo empezamos a escribir versos. Ao cabo duns dous anos empezamos a cantar...

Como foi ese gran paso?Un
día, os meus amigos Euken [dos Aires] e eu pedímoslle a Oier [Arbina]: Queremos empezar a improvisar! E empezamos a facer as primeiras coplas, con moita axuda e moito tempo!

Aquilo da infancia encheuse: Eu serei bertsolari!
Eu aínda non digo que sexa bertsolari. Ja, ja! A palabra “bertsolari” dáme un gran respecto. Como Plazandrea. Podes andar cantando en once prazas, pero a moita xente cústalle dicirse “bertsolari”. A min cústame moito... Unha vez ocorreume o seguinte: Despois de empezar no campionato escolar, despois da final de Euskal Herria, xurdíronme unha chea de programas. E ao verme sempre na praza, empecei a sentirme “máis bertsolari”. Despois, tras gañar a primeira txapela escolar de Álava, púxenme a pensar: “Poida que... igual.. estou a facer algo!”. Ja, ja! Pero, por exemplo, xamais me presentei dicindo: “Ola, son Maddi Agirre, bertsolari”. Xamais!

Matemático, si. Bertsolari, non? No caso do
matemático, obterei o título que me deu a universidade, e iso demostrará que son matemático. No bertsolarismo non hai nada que facer e é máis difícil medir en que punto atópasche neste tipo de actividades. Se a xente di que eu son bertsolari, non direi que non, pero eu non vou dicir iso en ningún sitio.

“Maddi, ven ao micrófono por favor... Un tema para ti, para cantar tres bertsos na melodía e medida que queiras...”. E púxolle o tema, e non poucas veces, o tema, o que lle puxo o tema, o que lle puxo.
Sempre hai medo, de onde salgue o que pon o tema, de que temas ponche. Doutra banda, creo que o bertsolari tamén ten a responsabilidade, entre outras cousas, de estar á corrente da actualidade, e tamén a posibilidade de dar a coñecer as súas ideas, xa que para iso ten o micrófono. Xunto a iso, hai varios temas, os deflictivos, que dan medo á hora de cantar. Pero tamén hai que quitar esa preocupación: as cousas que teñen sentido, e ben argumentadas, adiante!, non deberiamos ter medo.

Fixeches unha carreira musical de dez anos, iso tamén axúdache a cantar...
Si, por suposto. Estiven a cantar nun coro durante varios anos, e valoro moito ese traballo porque ademais de cantar, axúdame moitísimo a aprender as cancións con facilidade. Creo que na canción sinto bastante ben, con afinación e timbre, e iso é o que me dixeron moitos oíntes. Doulle importancia a este aspecto, e cando eu mesmo estou a escoitar aos bertsolaris, tamén me fixei nel.

O cantautor Xabier Amuriza...
É o bertsolari máis antigo que coñecín. Foi o ano pasado na cova de Mairuelegorreta. Estabamos Miren [Amuriza] e eu cantando, e alí estaba Xabier, escoitando. Cando vin que estaba entre a xente, deume un gran respecto, pensei que tería que cantar ben. Ja, ja! Pero fixemos ben o noso traballo e, despois, Xabier terminou a sesión e viño a felicitarme. Díxome que cantaba ben e eu estaba contento.

Que dis dos bertso-lagunak?
Cando chámanche, esa é a cuestión, con quen tes que cantar. E, por exemplo, faiche unha ilusión incrible ao ler: Andoni Egaña... Sebastián Lizaso...”. Especialmente na época inicial. Primeiro, é unha ilusión tremenda, unha paixón por cantar con eles. Logo, mentres se remove o día de cantar, volve imporse o respecto: "Ai, nai! A saber que pensarán... Que non sei cantar un bo verso!”. Pero son persoas moi simpáticas, non xúlganche, teñen en conta que es nova e axúdanche moito. Por exemplo, no verán cantei en Zaballa con Sebastian Lizaso, e moi ben. Foi moi especial.

