Bijuteria publicouse no ano 2020, e catro anos despois chegou a tradución ao eúscaro, da man de Katakrak, Girgileria. Como foi volver aos poemas?
Gustoume volver a Girgileria e, en certa medida, pechala –engadín un texto de contextualización e oito poemas, e afinei algúns dos máis antigos–, porque aínda que no seu día o libro criticouse moito, no mellor sentido da palabra, produciuse unha mediatización como consecuencia das miñas primeiras intervencións e declaracións políticas, o que condicionou todas as opinións sobre o traballo. Ao mesmo tempo, as elites políticas e culturais me exotizaron; quedaron sorprendidas de que unha muller catalá de clase obreira, con nomes e apelidos españois, gañase un premio de poesía catalá [Premio Amadeu Oller].

Por tanto, con sinxeleza, estou a gozar de volver ao meu primeiro libro de poemas, agora con maior distancia entre a polémica e o meu traballo. Sinto orgulloso da Girgilería. Creo que é un bo primeiro libro de poemas.

Teno da presentación do poeta que aparece ante o mundo.
Tiña moi claro que era o meu primeiro libro de poemas en xeral e o meu primeiro libro de poemas en particular. Non quería saír a fume de carozo. Necesitaba tempo e diñeiro para facelo. Publiqueino aos 28 anos; hoxe en día para algúns é un pouco tarde. Quería que fose o que é o libro: un primeiro libro de poemas de amor escrito e publicado por unha muller de clase obreira, pero tamén terminado. Creo que iso reflíctese nalgúns versos ou na aura xeral do conxunto de poemas.

Como describirías os poemas que escribiches?
Quería ter unha colección de poemas de amor, a miña. E en min atravesan o amor a miña sensibilidade ou sensibilidade feminina, inevitable e historicamente condicionada, ás veces ridícula, pero, por que non, confirmada e mostrada sen complexos nestes poemas. Ao escribir poemas de amor non puiden deixar de lado a condición que teño como muller nesta sociedade de clases, caracterizada polo machismo actual. Pero iso non quere dicir que o libro de poemas sexa agitativo e propagandístico, nin revolucionario no discurso ou no contido. Nese momento non era a miña intención: quería poetizar, estetizar, “adornar”. Para iso, necesitaba un estilo, un tema técnico e difícil. E empeñeime nesta tarefa mentres escribía a Gárguila.

Pero gustaríame dicir unha cousa, tendo en conta que estamos a falar para un medio de comunicación en Euskal Herria. Despois de cinco anos escribindo o libro, despois dunhas pequenas ilusións e decepcións eternais en termos políticos –o último poema chámase Oración, e non é casualidade: pido a Deus que se compadezca da derrota dos homes–, introducín un fragmento de poemas de Vladimir Maiakovski, coñecido como o “gran poeta da revolución rusa”. Di: “Xa non se pode perdoar nada. / Hei autentificado a tenrura / as almas que a criaban. / E é máis duro / que coller miles de Bastillas! / E avisando da súa chegada / no tumulto das revoltas, / iredes ante o Salvador, / e para vós, eu / arrincarei a alma / patearei para facela máis grande, / e en sangue dareivos por bandeira”. E así ocorreu. Anunciouse que aínda era posible a revolución. E iso marcoume, radicalizoume. E arrinquei a miña alma, e abrina para ser máis grande, e lévoa sangrando como unha bandeira. E así até o final.

A análise da feminidade está presente non só nestes poemas, senón tamén na túa última peza escénica: Hit me if I’m pretty ou princesa moderna –presentaralo nA Fundición de Bilbao o 15-16 de
febreiro–. De súpeto deime conta de que, para traballar, sempre elixía conceptos, imaxes, elementos, arquetipos, estereotipos, etc., femininos.

Miss, divas, princesas…
Si, e iso foi orgánico. Pero logo deime conta de que no traballo non me interesaba a feminidade como esencia, senón o feito feminino como conxunto de características e características, non só de mulleres. Gústame entender o feminino como vocación, por dicilo dalgunha maneira, histórico-artístico; hai algo que merece ser estudado, que logo cuestionalo, negalo e superalo.

