Os profesores de Formación Profesional Mikel Bilbao Luengas (Navarra) e Xabier Jiménez Baños (Euskadi) advertiron a ARGIA de que o aumento da intervención das empresas na Lei de Formación Profesional do Goberno español vai deixar consecuencias moi preocupantes e porá as escolas de Formación Profesional ao servizo das empresas. Faláronnos sobre o declive que sufrirá a formación, os beneficios que van sacar as empresas e o perfil dos alumnos-traballadores que van quedar vinculados ás empresas. Este curso comezouse a aplicar a lei en Hego Euskal Herria.

A lei recolle o Sistema Dual, no que se integran a escola e a empresa. E ligado a este sistema, cambio radical: antes, despois de dar todo o currículo na escola e superar as leccións, os alumnos ían a unha empresa, ao final de grao, a ver a dinámica da empresa e a estudar. Agora, os alumnos van desde o primeiro curso ás empresas, “cando aínda non teñen coñecementos suficientes e non se esixe ter superadas todas as materias”, e na empresa teñen que interiorizar os contidos, ensinar os contidos teóricos do currículo na empresa –os alumnos que antes tiñan un ‘instrutor’ na empresa, agora o representante da empresa recibe o nome de ‘titor’–. A avaliación será realizada polo titor da empresa que certifique que o alumno adquiriu na empresa os coñecementos asociados aos módulos. Polo menos o 20% do contido curricular achegarao a empresa (unhas 400 horas) e si óptase por un modelo intensivo, polo menos o 30% dos contidos do plan de estudos.

“Todos teremos que mentir”

Cal vai ser a realidade? “No papel a empresa porá todo OK, que aprenderon isto e o outro, pero na práctica non é real, non van dar ningún contido –sinala Bilbao-. Para empezar, non poden ofrecelo de forma pedagóxica, porque cando un alumno pon un cable ou unha antena avalío si coñece os elementos da antena, si sabe obter parámetros, si sabe orientar a antena… e nas empresas, como moito, pon un cable e avalían que sabe facelo. Non poden facer outra cousa, non teñen tempo nin formación. Está por ver si vaise a dar algún curso aos titores da empresa, pero este curso vai ser unha broma”. Da mesma opinión é Baños: “Todos teremos que mentir nos documentos oficiais e a inspección fará coma se non víseo. Ademais, algúns compañeiros están enfadados porque están a dirixir o labor docente ás empresas, usurpando o noso traballo”.

Neste sentido, o profesor navarro ten claro que: “Chegará un momento no que a empresa diga que ‘si teño que dar o 20% dos saberes, a cambio diso me dais diñeiro (diñeiro público)’, e é lóxico porque se lles esixe un traballo e unha responsabilidade; converterase nunha fonte de ingresos máis para as empresas e así o vimos noutros países; terminaron de facer talleres na propia empresa, enfocados á formación do alumnado”.

Como se mencionou, a diferenza do que se veu facendo até agora, os alumnos irán ás empresas desde o primeiro curso (algúns terán 15 anos), aínda teñen pouco coñecemento e sen unha boa preparación, din os dous profesores. “Naturalmente, o primeiro curso adoita ser un filtro, algúns abandonan os estudos, outros non superan moitas materias… pero ese filtro xa non está, todos os alumnos van ás empresas”, destacou Jimenez. “Desde moi novo van saltar á domesticación das empresas”, di Bilbao.

As empresas gañan na competencia salvaxe entre centros

Bilbao criticou que a lei busca empresas para todos os alumnos, e que a competencia entre centros é preocupante, e considerou que a lei vai reforzar os convenios entre centros concertados e empresas para que os alumnos destes centros acudan ás empresas. A pesar de todo, di que os profesores se converteron en vendedores: “Na competencia entre centros, temos que ir ás empresas a vender aos rapaces para que poidan traballar nesas empresas, polo que estamos plenamente ao servizo desas empresas; queremos que reciban aos nosos alumnos, e as empresas acaban pedindo exactamente que queren, que necesitan os alumnos/traballadores, que queren que lles ensinen no centro”. A preocupación do profesorado pola progresiva incorporación dos centros de Formación Profesional é que: “Ímoslles a facer caso, e é moi grave, porque lles daremos o poder de decidir o curriculum educativo”.

