Supoñamos que se chama Jare e é un estudante universitario duns 20 anos. A madrugada do 8 de setembro atopábase cos seus amigos nunha discoteca do centro de Bilbao. Coñeceu a un mozo da súa idade, ligaron, compartiron números de teléfono, saíron fóra, bicáronse... e a relación desexada converteuse nunha agresión sexual.O

mozo impúxolle varias prácticas sexuais, incluíndo a penetración sen condón. Jare expresoulle a súa incomodidade e rexeitamento e finalmente reaccionou como moitas vítimas: bloqueo e disociación. Unha vez concluída a violación, Jare chamou aos seus amigos, un deles enfrontouse ao mozo mentres o outro conducía á vítima a un espazo seguro. Logo levárono ao hospital e de alí á comisaría. A duras penas consegue lembrar esas horas: “Todo sucedeu moi rápido, estaba en modo automático”, di. O detido foi arrestado na madrugada do mesmo día, e pasou a súa primeira noite na cela de castigo.O

pasado 12 de setembro, Jare decatouse de que todos os grupos políticos do Concello de Bilbao difundiran unha declaración conxunta para condenar a agresión. Foi entón cando O Correo, O Mundo e Deia déronse conta da detención do presunto agresor. “Quedei en estado de shock: contaban algo íntimo e daban moitos datos da denuncia interposta na Policía. Levaban palabras que buscaban o morbo, como a ‘agresión salvaxe’. Non sabía como xestionalo”.
Moi enfadado, decidiu acudir a Emakunde para preguntarlle se podía intervir ante este despreocupado tratamento mediático. “Dixéronme que me chamarían e sigo esperando a chamada”. Entón ela díxolle: “Como non podes evitar aparecer nos medios de comunicación, aproveita a atención para que a túa voz sexa escoitada”. E así chegou Jare Pikara a Magazine.O

comunicador de masas
anónimo enviou unha mensaxe á conta de Instagram de Pikara Magazine, así como unha petición para compartir o vídeo da psicóloga e sexóloga feminista Ziortza Karranza no que denunciaba a súa agresión. Buscou nas redes sociais o camiño para anestesiar a impotencia e a dor. O obxectivo é reforzar a conciencia social ante as agresións sexuais e que, na medida do posible, o agresor vexa que Jare non está soa.A xornalista e escritora madrileña

Cristina Fallarás publica cada día unha ducia de testemuños anónimos de violencias machistas na súa conta de Instagram, que conta cuns 75.000 seguidores. “#Cando estalou a dinámica #MeToo, e ao ano seguinte #Cóntao, as mulleres collemos as redes, desde o testemuño e a intimidade, porque entendemos que eran mecanismos de comunicación de masas. Puxemos de manifesto que os medios de comunicación e as institucións non recollían os nosos relatos. Entón, ocupamos as redes sociais, sabendo que non son o noso espazo, para crear unha memoria colectiva que nos roubaron”, subliñou.

“Non quero que publiques isto”. “Non podo dar moitos datos porque estou nun proceso xudicial”. Jare é unha nova aberta, expresiva e tamén prudente. Desde o principio tivo claro que quere conservar a súa identidade e que non pode sinalar publicamente ao agresor. A pesar de que os medios de comunicación e o Concello non facilitaron os seus datos persoais, a agresión foi convertida en noticia sen autorización. A psicóloga Norma Vázquez, directora da consultora Sortzen, frecuentemente dá formacións a institucións, medios de comunicación e ao movemento feminista sobre como intervir en casos de violencia machista. Afirma que é mala práctica publicar noticias e comunicados sen consultar á vítima: “A resposta pública ten que axudar no proceso de constitución da vítima, e non será así se violamos a súa vontade”. Fallarás está de acordo en que cando un

medio de comunicación informa dunha vítima sen o seu consentimento, “está a sinalar a esa muller nun espazo que non é seguro e responsable”. Esta cultura xornalística hexemónica contrasta co espazo colectivo que creou no seu Instagram: “As mulleres dinme que lles resulta extraordinariamente curativo contar as súas historias e sobre todo ler as dos demais”. A xornalista

aprendeu con #MeToo e #Cóntao que denunciar publicamente con nomes e apelidos as agresións sufridas polas mulleres foi unha “taimada”, xa que provocou novas agresións e victimizaciones. Así, desde que defende a identidade das mulleres na súa Instagram, multiplicáronse os testemuños de abusos sexuais na infancia, especialmente para as súas vítimas de necesidade de anonimato.
Jare sufriu demasiado machismo no tribunal para pedir medidas cautelares –contounos detalles off the record–, para facer fronte tamén a un xuízo mediático.

