Citounos antes de coller o tren que vai a París. Como sentes? Como leva vostede ese cargo de deputado?

Contento. Máis aló diso, sinto o desexo da xente de cambiar as cousas. É un traballo estupendo por facer, polos valores que defendemos, polo País Vasco que defendemos. Os cidadáns esperan moito e son consciente diso. Tamén teño ganas de cumprir co meu deber. Até agora estiven dous días en París, pero foi para a administración: para formar un grupo político, para capturar o local... para comprar roupa [risas]. Teño que fixar as primeiras citas aquí: quero reunirme con todos os axentes, coas asociacións, cos auzapezes... para completar a miña rede.

É vostede, pois, un deputado que quere abrirse paso en Saretu.

Un deputado non ten ningún coñecemento completo, e por iso quero formar parte da rede cos axentes locais. Quero estar con todos os axentes, non só cos nacionalistas. Ao falar da agricultura digamos que estiven coa Cámara de Agricultura do País Vasco e coa ELB, pero tamén co sindicato FDSEA. É importante ser deputado de todos, recoller a opinión de todos e decidir dela, explicando sempre a posición adoptada. Esa necesidade de explicación é grande, ademais, porque as discusións que se instalan en París non soben necesariamente de aquí. Isto interésame moito, gústame moito que o haxa no diálogo e na construción. Traballei como sindicalista e sempre tiven o desexo de reunirme co outro. Como membro do sindicato CXT, dei varios pasos no camiño de traballar con LAB; non era o único, evidentemente, pero traballei por iso. Na Casa do Pobo o mesmo hai catro anos que estamos con Eneko [Aldana, alcalde abertzale]. Os da oposición de aquí, é dicir, a dereita, votaron ao meu favor. Isto demóstranos que se falas e traballas, entón a xente acepta o teu compromiso.

Tamén foi abertzale. Até hai pouco non podiamos imaxinar que un francés votase a favor dun nacionalista.

Grazas aos pasos dados polos pacifistas, as cousas cambiaron nos últimos anos. Nas eleccións á Asemblea Nacional de 2022 situeime en terceiro lugar, en nome de EH Bai. Sorprendeu que nesas eleccións todo instalásese en París, onde a esquerda sumada obtiña o 19% e EH Bai o 15%. Teño algúns amigos nos costados da esquerda e díxenlles que imos derrotados. Nunca imaxinaría que votásemos axiña que e lográsese unha alianza axiña que como estivese en París, aquí tamén. É un verdadeiro consolo. Poida que a miña imaxe facilitoume o camiño a algúns partidos franceses, porque estiven con eles militando no sindicalismo. Coñécenme e non teñen dúbidas dos valores que teño como de esquerdas.

Como explica o desenvolvemento do voto abertzale por votación?

Como dixemos, o proceso de paz facilitounos o camiño. Cando comezamos as conversacións no contexto da euroorden contra Aurore Martin [en 2011], a situación era totalmente diferente. Para empezar, utilizabamos palabras diferentes; pensemos, para os do Partido Comunista non existía ningún preso político en Euskal Herria. levou a cabo un gran labor secreto: falouse moito, comezamos a utilizar o mesmo dicionario, cada un empezou a escoitar, entender e aceptar a verdade do outro... Isto suporía a Declaración de Aiete e os seguintes pasos. No que respecta ao eúscaro, existe un amplo consenso en Ipar Euskal Herria. Mirade o tema de Beskoitz: a ikastola ou o alcalde, a ikastola é a gañadora. Hoxe en día, ninguén se opón ao eúscaro, e iso é o resultado dun traballo que levamos moitos anos. En Ziburu, gañamos a Casa do Pobo, pero tamén é grazas a un gran traballo por diante da oposición. Unha sociedade constrúese entre todos, e os abertzales estamos a traballar para todos. Sempre ouvimos dicir que “con estes casos, son lanceros”. Pero agora gañamos algunhas Casas do Pobo e estamos a traballar. Ao velo, comprendes que se deron grandes pasos no camiño. Consulta o sexto distrito: En Uztaritze temos as Casas do Pobo, en Urruña, en Ziburu... As cousas están a cambiar e si seguimos traballando en serio, gañaremos outras pelexas. A loita pola vivenda foi historicamente unha loita abertzale, tal e como afirmaba IK fai 40 anos, e hoxe en día todos sabemos que tiña razón.

Xurdiu discrepancias dentro de EH Bai sobre a posibilidade de optar a unha Nova Fronte Popular?