Nun poema di vostede: “Todo o que atrae e seduce constrúeme con proletariado como un valor feminino / como unha tradición antiga: / caixeiros, empregados de Claire’s, esteticistas”. Tomeino como unha reivindicación.
Non sei si é unha reivindicación. Trátase dunha homenaxe a unhas profesións moi feminizadas. Ou talvez só unha mención: as homenaxes son, a miúdo, reticentes e paternalistas. Ao fío destes versos, creo que tamén recollen algunhas influencias estéticas que a explosión da música urbana no Estado español ha traído ás mulleres. Por iso menciónoas nA Zowi e Rosalía.

Pero a arpa envelleceu e eu tamén, e queda pouco dese tempo. Facendo autocrítica, fascinoume a min mesmo esta nova escena –non só musical, era artística en todos os niveis–, e pareceume que era digna de celebrarse a representación feminina que traía esa escena, que a min tamén me identificaba: unha muller posuidora da súa sexualidade e sensualidade, libre de mostrala. Nunca foi así. Porque a hipersexualización, aínda que se faga de maneira consciente, a min non me serviu de nada, a verdade. Poida que nalgunhas cousas e nalgúns momentos si, pero hoxe podo dicir que é absolutamente anecdótico, que non é suficiente. Ademais, creo que a pobreza se fetiche e exotiza. E neste caso concreto, a pobreza feminizada. Sen esquecer o culto ao progreso social. Sexa como fose, sinto que eses sabios e esas imaxes e universos non son revolucionarios, falan, con todo, da miña clase, da súa contradición e da súa división. Desgraciadamente, o proletariado aínda non está constituído como suxeito revolucionario, aínda que é e debe selo.

Que relación ten todo isto co feminismo? O
feminismo de 2018, que trouxo manifestacións e concentracións de masas, que enchía as rúas, xa non existe. Durou pouco. Por que? Esta é a pregunta. Eu non sei nada, só son un actor que escribe poemas e obras de teatro. Pero a característica do feminismo é o interclasismo: promove a amizade entre as clases. E ese detalle, que a miúdo esquecemos, permite que institucións e empresas asimilen o feminismo. Pregúntome aínda que faciamos as mulleres obreiras xunto ás mulleres burguesas na mesma manifestación. Naquela época era un friki que lía moito sobre o “feminismo de clase”, aínda que non entendía completamente o que era e aínda non. Entendo, con todo, que a enfermidade é o capitalismo, e que o machismo é un dos seus moitos síntomas. O propio capitalismo xera e perpetúa a subordinación de xénero en xeral e a violencia machista nas formas e formas que hoxe coñecemos. E o estado burgués só ofrécenos ás mulleres traballadoras unha cousa: os mecanismos de prevención e os paliativos, que nada teñen que ver con erradicar o problema, coa eliminación do machismo.
Gústame dicir que estou até o pene do feminismo, a verdade.

Hai pouco, nunha entrevista, criticabas a caricaturización que se fixo ao redor da túa figura.
Si eu fose outro señor excéntrico e continxente, a mediatización da miña persoa non fose a mesma. O que pasa é que eu non son un señor, nin excéntrico, nin sequera un contable; son comunista. E estou disposto a asumir as súas consecuencias até o final. Como non tiña organización política, pensei que podería facer política a través das miñas declaracións públicas: ir á televisión, ir á radio, dar entrevistas, etc. Pero non é certo. Foi un camiño crucificado. Falar politicamente, de forma individual, nos medios da burguesía, non serve para nada; é estéril. E un suicidio. Só serve para caricaturizarte e para que se aproveiten. Si os artistas realmente queren facer política de “clase” –e así o afirman a maioría– os seus momentos, intencións, soños, etc. Pero é preciso que se sometan a algo máis grande e máis digno de ser fiucego. E non hai nada máis grande nin máis digno que unha organización revolucionaria que loita pola independencia política do proletariado.