Queres dicir en Zaballa, no cárcere?
Si. Sebastián e eu, e dous presos, tamén cantaron. De feito, organizaron unha bertso-eskola en Zaballa, e reúnense unha ou dúas veces á semana. Teñen como profesores a Oihane Perea e levan un ritmo impresionante. Son moi bos en bertsos, de verdade, e entre eles tamén organizan actuacións, con algún bertsolari famoso, e así fomos Sebastián e eu, nunha delas. Foi un programa estupendo. Nós, pola súa banda, puidemos coñecer a vida do cárcere, as experiencias dos presos, a súa forma de vida... e canto agradecen á xente de fóra ir e cantar alí! Recibíronnos con toda clase de xenerosidades e eu descubrín un mundo totalmente descoñecido. Ese recordo é para sempre.

Vímosche no bertso das festas de Vitoria, con Maialen Lujanbio, Gorka Pagonabarraga e Iñaki Viñaspre ao teu lado. Irati Martínez foi a encargada de pór os temas á vosa disposición. Fixestes un bo exercicio e fixéchelo ti tamén.
Pero non sempre é así! Ja, ja! Preocupábame que a sesión da praza do machete sempre pílleche nas festas, e moitas veces tes a cabeza noutra parte. “Mentres estou de festa en festa, puxéronme un programa en Vitoria, con quen e con Maialen Lujanbio!, un día que ten 7 de agosto!”. Este ano tiña experiencia de anos anteriores e funme mentalizado: tiña que tentar facer unha boa sesión, tendo en conta aos bertsolaris amigos, coidando a voz, a cabeza no seu punto... Funme confiado: “Vas cantar con Maialen Lujanbio, Maddi! Aprovéitao! Feixe un bo intento para que logo non che arrepintas!”. Así fun e todo foi ben! Ja, ja! Pero xa dixen que non sempre é así.

Algún bertsolari? O seu agarimo, digamos. Bebo de moitos bertsolaris, pero ultimamente gustoume o
bertso de Sustrai [Outeiro]: como une o bertso, cada punto co seguinte... A súa ironía, o seu humor característico, ás veces escuro... Non sei explicalo ben, pero me gusta moito o seu verso.

De pequena dixeches: Eu serei bertsolari! Algunha vez dixeches “Eu serei campión de
bertsolaris!”? Pensa moito. Pensei que me gustaría ser campión. Dime, non. E a txapela, a que nivel? Un deles é o Campionato de Bertsolaris de Euskal Herria, e outro o Campionato de Bertsolaris de Euskal Herria. Na escola si, dixen: “Conseguirei a txapela!”. Ja, ja! Víao a man, ou foi a miña audacia. Pero hoxe en día non me atrevo a dicir onde chegarei, que pasará nos próximos anos. Quere ser campión, pero...

Ten vostede dezanove anos... Hai dous anos, en 2022 celebrouse o Campionato... Vostede é un matemático, un calculador sen experiencia, e non pode facer o cálculo dos anos. No campionato de 2026 non, en 2030 aínda te complicas... A ver que supón o Campionato Absoluto de 2034 para Maddi Agirre Epelde.
Ja, ja!

* * * *

Tradición
“Ultimamente estou a tirar dos vellos bertsolaris, porque descubrín que a tradición, ou o bertsolarismo tradicional, non é unha cousa que se foi, senón unha fonte que estamos a beber continuamente. Recollo os libros dos antigos bertsolaris, escoito os versos, fágome coa vella melodía... Paréceme o cimento do noso traballo”.

Euskalkia (i) “Vivimos en
Vitoria pero os fins de semana pasámolos en Azkoitia [pobo da nosa nai]. Pero os meus pais criáronnos á vez. Lamentamos non recibir a linguaxe de Azkoitia do berce, aínda que o recibimos en parte, porque os fins de semana pasámolos en Azkoitia. Pero creo que non foi suficiente para asimilar ben o dialecto”.

Euskalkia (ii) "Creo que
sería capaz de ter unha correspondencia cos azkoitiarras, non tan elegante como os de aquí, pero á maneira máis bonita de Azkoitia. Pero vin e penso: ‘Eu non son de aquí. Se empezo como aquí, pronto empezarán a dicirme cousas e dúas!’. E poucas veces atrévome a empezar cos azkoitiarras. A miña irmá e eu falamos moito diso. Dixémoslle á nosa nai: Por que non criounos de Azkoitia? !”.

ÚLTIMA PALABRA

O fan de
Xenpelar “Sería o meu soño cantar con Xenpelar. Lin o seu libro e gústame moito o seu bertso. Fíxenme o seu fan”.