Houbo debate, pero o 95% apoiou o acordo proposto, sabendo que no momento da votación do acordo, a candidatura ao quinto distrito era unha anti-abertzale. Este amplo consenso explícase, por unha banda, porque é terrible ver axiña que a extrema dereita e por outro, porque esa confluencia con todos os partidos de esquerda é histórica. De antemán, unímonos entre forzas de esquerdas nalgúns pobos –Ziburu, Urruña,...– de face ás casas do pobo. Podo falar do meu caso e no que se refire á Casa do Pobo de Ziburu, divírtese moito. Hai que dar conta diso, mesmo de face a París.

Na quinta, o anti-abertzale foi substituído por Colette Capdevielle e o seu sucesor Alain Iriart de EH Bai. Como foi posible este gran cambio?

Nun principio, a candidata era Sandra Pereira-Ostanel, do partido Francia insubmisa. É amigo da militancia da CXT, pero si, é anti-vasco. Falouse moito e até cos xefes de París, para explicar que cun anti-vasco non se podería gañar. Foi unha condición moi clara.

Asómbrame que París o ouza.

Si, e ademais de escoitalo tivérono en conta. É asombroso, pero, como se dixo, si é espírito pódese construír.

Isto pode abrir novos camiños. Mirando ao binomio de Capdevielle e Iriarte, a mente diríxese á Casa do Pobo de Baiona. Hai tempo que a dereita se mantén firme na capital de Lapurdi. Esta unión pode supor unha oportunidade para o cambio. Hase visto que o que parecía imposible é posible.

Dixo vostede dúas verdades. Por unha banda, demostramos que podemos traballar xuntos, e por outro, confirmouse que alguén que é anti-vasco non vai pasar. Iso sábeo Jean-René Etchegaray [alcalde de Baiona, de centro-dereita] desde hai tempo: Foi avogado de SEASKA, tamén de EHLG. Non entendo a postura dos partidos de esquerda franceses. Pero, como di vostede, o candidato da Casa do Pobo de Baiona, Henri Etcheto [do Partido Socialista, xacobino], cristaliza as posturas na súa contra –e non xulgo á persoa porque non a coñezo–. Como queres que gañe o Concello de Baiona? Non é posible. Non entenden que para gañar tes que porche todo ao teu favor. Iso vai máis aló das palabras, tamén hai que situarche a través das accións.

Subindo ás eleccións, pero que di do activismo na rúa. Corre o risco de que se debilite este ámbito?

Véxoos xuntos e compatibles. Ademais, hoxe en día gañamos unhas pelexas que nunca gañaramos. É preciso proseguir con seriedade esta loita de ideas. Eu creo, creo que temos razón e que estamos no bo camiño, e creo que si seguimos así gañaremos. Pero para iso hai que traballar.

Con todo, membro de EH Bai, vostede é deputado no Parlamento francés. É especial atopalo alí, á beira de políticos famosos franceses, representantes da extrema dereita RN...

Si, é especial. A semana pasada, por exemplo, tiña a Laurent Wauquiez [presidente do partido dereitista Os Republicanos] de costas á hora para comer. É especial, pero ao mesmo tempo é así: na militancia tamén tiven á vez a quen tentan destruír os nosos postos de traballo. Creo que nestes casos hai que ser respectuoso e que se xoga a cara a cara a través das ideas. Estou disposto a defender as nosas ideas.

Un abertzale ao parlamento, tamén sindicalistas, militantes antiracistas, activistas antifascistas, activistas feministas. É interesante ver como a FHB transformou o Parlamento.

Entón Macron dixo que quería transformar aquilo, pero fixo entrar a xente da sociedade civil non politizada precisamente para que votase por el. No seo do FHB, en cambio, hai xente cunha longa traxectoria política e militante. Aínda que teño 45 anos, teño unha traxectoria bastante longa como sindicalista e teño claro que ninguén me vai a dicir o que teño que facer: falaremos e decidiremos xuntos, nin menos nin máis. Sempre funcionei así e así funcionarei. Non se cruzarán preceptos. Iso sérveme a min e a outros que coñezo. Si es deputado, debes pensar en ti e levar a París a voz da xente da túa terra.

Inclúe o clamor dos vascos e os abertzales.

Por suposto, o tema do eúscaro e do conflito político, entre outros. Pero, ademais dese traballo que levará a cabo na Asemblea Nacional, hai que levar aos líderes dos partidos de esquerda de París. Sabemos perfectamente cal é a súa posición, a posición de Jean-Luc Mélenchon non é boa. Hai que falar con eles porque, sen entendelos, a xente asústase –e iso é verdade para todas as partes–. Esta posibilidade de falar de forma paralela facilitará as relacións entre nós. Os líderes locais destes partidos sempre están en contra de nós. Isto non ten sentido, díxenllo unha e outra vez. Ademais da loita social, a favor da cultura está nas principais loitas da esquerda. Como poden ser contrarios ás linguas locais nas que se basea a cultura! Sempre levan a idea da unidade de Francia. Un francés de Estrasburgo sempre advirte da necesidade de que se respecte a posibilidade de vir sen trabas a Euskal Herria. Nós apreciamos aquí a un traballador cando é euskaldun, pero non o descartamos si é euskaldun –pola contra, proporémoslle formacións para aprender eúscaro–. Temos que levar ese debate a París para advertirlles de que non somos inimigos e que vexan que non compartimos a imaxe que teñen dos nacionalistas. Loitei no sindicato CXT para defender aos traballadores, e tamén para defender a miña condición de abertzale vasco e de esquerdas.