Culpa, repugnancia… e fraternidad Jare aparece
vestida cunha camisa estampada e colorida á entrevista, con grandes pendentes de aro e un amplo sorriso que oculta o seu nerviosismo. “Estou a avanzar como podo. Vou á universidade porque a miña nai me prometeu manter a rutina, se non, non me iría da cama. Estou en clase, pero non coma se estivese. Ás veces teño que saír, porque me veñen imaxes e dáme náuseas. Non quero que a xente se dea conta do mal que estou, nin sequera a miña nai. Ducheime e púxenme a chorar. Teño ese defecto desde pequeno: non me gusta que a xente vexa a miña vulnerabilidade”. A agresión afectou á saúde física e emocional da vítima,

que sufriu danos. Adelgazouse e ten ataques de ansiedade, o peor das noites: a pesar de que toma pastillas para durmir, o simple tumbamiento na cama fáiselle insoportable porque revive o ataque. Escribe nunha nota de móbil ás 4:00 da noite: “Non podo máis, levo quince días así. Sinto que non vallo nada. Non me vexo no espello. Sinto unha gran soidade. Quero morrer, que isto acabe. Cando terminará? Non podo máis”. Pasaron

doce anos desde que a reportaxe Eu quería sexo, pero non así (Desexaba sexo, pero non así) publicouse en Pikara Magazine. A protagonista, Branca, tardou dez anos en identificarse como a súa “primeira vez” aos 18 anos como unha agresión sexual. Na reportaxe explicamos que na maioría dos delitos contra a liberdade sexual os agresores son coñecidos polas vítimas e que o punto de partida é unha relación moitas veces desexada pola muller.Na

reportaxe, Vázquez afirmou, a partir dunha investigación propia, que moitas mulleres non identificaron as agresións sexuais como talles xa que, como cederon por presión, chantaxe ou por evitar a violencia física, pensaban que aceptaran ou culpado ás mulleres da súa relación sexual.Con todo

, na última década sucederon moitas cousas, ademais das campañas viroso que mencionou Fallarás: a violación grupal dos sanfermines, cuxo xuízo provocou manifestacións multitudinarias; as folgas feministas; a lei ‘Só é que si’… Serviu todo isto para que as mulleres identifiquen claramente as agresións sexuais? E para reducir o estigma e a culpa?A

psicóloga responde a través dos audios de WhatsApp á conclusión dun congreso sobre violencias sexuais en Pamplona: “Subliñamos que as respostas das mulleres novas ás violencias sexuais han cambiado. Mesmo cando non han interiorizado plenamente o discurso feminista, entenden que non son culpables das agresións e que non teñen por que asumilas”. Tan só

a Jare molláronselle os ollos na conversación unha vez, cando lle preguntei si sentía a culpa. “Si”. Contívose e seguiu falando. “Sinto mal, porque non fun prudente con ese mozo cando saín da discoteca”. Iso si, é consciente de que o feito de vivir a agresión non é xusto e por iso empeñouse en denunciar publicamente. Vázquez ve precisamente nese “sentido da xustiza” o “antídoto de redución da culpa”, e reivindicou que é froito das mobilizacións feministas e dos avances lexislativos.Con todo

