Un dos países menos citados polos grandes medios de comunicación é Sudán do Sur, que logrou a independencia en 2011. Ao longo da historia os seus habitantes permaneceron durante moito tempo na planta baixa da pirámide de explotación e opresión. Na época en que o Reino Unido había colonizado a maior parte do Leste de África e dominaba militarmente o Exipto para controlar a canle de Suez, co-administrou con Exipto en Sudán de 1899 a 1956. No seo da Sudán da época, a política colonial británica priorizou o desenvolvemento do norte árabe, á marxe dos de pel escura que vivían no sur. No sur carecían de escolas, hospitais, camiños e pontes.

Tras converterse nun estado independente en 1958 en Sudán, mantiveron a mesma política e continuaron deixando atrás o Sur. Isto provocou varias revoltas, así como as máis longas guerras de independencia de África, a primeira que durou entre 1955 e 1972, até alcanzar o estatuto de autonomía, e a segunda que se produciu en 1983, pola supresión do estatuto e que se prolongou até 2005. Nesas dúas longas guerras morreron 2,5 millóns de persoas –escríbese con facilidade– e, o que é evidente, a situación de subdesarrollo do país non mellorou. A taxa de mortalidade por embarazo e a taxa de analfabetismo feminina eran as máximas do mundo en 2011, cando se creou o Estado. Si non basta con sufrir esta longa lista de sufrimentos, en 2013 estalou unha guerra civil entre os seguidores do presidente salva Kiir, etnia e católica Dinka, e do vicepresidente Machar, Nuer de etnia e presbiteriano, máis que unha división política, étnica e relixiosa. As estimacións indican que máis de 400.000 persoas morreron nesta guerra civil.Desde entón, continúan os conflitos entre as dúas etnias.

A auga tamén se converteu en inimiga

Neste contexto político e económico, non é de estrañar que a actividade principal de Sudán do Sur sexa o cultivo preindustrial, aínda que como outras rexións pobres, como Baluchistán, é moi rico en recursos naturais. Hai moitas ferrerías, cobre, cromo, wolframita, diamantes, tequas e madeira. Pero o 90% do valor das exportacións corresponde ao petróleo, que queima nos países industrializados e incrementa o cambio climático, e que en moitos países de África coñécese como "a caca do diaño".

En canto ao clima, nesta parte alta da conca do Nilo Branco danse dúas estacións: a seca de novembro a abril e a chuviosa de abril a novembro. No norte, un gran pantano chamado Sudd inchábase con auga da estación húmida, e logo, na estación seca, a auga volvía ao río e se evaporaba. Segundo este ciclo organizábanse a transhumancia dos animais e seméntalas e colleitas dos cereais, desde sempre –segundo o coñecemento oral dos gandeiros e agricultores locais– até 2019.

Nos últimos anos, con todo, o cambio climático ha desajustado completamente este ciclo, reforzando a estación de choivas e alagando de forma permanente as grandes superficies. As inundacións de 2019 mobilizaron a 290.000 persoas, coa esperanza de volver ás súas terras na próxima estación seca. En 2020, 442.000 persoas foran desprazadas e en 2021 eran 505.000. O Nilo Branco xa non pode absorbelo todo pola forza e a lonxitude das choivas, os solos arxilosos se emborrachan e a próxima estación húmida acumúlase auga nova que queda da húmida estación anterior. O 90% do estado de Unity no norte, é dicir, 1,7 veces a superficie do País Vasco, atópase baixa a auga. En 2014 construíuse na capital de Bentiu un gran campo de refuxiados da guerra civil. En outubro de 2023 recibía máis refuxiados que na época máis escura da guerra civil. Cando se construíu non existía aínda unha inundación, pero actualmente atópase baixo o nivel da auga rodeada dun campo e uns diques de terra que bombean continuamente.

Nestas condicións sobreviven unhas 150.000 persoas, a maioría delas gandeiros ou agricultores. Varios gandeiros desprazáronse ás zonas non alagadas de Equatoriá, ao sur, en busca de novos pastos, nun percorrido de varios centos de quilómetros, coa auga ás veces até a cintura e moitos animais perdidos no camiño, ben por enfermidade ou por roubo. Chegados a Equatasa e cos seus labradores créanse tensións e rompen os ecosistemas autóctonos: como conseguir un sitio para máis persoas e vacas sen ocupar os prados e campos autóctonos e sen cortar a selva? Ademais, o feito de pertencer a etnias distintas non rebaixa a tensión, sobre todo, cando as feridas da guerra civil seguen sen curarse e un grupo armado que non acepta o acordo de paz continúa cos secuestros.

Territorio perdido baixo inundación permanente

Só entre 2020 e 2022, 2,6 millóns de persoas desprazáronse a Sudán do Sur. Deles, 1,5 millóns movéronse por inundacións e un millón por conflitos, aínda que en concreto os dous están relacionados: a vulnerabilidade tras a guerra civil reduciulles a capacidade de resistencia ás inundacións e as inundacións provocaron conflitos internos.
Ademais de afogar os pastos, as augas estancadas han estendido as enfermidades derivadas da malaria e a auga sucia, así como o aumento das mordeduras, segundo a organización Médicos Sen Fronteiras. Nas augas estancadas pódense atopar peces e péscanse, pero non compensan as colleitas e os animais perdidos.

Tamén contaminación petroleira

Terra arxilosa, exceso de auga, refuxiados, gandeiros exiliados, conflitos, enfermidades, serpes e, ademais, outra variable inhumana: pozos de petróleo. A maioría dos pozos de petróleo atópanse no estado de Unity, que ten o 90% da súa superficie mergullada. Nas primeiras choivas extraordinarias de 2019 rompeu un tubo de petróleo que contaminou as augas e terras circundantes. A contaminación era tan rápida que algúns tenreiros naceran sen cabeza ou sen extremidades, segundo explicou o ex enxeñeiro de petróleo David Bojo Leluk á cadea británica BBC.

A merda do diaño: queimada altera o clima e mergulla as terras, aumentando a pobreza e os conflitos, e coa inmersión rompe os tubos e envenena as vidas. Estes días Acerbaixán avanza no cume sobre o cambio climático COP29, que, aínda que parece irónica, está dirixida por un petroleiro. As compensacións aos países máis afectados deben precisarse mellor. Neste parágrafo non se sabe si en Sudán do Sur van ser debidamente citados, pero, polo menos, aquí queriamos facer referencia a ese parágrafo.