Era imposible adiviñar quen era ou quen era a lema que lía, pero quen era!

Anxo González Olvera foi coñecido en México fai 11 anos cando os bertsolaris convidáronnos a unhas xornadas coas súas improvisadores. Vivía nun alto do outeiro, alimentándose de paxaros, pombas, pombas, ourizos, raposos, xabarís... Un delicado trobador, humilde e traballador, que cantaba aos campesiños e aos pastores en verso de sentimentos e vivencias propias, unha vida de sol e de tormentas, de aullidos e de brión. Non se sabe cantos topazos fixo (dous cuartetos cada un, dous violíns e dúas guitarras polo xeral, mentres os afeccionados bailaban ao ritmo da música) até a madrugada, cos trobadores máis prestixiosos da época. Leonila Oviedo vivía nunha comunidade coñecida como Pombas (Rexión de Xichú), onde tiña unha relación de parella cos seus fillos. É o que se coñece como “O Arribeño de Huapango”, no macizo de Xichú, sobre todo no centro de Querétaro e Potosi, é o que levan a cabo os troberos, e el, que unía de forma natural o montañismo e o huapango. O pai mandou pastar aos animais e un día, ignorando as ordes, foise á escola durante tres horas e aprendeu as vogais. O resto, e non pouco, na universidade da vida.

Tal como era, humilde, xenuíno e natural. Cantaba aos mexicanos que ían aos Estados Unidos: si, ides buscar a grandeza, a gañar o ouro, a saber si volvedes. Alí acolleranvos coas mans abertas, quen cultivará a terra? Quen sementaría frijoles, millo...? Si comen o que lles deu a terra, necesitan aos mexicanos!

Nunha conferencia contounos as súas andanzas, que en moitos casos percorreu oitenta e seis quilómetros ao día, cunha guitarra que o seu pai comprara aos 19 anos. Os ollos se le nublaban ao lembrar aquela época e aquela situación. Segundo contounos, volvían dun brinco polos camiños das montañas, ávidos e sedentos, e preguntaron a unha ama de casa se tiña algo que comer nunha granxa, e, despois de comer algo, empezaron a cantar para agradecerllo. Antes de que puidese darme conta, a muller choraba e, querendo saber o motivo das súas bágoas, cando se achegou, respondeulle: "Aquí ves de que e como vivimos, e todas as semanas voume con verduras na feira coas que podo sacar algún diñeiro e comprar o que necesito en casa. Fun e veño co burro, pero morreu o mes pasado e cando vostede empezou a cantar lembroume a pesca do burro. Sabía rirse de si mesmo!