Quinta columna
Se a Ribeira foi historicamente euskaldun, é o debate bizantino (o debate bizantino: un debate inútil no que cada parte non pode demostrar as súas afirmacións á outra parte) que se repite en Navarra desde hai corenta anos. Jimeno Jurio, ortodoxo pero razoable, así o expresou na súa gran obra sobre o eúscaro: “Non o sabemos, e non temos probas para dicir nin para dicir”. Achegou argumentos e probas indirectas para confirmar que, aínda que fóra da zona, no século XVI a presenza do eúscaro na Ribeira sería importante.
Ademais, a falta de descubrimentos que nos aclaren o caso, querer ir máis aló do que dixo Jimeno non é máis que un desexo de falar en balde. Falar desde o punto de vista da ciencia lingüística. Tampouco é de estrañar; para distinguirse, a xente é capaz de discutir calquera cousa. Por exemplo, non camiña por aí unha cuadrilla que tenta demostrar que a Terra é plana?
Si a Ribeira non comparte as raíces vascas do Reino co resto dos seus territorios, e si non é euskaldun por natureza, que é?
Con todo, cando o tema se axita, aínda que se axita ao amparo da ciencia, a heterodoxia, o racionalismo ou algunha outra palabra de boa reputación, non se quere demostrar nada, senón que se actúa aquí. O debate move as entrañas –Puta Pamplona, Tudela capital–, asegura as páxinas dos xornais, dá a gloria momentánea, satisfai os desexos de protagonismo e engorda os currículos, imprescindible para ninguén que basee a súa carreira profesional no quintaolumnismo político-lingüístico. E é que, na imposibilidade de dilucidar si o eúscaro falou historicamente na Ribeira, o verdadeiramente importante é dar un terreo á postura política hexemónica (non heterodoxa, presencialmente) que sustenta a zonificación lingüística de Navarra, ofrecer un camiño argumental.
Pero atención, porque chegará o día en que se poida dar a volta ao razoamento e o argumento estalar baixo o nariz. A Ribeira, ese querido recuncho que ocupa un pequeno espazo no mapa de Navarra, si non é vasco, iso non quita nada de vasquidad ao resto de territorios do Reino. E, pola contra, a pregunta implícita que leva a súa razón no reverso suscita unha gran dúbida: Si a Ribeira non comparte as raíces vascas do Reino co resto dos seus territorios e non é euskaldun por natureza, a diferenza do resto do Reino, que é?
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Que non busquen este enlace desde Ezkio nin desde Altsasu, e moito menos atravesando o río Ebro por Castejón. A conexión, ou mellor dito, as conexións entre a E vasca e o TAV navarro, xa son unha realidade. Eses vínculos en plural son os que deberían preocuparnos e os que... [+]
Non saias con ruído, non te confrontes, non che victimices... e obedezas. Como suxeitos oprimidos, neste caso como vascos, falamos, en cantas ocasións tivemos que escoitar? Ironicamente, hai dous anos, no Encontro Euskaltzale Independentiston Topaketak, Amets Arzallus dixo:... [+]
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Intsumituek denbora luzez egindako borroka gogorra eta mingarria izan zen, baina irabazi zuten, eta garaipen hura behin betikoa izango zela uste genuen, atzera bueltarik gabea. Baina badirudi, politikari batzuen ahotik aterata, eskalada militaristari gorazarre egin eta berriz... [+]
Danimarkatik iritsi zaigu berria: 400 urtez estatuak eskainitako zerbitzua etengo du PostNord enpresa publikoak, eta eskutitzak banatzeari utziko dio 2025 urtea amaitzean. Gobernuak adierazi du enpresa publikoak negozioa paketeak banatzera bideratuko duela. Bi arrazoi eman ditu... [+]
“Hondakinik ez platerean!”. Hori zen kontsigna gure txikitako otorduetan. Janariak zeozer sakratu bazukeen, batez ere ogiak; lurrera erori eta, jasotakoan, musua eman behar zitzaion. Harik eta adin zozoan mamia baztertzeko moda etorri zen arte, lodiarazten zuelakoan... [+]
Zenbait estatistikak berretsi dute begiak hondar urteotan ikusten ari zirena: gimnasioak (eta estetika-zentroak eta nolako-edo-halako-terapia eskaintzen duten negozioak) nabarmen ugaldu dira gurean. EITBk plazaratutako datu bat emateko: EAEn 2010-2019 urteen bitartean, zazpi... [+]
Topatu eta topa! Tipi-tapa, elkarrekin ekin eta, bidea, eginean egin aurrera. Mahaiak, aulkiak, koadernoak eta boligrafoak, platerak, konfidentziak, tragoak eta ahotsak, eskuak, ideiak eta barreak, borrokarako besarkada gozoak. Txistulariak bileran, erraldoiak lasterka eta... [+]
Hezkuntzari buruzko legediak, Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundearen eta planetako jaun eta jabeen aginduei jarraituz, ikasleek ikasketa etapa bakoitzaren amaieran “irteera-profil” jakin bat izatea bilatzen du. Ez pentsa profila zerbait itxia eta bukatua... [+]
Martxoaren 14an Donald Trumpek agindu exekutibo bat sinatu zuen, hainbat berri agentziak jasotzen duten diru kopurua asko murrizteko. Kaltetuetako bat United States Agency for Global Media (USAGM) izan zen eta, ondorioz, Voice of America (VOA), Radio Free Europe/Radio Liberty... [+]
Orain dela 20 bat urte, berrikuntzaren inguruan master bat egin nuen. Bertaraturiko gonbidatu batek esan zigun gizakion historian berrikuntza teknologikoaren eragile handiena gerra izan zela. Gerra, halaber, eragile handia da botere harremanen berrikuntzan.
Berrikuntzaz ari... [+]
Zer esango zenioke Palestinako aktibista bati aurrez aurre izango bazenu? Ni mutu geratu nintzen Iman Hammouri nire herrian bertan aurkeztu zidatenean. Eskerrak andre nagusi bat gerturatu zitzaigula eta solaskide roletik itzultzailearenera pasa nintzela.
Palestinako Popular... [+]
Punto Bobo liburuaren irakurketan murgilduta, Itxaso Martin Zapirain egilearen Eromena, Azpimemoria eta Isiltasunak Idazten ikerketa lanean sentitu nuen egiazkotasun eta maila etikoarekin egin dut berriz ere topo. Eta hortaz, hara bueltatu. “Oihu izateko jaio zen isiltasun... [+]
Dirudienez, Euskal Herrian migrazioa arazo bilakatu da azken bi hamarkadetan. Atzerritarrez josi omen dira gure lurrak. Gure kultura arriskuan omen dago fenomeno “berri” horren ondorio. Lapurretak, bortxaketak, liskarrak… Bizikidetza arazo horiek guztiak... [+]