Treviño, século VIN. Un grupo de eremitas comezou a vivir nas covas dAs Gobas e escavaron novas covas no desfiladeiro do río Laño, ocupado desde a prehistoria. No século seguinte, a comunidade comezou a utilizar unha das covas como necrópoles. No século IX abandonaron as covas e os vivos descenderon ao val, pero os mortos continuaron enterrándose alí até o século XI.

Na necrópole, localizáronse un total de 41 cadáveres. Agustín Azkarate da UPV e Lourdes Herrasti de Aranzadi, entre outros, investigaron os restos e concluíron que nos inicios desta comunidade tratábase dun alto grao de violencia polas feridas de espada sufridas por dúas dos seus fundadores.

Recentemente, un investigador do Centro de Paleogenética da Universidade de Estocolmo, liderado por Ricardo Rodríguez Varela, incorporou a investigación xenética aos traballos previos e os resultados foron publicados na revista Science Advances. En total, obtívose o ADN de 39 individuos de media. A través da mesma, chegouse á conclusión de que o grao de consanguinidad entre os falecidos era elevado. Os dous individuos feridos de espada eran primos e, en xeral, todos os enterrados alí gardaban relación de parentesco con polo menos outra persoa da comunidade. É dicir, a endogamia foi unha comunidade de alto nivel, especialmente na primeira fase, antes de que os seus membros descendesen ao val.

Ademais, aínda que no século VII os musulmáns chegaron á zona e atopábanse preto da fronteira entre cristiáns e musulmáns dAs Gobas, a influencia non foi notable. O compoñente xenético do norte de África creceu lixeiramente durante os cinco séculos seguintes, pero era moito máis pequeno que o doutras comunidades que vivían máis ao sur. Engadindo este dato á endogamia, é evidente que a comunidade dAs Gobas estaba moi illada.

Agustín Azkarate xa se deu conta diso antes da análise xenética, xa que noutras tumbas vascófonas próximas como a de Aldaieta os costumes funerarios son moi diferentes; nos casos de ao redor as persoas falecidas eran enterradas con ricas ramos de obxectos e as dAs Gobas son moito máis sinxelas.

O estudo xenético tamén arroxou información sobre as enfermidades nas que se produciron os casos destes individuos. As enfermidades de orixe vírica rgenes de cando en cando deixan rastro no ADN e, por tanto, atopáronse patoloxías causadas polas bacterias. A maioría dos casos atopados son zoonosis, é dicir, enfermidades contaxiadas nas relacións cos animais, o que significa que a actividade gandeira era importante para a poboación destas covas artificiais.

De onde veu as vexigas?

O estudo revela que un individuo da necrópole sufriu unhas vexigas e que o achado ten unha especial importancia para determinar a evolución desta enfermidade. Trátase do caso máis antigo atopado até agora no sur de Europa. Os científicos discutiron durante moito tempo como se introduciu as vexigas na Península Ibérica.

Segundo varias teses, a Baztanga entrou polo sur, procedente dunha misión levada a cabo por musulmáns. Pero, por unha banda, o estudo mostra que a pegada xenética africana era moi escasa na comunidade.

Doutra banda, a cepa de Baztanga descuberta nAs Gobas coincide coa cepa da mesma época descuberta en Escandinavia, Alemaña e Rusia. Por tanto, non podemos atribuír aos musulmáns que traian ao noso país unha das enfermidades que máis mortes causaron ao longo da historia.