Para entender mellor o alumnado e sobre todo o persoal que vai saír da Formación Profesional, os profesores destacáronnos tres cambios que están relacionados entre si: a diminución dos estudos técnicos, a prevalencia das competencias sobre o coñecemento, e o recentemente creado Carné de Competencias.

Por unha banda, os nosos interlocutores denunciaron que os contidos técnicos terán menos horas (en teoría, serán facilitados nas empresas). Ademais, Jiménez explicou que até hai pouco había dous equipos de profesores de Formación Profesional: Profesores de Ensino Secundario (titulados universitarios, enxeñeiros por exemplo, para impartir contidos teóricos) e profesores técnicos (titulados en Formación Profesional para impartir módulos prácticos). “Agora acabaron cos profesores técnicos, xa non se pode entrar na lista de profesores cun título de FP e os que están quedan en situación vulnerable. Os responsables de Educación cren que é máis axeitado ensinar como arranxar os coches que un enxeñeiro que acaba de terminar a carreira, que un mecánico que traballou durante dez anos nun garaxe”.

Coñecemento vs. competencias

Doutra banda, os interlocutores referíronse ás competencias que nos últimos anos adquiriron peso na educación en xeral e irromperon con forza na Formación Profesional. Lembraron que competencias como a flexibilidade, a necesidade de seguir formándose ao longo de toda a vida, o emprendimiento, o dinamismo, saber adaptarse e adaptarse ao ritmo e a actividade da empresa… responden ben aos desexos das empresas. Ademais do eloxio das competencias, na Sociedade da Información esténdese o carácter secundario dos coñecementos: “Menosprézase o coñecemento, rexéitase a memorización e desprézanse os saberes de gran precisión, argumentando que se poden buscar facilmente –sinala Bilbao–. Con todo, cuns coñecementos podes seguir o camiño da obtención de novos coñecementos, pero si só tes competencias e non tes coñecementos, sen base non poderás acceder a novos coñecementos”. No referente á Formación Profesional, o profesor púxonos un exemplo: “Si son electricista e coñezo a normativa de baixa tensión, domino todos os tipos de circuítos e sei como reparar avarías, como traballador serei máis libre, pero só sei pór catro cables, máis dependente do xefe. Vendéronnos que as competencias nos dan a capacidade de adaptación, pero a capacidade de adaptación dánnola os coñecementos”.

Para Bilbao, este modelo de competencias vén reforzar outra das novidades da lei: Carné de Competencias. Antes, o estudante estudaba un grao e sacaba o título; agora, a medida que aprende algunhas materias, recoñécenselle unhas competencias coas que pode traballar, ao mesmo tempo que se poden ir incorporando novas materias e competencias ao longo da vida. “Pode parecer interesante, pero rompe os convenios laborais, rompe os colexios e as familias profesionais porque individualiza ao traballador: con tres materias de aquí e dúas de alí te vas á empresa e que categoría laboral danche? Á hora de loitar, a que gremio pertences?”.

Resultado: Dependencia das empresas

Tanto Jiménez como Bilbao ven con claridade a conclusión de todo o exposto: “Durante dous anos nunha empresa, tan nova, e aprendendo as súas dinámicas e formas, converterache no seu súbdito, con menos coñecemento e posibilidades de dar o salto a outras áreas ou postos, e en moitos casos coa sensación de que lle debes algo á empresa, que se te vas de alí fallaraslle”. Os máis prexudicados serán os estudantes máis vulnerables, que se atopan en peor situación socioeconómica, e espérase que a lei unicamente aumente a brecha entre os estudantes.

En canto aos coñecementos, Mikel Bilbao trouxo ao faladoiro “o mantra que escoitamos aos empresarios”: “Din que queren unha man de obra de alta cualificación, pero que non está”. Con todo, os seus datos confirman que non teñen ningún, que non hai demanda de persoal máis cualificado. Pola contra, subliñou que existe unha demanda de traballadores que van realizar traballos de baixa cualificación: “Estamos a ver en toda Europa que a tecnificación e automatización da cadea de produción prexudica máis ás persoas con cualificación media e, por tanto, terminan en traballos menos cualificados que os que teñen, en condicións máis precarias”.

Os profesores Mikel Bilbao Luengas e Xabier Jiménez Baños debuxaron un panorama negro ante o temor de que a prestixiosa Formación Profesional que se vende en Euskadi priorice os intereses das empresas e converta aos alumnos en peóns do futuro.