O presidente, Emmanuel Macron, non quere coñecer a vitoria da esquerda no referendo. A situación é especial.

Trátase dunha comedia na que Macron segue xogando, a pesar de que nas últimas semanas equivocouse ao 100%. Ao disolverse a Asemblea Nacional pensaba que a esquerda non se ía a unir, e en realidade tiña unha boa xogada, porque habemos visto que houbo un voto para entorpecer á extrema dereita; por tanto, se non se uniu a esquerda, eses votos fóronse ao seu favor. Tiña un bo cálculo, o que pasa é que se organizaron os partidos da esquerda e iso non o tiña previsto. Esta organización non pode quedar niso. Eu creo que si no camiño de posibilitar un traballo conxunto hai que quitar algunhas cabezas de aí, entón hai que quitarllas. Durante a campaña vimos o que se construíu ao redor de Melencon: os medios de comunicación situárono como un candidato ao odio, ao mesmo tempo que Jordan Bardella está totalmente blanqueado. Non acepto todas as visións de Melencón, nin as maneiras de facer, pero ten un programa moi bo, moi bo. Os medios de comunicación conseguiron ensuciar á persoa, xusto para descualificar á súa candidatura e ao seu movemento. Ademais, creo que na Asemblea Nacional debemos ter un comportamento axeitado, de seriedade e de construción, e é certo que non sempre foi así nos dous últimos anos.

Pero non aceptará a vitoria da esquerda?

Estamos nunha comedia. A esquerda ten dificultades para chegar a un acordo sobre o substituto ao cargo de primeiro ministro. Cada un ten o seu punto de vista, cada un ten o seu ego e diso sérvese Macron. Pero non durará. Macron sabe que non pode aliarse coa extrema dereita e niso está a fronteira, sen a esquerda non pode facer nada. Podería dicir que é un epifenómeno que apenas durará e pasará como veu. En realidade, trátase dun fenómeno bastante clásico, no que moitos parlamentos europeos funcionan sen maioría absoluta. Aínda que non sempre é fácil, pódese facer. A cousa é que os medios de comunicación avalan moitísimo a situación.

Para terminar, que di da información que sacou o diario Libération? Os achegados de Macron e os da RN, Bardella e Marine Le Pen, celebraban reunións secretas polo menos desde decembro.

É unha vergoña. A aceleración da extrema dereita foi o xogo de Macron durante anos e é inaceptable que se equipare á extrema dereita e á candidatura da esquerda que agora se chama "a extrema esquerda". Non coñece a historia de Francia, non é posible. Como demos pode traballar ou falar con persoas que teñen ese tipo de ideas? Non o entendo. O que si é certo é que a extrema dereita propón medidas para protexer ás grandes empresas. Entendo así que Bardella e Le Pen sexan tan patrocinados polos medios de comunicación en mans dos grandes millonarios. Os medios de comunicación están a preparar o seguinte paso: han visto que Macron está queimado –e teñen razón–, polo que están a mirar ao seu igual –á esquerda ou á extrema dereita–. Saben que llas arranxarán ben coa extrema dereita. Non esquezamos que Macron vén do banco Rothschild: non é un axente político, é un axente económico. Como podía obter sen partes o diñeiro da campaña? O diñeiro recibiuno de pasada, era en todos os medios de comunicación e gañouno. Desde entón está a facer todo o posible polas grandes empresas e polas grandes fortunas. Hoxe en día é el quen considera ás esquerdas como de extrema esquerda –cando o programa do FHB non é tan ambicioso como o programa de François Mitterranden [presidente de 1981, socialista]–. As palabras teñen gran importancia e influencia, e os medios de comunicación fan un dano enorme, blanqueando a punta da dereita. No que se refire ás redes sociais, o mesmo. É terrible. Sen conciencia política, hai moita xente que votou a favor da extrema dereita. De face a eles temos un gran traballo por facer. O que garda a extrema dereita témolo que traer á luz.

Antes das eleccións presidenciais francesas de 2027. É un reto moi urxente.

Si, e neste camiño até 2027 temos unha gran importancia estas primeiras semanas e meses.