Á cultura catalá convenlle e interésalle ter enfant terrible de cando en vez. Pero eu non son nin serei parte da cota dos “artistas da esquerda”. De ningunha maneira. Non quero ser un escritor que escribe contra a burguesía, pero que non ten ningún problema coa burguesía; non quero ser un escritor que escribe para a súa clase, pero non que loite pola súa clase. Paréceme hipócrita e falsa, repúgname. Con todo, non o xulgo, ás veces son demasiado moralista. Pero a min, en verdade, esa actitude repúgname, e non podería durmir tranquilo pola noite.

E como escritor, como che situas ante esta situación?
Eu non quero, tampouco, cumprir 50 anos e ser “antisistema”, se iso significa algo hoxe en día. Non é serio. A etiqueta “antisistema” é abstracta e moi caricaturizante. Nos primeiros anos me caricaturizaron e quizá o fomentei. Pero un crece, aprende. Radicalízase, como lle dixen antes. Eu quero promover a axitación e a propaganda, porque creo que esas son as principais funcións de todo artista comunista; útiles e bonitas. E a verdade é que sempre fun iso: bo axitador e bo propagandista. O único que a min interésame e sempre me interesou é a política, pero non creo que aos artistas, neste caso, póidanos interesar nada máis. O capitalismo é o peor inimigo da arte e da literatura.

Cal é a relación entre a política e a estética na túa obra literaria e artística?
O meu traballo artístico baséase enteiramente na dialéctica entre política e estética; na dialéctica entre ideoloxía e beleza. Iso ten que ver, evidentemente, co que eu son. Durante toda a miña vida sentinme, ás veces, dividido entre a política e a estética. A política –mal entendida– levoume a deixar de pensar no dereito da clase obreira á beleza, mentres que a estética –tamén mal entendida– levoume a unha certa burguesía. Pero teorizar sobre política e estética desde un punto de vista socialista ou comunista non é un taller individual, nin debe ser desenvolvido unicamente por artistas ou intelectuais. Polo momento podo compartir algunhas intuicións e nocións de maneira sinxela, pero a mellor maneira de achegar de momento é o meu traballo.

Por exemplo?
Agora mesmo estou centrado nas potencialidades e capacidades revolucionarias –axitadoras e propagandísticas– da beleza, tanto no realismo socialista como na ficción socialista. Os comunistas temos que saber que a loita da imaxinación témola que levar a cabo nós mesmos. Antes de desexar nada hai que representalo. E si neste momento a nosa prioridade é non só considerar posible a revolución, senón desexala, en primeiro lugar hai que imaxinala. E para iso poden ser útiles a arte e a literatura, tanto no realismo como na ficción, para crear xenios e personalismos en lugar de servirlles só –creo que algo ridículo–.

A gárgola non é claramente comunista. Pero está en diálogo co marxismo. E falar co marxismo como tradición, como gran relato, mostrou a importancia, legitimación e actualidade do marxismo.

A semana que vén vés a Euskal Herria a presentar Girgileria. Do 19 ao 22 estarás en Pamplona, Vitoria, Bilbao e San Sebastián.
Agora que pasaron case cinco anos desde a primeira publicación, volvo falar de Girgileria. Estou contento. Sobre todo teño moita curiosidade por saber como se leu o libro en Euskal Herria, quero falar coa xente de alí sobre o traballo e que non teñan moi en conta a miña vertente amorosa e esteta.

Por último, Abolir a Familia. Un manifesto polos coidados e a liberación quero mencionar parte do libro; é o do teórico marxista Sophie Lewis: “Na súa autobiografía, [Alexandra Kollontai] arrepíntese de non dedicar a maior parte da súa vida feminina ao traballo [revolucionario], senón ao amor insensato e maldito. Na perspectiva de Kollontai, o labor produtivo e non a de coidados, debía ser a misión da vida das mulleres. Para Kollontai, socializar o coidado é unha condición sine qua non para o socialismo, porque para el o traballo, e non o coidado, fan historia”.