, no discurso de Jare impúxose outra emoción: a repugnancia. Ao agresor, pero tamén ao seu corpo. “É a palabra que máis se repite nos testemuños de agresións sexuais, máis que vergoña e culpa, porque é unha reacción crúa do corpo que non pide unha elaboración. Moitas mulleres insisten na necesidade de ducharse”, reiterou Fallarás.Con todo, o

caso de Jare mostra un novo avance xeneracional, tal e como destacou o director de Sortzen: moitas vítimas acoden a denunciar ou a pedir axuda psicolóxica co apoio dos seus amigos. Karranza está de acordo: “Hoxe en día a mirada da violencia sexual é moito máis colectiva, xa non se vive tanto na soidade, sobre todo no

caso das
agresións no espazo público”. E os homes? Influíu nos mozos o discurso social sobre o consenso? Karranza describe unha tendencia polarizada: “Moitos están concienciados: compórtanse con cautela, queren asegurar o consenso, porque non queren sentirse agresores. Pero outros non entenderon nada e temos que pór o foco neles. É lamentable que os concellos se sitúen nos puntos negros da cidade, en lugar de facer educación preventiva cos mozos. Deberían facer cursos de Rol-playing, como nós facemos na autodefensa feminista”. A sexóloga elaborou unha “guía definitiva para previr as agresións sexuais” no seu gabinete Gurrete, dirixido aos homes.Nos

testemuños das mulleres que denunciaron a violencia sexual maniféstase con frecuencia esta inquietude: déronse conta de que os homes estaban a violar? Karranza percibe esta tendencia especialmente nos ataques no ámbito da parella: “A muller cuestiona si explicou os seus límites coa suficiente claridade, mesmo cando hai probas físicas ou verbais que indican que era un non”. Fallarás fai un
chamamento a abandonar as actitudes paternalistas: “Os homes e os mozos saben tanto como nós. Ven campañas institucionais por todas partes. Por suposto, saben que a violaron; como escusa din que non se deron conta da falta de desexo da moza”. Segundo engadiu
Norma Vázquez, os mozos agresores “han utilizado o discurso victimista” (que as mulleres somos malas, mentireiras, esaxeradas...) como forma de facer fronte á culpa, xa que aínda que se negan a recoñecerse como agresores, “saben que a vontade da muller foi forzada e que iso está mal”.

En calquera caso, o tres expertos coinciden nun malestar: o prexuízo de que os homes novos son máis machistas e agresivos, e ese discurso maduro non recoñece a responsabilidade das xeracións anteriores. “Se os mozos están perdidos, non é culpa das mulleres ou do feminismo, senón de que os homes de idade non lles ofreceron un agarre, como nós fixemos coas mozas”, dixo Fallarás.

“Pido aos meus amigos que teñan coidado cando salguen de esmorga”, di Jare. Contesteille que non é xusto limitar a liberdade das mulleres ante as agresións e reforzar o medo, e pregunteille a continuación que deberiamos facer cos mozos: “Prepararse desde a infancia. Na escola dannos charlas sobre sexualidade, pero non se fala de ‘a outra’”, respondeu.Neste
‘Outro’, na prevención das agresións sexuais, habería que destacar que os agresores non recorren frecuentemente á violencia física para forzar a vontade e o corpo da muller, senón a outras moitas estratexias que Vázquez enumera: “Acoso, insistencia, chantaxe ou alcol”.

Neste sentido, Fallarás lamentou o discurso institucional e mediático sobre a dependencia química: “Amólame a difusión do imaxinario da moza que lle botou droga na bebida, porque xera boas e malas vítimas”, di a escritora. De feito, o máis habitual é o que lle pasou ao noso protagonista: a muller se emborrachó ou se drogó pola súa conta, e o agresor aproveitou esa situación.

Así mesmo, a xornalista lembrou que o lecer nocturno non é o único campo da violencia sexual, aínda que é o que máis se ve actualmente. En Instagram da xornalista, os testemuños que contan as mulleres adultas sitúanse sobre todo no fogar e no traballo. O problema é que é máis difícil perseguir a un marido, a un familiar ou a un compañeiro de traballo que a un descoñecido atopado na noite.

En calquera caso, terminemos de destacar un paso máis. Xa dixemos que as mulleres novas teñen máis apoio que os seus amigos para iniciar un proceso de denuncia e, ao mesmo tempo, os agresores están a perder o apoio dos seus achegados, segundo subliñou Vázquez: “Comezan a aparecer gretas na masculinidad. Os agresores saben que terán diante a moitas mozas e que recibirán a reprobación dalgúns mozos”.