En 1926, o escritor Ernest Hemingway publicou a novela Festa The Sun Also Rises. O documental narra as andanzas dunha parella estadounidense, que percorre o camiño que van de París a Pamplona, incluíndo tamén a Baiona, San Sebastián e Irati. O tradutor Koro Navarro (San Sebastián, 1955) traduciuno ao euskera na sección de Literatura Universal: Festa. O sol levántase.

Cal foi a túa primeira sensación ao comezar a traducir?
Con todas as traducións sempre teño un pouco de medo, de como mas arranxarei. A festa, ademais do medo tradicional, inspirábame un certo respecto, sendo unha obra tan coñecida, especialmente para os vascos. Acompañáronme amigos e amigas, e ademais o libro pertence á colección de Literatura Universal, iso tamén axuda. As condicións de traballo son moi boas –non é unha broma–, e como nos últimos anos Igela e Erein encargáronse da publicación, Inazio Mujika encargouse da revisión do texto, e iso tamén é unha garantía para min. Son libros ben conservados. Doutra banda, sendo as obras que compoñen a colección as principais da literatura mundial, todas son moi interesantes. Así é a Festa.

Que opinas da forma de escribir de Hemingway?
O mellor de Hemingway é, precisamente, a maneira de escribir. Hai que ter en conta que se escribiu fai 100 anos –en Belle époque, como se ve na portada da primeira edición; lese en Wikipedia–, pero, a pesar diso, a escritura de Hemingway é moi moderna. Hoxe en día sente moi moderno, directo e próximo ao xornalismo, tal e como subliña Anjel Lertxundi no seu preámbulo. Tamén é importante na escritura de Hemingway, e Lertxundi tamén di o peso do cine e a linguaxe do cine nesta novela: unha forma marabillosa de describir as paisaxes, coma se fose unha cámara móbil, e diálogos, conversacións entre varios amigos, coma se fosen en directo.

Irati menciónase con frecuencia nesta viaxe do personaxe durante os sanfermines. Chamouche a atención?
Irati é unha área de descanso moi importante da trama novelesca, do mesmo xeito que Donostia, e, aínda que menos, Baiona e Iparralde. Tras as tolemias de París sobre todo alcohólicas, as tolemias de Pamplona tamén alcohólicas e o bulebule dos touros, o libro presenta uns inmellorables e belos espazos de descanso. O máis bonito, o máis seguro, o de Irati. Natureza limpa, tranquila, tranquila, silenciosa… Unha natureza en total, en contraste coa axitada vida dos personaxes. Os personaxes necesitábano, e o lector agradéceo. Polo menos eu agradecino moito. Ademais, os personaxes tamén cambian baixo a influencia da natureza, permítelles reflexionar e expresar sentimentos reais. En Irati isto é moi evidente, polo que é fundamental no devir da novela.

Nomes de lugar, ríos, lugares... Como se adaptou ás traducións?
Non tiven problemas. Todos os de Euskal Herria teñen nome en eúscaro, e utilicei eses nomes, por suposto. Os que son estraños, e non teñen equivalente en eúscaro, atópanse como tal no libro.

É un traballo importante na súa obra. Creo vostede así?
Si, por suposto. Pero, no meu caso, non sei até que punto son capaz de discernir o valor intrínseco do libro e a ilusión que me fai a aparición do noso pobo.

Até agora fixeches moitas traducións. Hai algún lugar especial neste traballo?
Teño que dicir que teño un gusto “raro”. O mellor recordo tráeme as aventuras de Nicolás Txiki e tamén mo pasei xenial volvendo os gatos de Agatha Christie na palomera. Son libros sinxelos, curtos, con moito humor… e talvez non sinta esa responsabilidade.

Pero a Festa ten un lugar especial. Por razóns persoais: principalmente, porque quedei satisfeito co uso do hitano, que deu moito xogo nesta novela. Eu non aprendín o hitano, era 'feo' na nosa contorna –San Sebastián, na creación das primeiras ikastolas, na década de 1960–. Aos poucos deime conta da importancia do hitano e do seu valor literario: Hei/She, o/ela non está en eúscaro para encher ese “buraco” e reflectir o ambiente familiar. Poida que haxa que reivindicar o propio, porque é outro recurso. Doutra banda, déronme o Premio de Tradución Euskadi por Festa. Iso é moi satisfactorio, e estou convencido de que a calidade propia do libro ten unha parte importante niso.