O 15 de outubro, nos encontros de economistas de traballo, celebrouse unha interesante mesa redonda. Na mesma participaron a patronal, o Instituto Nacional da Seguridade Social e unha central sindical de Osakidetza. O tema de debate foi o absentismo que cada vez ten maior repercusión no mundo laboral.

Cada organización elixiu a definición ou o punto de vista que lle interesa. O problema era que os que defenden os intereses dos empresarios non facían visible o seu punto de vista e embazaron o debate. Ademais, para establecer un “sentido común” concreto, utilizáronse varias falacias ao redor da mesa. Por exemplo, en comparación con outros territorios do reino de España, na CAPV prodúcense máis baixas laborais. Non é correcto deducir deste dato que se trata dunha maior irresponsabilidade cara ao traballo, pero indirectamente pretendíase incidir nese “sentido común”. Outra das tramas era coller unha anécdota e contar unha entrevista no corredor: un traballador manifestou a súa satisfacción por prolongar a súa baixa e, o que se quería deducir de maneira indirecta, que os traballadores en xeral queren alargar o seu período de baixa laboral. A lista de falacias que se utilizou foi ampla, sempre para criminalizar aos traballadores, por suposto.

A patronal non quería debater sobre a definición, pero, ao non definir o absentismo laboral, o que querían era fixar o seu punto de vista. Falar do concepto é fundamental, xa que é o que determinará as medidas que se van a aplicar. No dereito laboral defínese como a ausencia inxustificada, coas penas que leva. Pero o que utiliza a patronal, como dixo un profesor da materia de Dirección e Xestión de Persoal, é absolutamente economicista, dos departamentos de recursos humanos: aínda que estea xustificado, é absentismo non estar. Sexa por enfermidade ou polo exercicio do dereito á conciliación da vida laboral e familiar por un permiso postnatal. Deste xeito, nos principais medios de comunicación e nos diferentes foros de traballo caen na definición economicista e complican a maneira de abordar o tema. Por tanto, reducir os dereitos dos traballadores pode ser unha medida contra o absentismo. Ademais, no debate público inclúense outros elementos como o absentismo laboral presencial, descansos no traballo ou a desconexión mental.

Desde onde previr o absentismo se na definición utilízanse este tipo de trucos? Os dereitos non poden tocarse, en todo caso, senón aumentar. Para evitar o absentismo inxustificado existe lexislación laboral (sancións e despedimentos). A marxe que nos queda está relacionado coa saúde laboral. A clave principal está na prevención de riscos laborais. O absentismo, si asociámolo á situación da enfermidade, non é a orixe do problema, senón a consecuencia. Sobrecargas laborais, ritmos de traballo máis intensos, estruturas que fomentan a alienación dos traballadores, empresas que consideran o acoso laboral natural, a existencia de postos de traballo que consideraban normal traballar en situación de tensión… Para iso a prevención de riscos laborais é fundamental, máis aínda nos riscos psicosociais. É imprescindible contar cunha participación real dos traballadores e as súas organizacións na prevención, e non coa pantomima actual, cuxo obxectivo é evitar a responsabilidade das empresas.

A necesidade desa participación real e efectiva púxose encima da mesa como ferramenta para facer fronte ao absentismo. Púxose de manifesto a actitude do mundo empresarial: nada diso. Neste sentido, o problema non é o absentismo, senón o conflito entre o traballo e o capital.