Os macrofestibales funcionan como o eucalipto”, dixo o xornalista e Macrofestivales Nando Cruz. O buraco negro da música (Macrofestibalak. O buraco negro da música) é crítico cos formatos macro, xa que son, sobre todo, unha forma contraria á sustentabilidade, e está a ter un crecemento excesivo.

O eucalipto é capaz de crecer rapidamente. É un bo negocio na industria da madeira, porque dá moita e moita vida. Pero tamén come a zona, xa que necesita moita auga e moitos nutrientes. O mesmo ocorre co formato dos macrofestibales: falando en termos de comprensión cultural, usurpan a terra, son capaces de eliminar as árbores da zona.

Como danan o medio ambiente? Co que dá capacidade para todo nesta sociedade –case–, co diñeiro. As empresas de Macrofestibal ofrecen grandes cifras aos grupos musicais a cambio, entre outras cousas, dun contrato de exclusividade, é dicir, non podes ofrecer concertos nun determinado período de tempo e nun radio de distancia. Con esta forma de pór límites aos grupos, o obxectivo é reducir o abanico, que o festival sexa a única maneira de ver ao grupo favorito este verán.

Non é cousa dos americanos, en Euskal Herria tamén funciona así. Eusebio Beloki, da cooperativa Kulturaz, que xestiona o centro cultural San Agustín de Azpeitia, así o confirmou na mesa redonda destas xornadas. Cada vez é máis habitual que se chame aos grupos musicais e rexéitense, xa que en varias semanas ou meses tocan nese lugar. Así se está convertendo o día a día, segundo Beloki, e tivo en conta as salas Plateruena de Durango, Beikozini de Ondarroa e Doka do Antigo de Donostia: “Non é casualidade que estea pecha”. De paso, Beloki aproveita a ocasión para facer un chamamento aos grupos musicais para que reflexionen sobre a situación actual.

A xornalista catalá Cruz puxo o exemplo de Sant Feliu de Guíxols, localidade na que reside. Trátase dun pobo costeiro en Xirona, cunha poboación de 22.000 habitantes, no que desde hai anos organízase a macrofestival Porta Ferrada. Antes todo isto era compatible con outro festival organizado pola cidadanía, no que os grupos musicais da localidade eran os protagonistas –é un pobo con gran afección á música, segundo Cruz–. “Comeu do todo”, dixo Cruz. Xa non se organiza ese festival de ámbito local. O Concello destinou as partidas destinadas a este ámbito á macrofestibal.

Sigamos co pobo
de San Feliu de Guíxols, que dá exemplos significativos. A cuestión vai máis aló; non é só que deixou de dar diñeiro a ese festival local e puxo o foco no outro. A Oficina Anticorrupción de Cataluña está a investigar a actuación do Concello da capital catalá neste caso. De feito, cada ano, o Concello concede unha subvención de 33.000 euros á macrofestibal Portada Ferrada –nun pobo de 22.000 habitantes hai tanto diñeiro ao ano á mesma empresa–. Cruz, por exemplo, tomou Barcelona: na cidade organízanse polo menos unha ducia de grandes festivais e, en comparación con San Feliu de Guíxols, o concello achega cinco veces máis diñeiro, é dicir, moito menos por habitante, xa que en Barcelona viven 1,7 millóns.

A “escusa” do impacto económico é, a miúdo, o argumento que utilizan as administracións. É sabido que os macrofestibales organízanse coa intención de atraer turistas, e non é necesario que os turistas estranxeiros organícense, senón que tamén os da contorna. Pero os turistas. Aloxamento, consumo de bares e restaurantes, taxis... Estas son as variables que utilizan as administracións para calcular o “impacto económico”. É unha trampa. A pesar dos ingresos, estes non se reparten entre a poboación, como é!. Si o cidadán que traballa en calquera sector non turístico vive preto dalgún destes macrofestibales e sofre directamente a contaminación acústica –e doutra índole–, con que impacto económico están a actuar as autoridades políticas e as empresas organizadoras cando din “foi ben”?

Nas Xornadas “Non te
perdas a perspectiva” participaron varias persoas que organizan os festivais. Pediron asesoramento aos relatores, especialmente ao experto e experimentado Joan Vich, músico de discografía, organizador de xiras mundiais de músicos e responsable da programación do FIB, un dos festivais máis importantes de España. Pediulles que non perdan a “perspectiva inicial”.

Vich escribe o libro Aquí vivía eu (Aquí vivía eu). O FIB refírese ao famoso festival cando di "aquí". Trátase dunha macrofestibal que leva a cabo na localidade valenciana de Benicàssim desde 1995. Lembrou os momentos doces de inicio do festival, pero non dixo o mesmo do que é hoxe en día –el xa non traballa para o festival–: “si tes unha capacidade de 6.000 persoas e as entradas esgótanse enseguida, sentir a presión de crecer é normal. Por que non vas facer 10.000 o ano que vén? E cando os gastou, a próxima vez máis... Trato de non criticar aos que decidiron crecer, porque entendo que é o propio sistema o que lles impulsou a iso”.

E profundou no FIB: “Despois hei visto que desde o principio estaba a intención de crecer. O creador e ideólogo principal de FIBs viu o que viña, e deixou as súas responsabilidades fai 25 anos. Entón púxose en marcha un plan para trasladar a zona e crecer moito. Por suposto, si queres competir cos mellores, tes que decidir crecer; si non creces, quen decidiu crecer levará os grupos musicais que ti querías traer, porque ten a capacidade de pagar máis; e, ao mesmo tempo, as institucións darán máis diñeiro a quen poida atraer máis turistas”.

Cruze e Vich subliñaron que a organización do festival tamén debería estar presente para moitas reflexións: serve para superar as barreiras socioeconómicas? Para fomentar a cultura? Para promover a identidade persoal, popular ou colectiva? E para cohesionar?

Cruz pon un exemplo. Avisou aos do público: “Quizá sexa un extremo para vós”. Ribeira de Pamplona. Música de Nova Orleans e Brass Band. Organizárono pola súa conta, e máis tarde dixeron que si ao diñeiro do Concello. Pero non co obxectivo de “crecer” e “crecer”, senón de responder as preguntas sinaladas no parágrafo anterior de maneira afirmativa, tentando satisfacer as necesidades da xente e do pobo.