Esta é a segunda parte dunha serie de reportaxes. Na primeira analizamos os videoclips desde o punto de vista dos videochistas (número 2.864).

Non hai que retroceder demasiado no tempo. Durante moitos anos, as radios foron a vía para presentar a nova canción ou disco á praza pública. Aínda o son, pero se temos algún membro dunha empresa management (xestora) ou dun equipo que coñece bastante ben as redes, a proposta complementaria virá rapidamente: “Si queremos darlle un pouco de forza, deberiamos facer un videoclip”. Os músicos atópanse na necesidade de responder a esa afirmación que oculta unha pregunta. Así o recoñece Uxue Amonarriz. “Hai unha lei non escrita que di que para promocionar unha canción ou un disco novo é necesario un videoclip. E o obxectivo é claro: chegar a máis xente”.

Amonarriz é un membro do grupo Huntza que acaba de interromper a súa carreira. Non pode dicirse, no seu caso, que non foi un recurso eficaz. Entre os videoclips realizados cunha canción en eúscaro, Aldapan gora do grupo Huntza é o que máis visitas acumulou. Está subido a dúas canles, pero se se suman os dous viuse case 20 millóns de veces en Youtube. É a primeira canción que se difundiu e todo se puxo en marcha coa sorpresa da radio. “A empresa Management aconsellounos facer un videoclip e acudimos aos coñecidos AZ Gaubela. Fixémolo todo en moi pouco tempo para abrilo rapidamente, pero non esperabamos tal acollida”. Amonarriz lembra que se estendeu moito non só en Euskal Herria, senón tamén en Sudamérica e outros países europeos.

Aínda, os membros máis novos de Huntza só tiñan ao redor do vinte anos, e as lóxicas da industria musical eran descoñecidas. Tiveron que aprender rápido. “Veunos ademais unha onda moi grande e en parte foi duro enfrontarnos sen afogarnos. O que nos salvou a miúdo foi o humor”. Tentan reflectir ese humor “espontáneo” nos seus videoclips. Neste sentido, Amonarriz di que houbo varias accións de promoción: “Os videoclips tamén serven para achegarse ao público. Aquela primeira foi sobre todo unha forma de presentarnos. Case ninguén nos coñecía e a través dela soubo quen eramos, como eramos, que nos preocupaba…”.

Nin sequera o traballo máis fino é garantía Moitos dos videoclips que se emiten aquí e agora
son máis que un simple intento de colocar imaxes máis ou menos apropiadas a unha canción. Produtoras como Arriguri, Badator… duplicaron a súa aposta. Cun ollo nas tendencias internacionais, converteron en obra de arte o traballo que na súa orixe tiña máis instrumentos de comunicación. Con recursos de calidade, sempre que sexa posible, pero tamén, cando non haxa diñeiro, desde a imaxinación e o traballo veciñal. Con todo, isto non significa que estes videoclips realizados coa mirada artística non compartan o mesmo campo de xogo que os demais: nacen co desexo de ser altofalantes ou impulsores.

Como mínimo no caso de Iban Urizar. Xa realizara algúns intentos previos de dar a coñecer en vídeo o proxecto Amorante, da man da produtora Bira e coa vocación de mostrar o que fai en directo. Con todo, a finais do ano pasado publicou un dos videoclips que máis traballo de fondo solicitou. Puxo a canción Habaneira en mans da produtora Arriguri, que realizaron unha relectiva de vídeo. O resultado parécelle marabilloso. “Tiña confianza cega neles. Evidentemente, o traballo está limitado polo diñeiro que podes pór como músico, pero eles implicáronse moitísimo e puxéronlle moito agarimo”. Neste sentido, Urizar sentiu un punto de vergoña, e un "agradecemento infinito", á vista do número de persoas que traballaron na realización do videoclip da súa canción. Confesa que o videoclip engadiu un significado adicional á canción.

Outra cousa é si o bo videoclip abriulle máis portas. Urizar non detectou que esa canción sexa máis escoitada que outras. Isto xéralle contradicións. “Quero os videoclips e para min tamén os hai para gardalos. Pero si non tes unha empresa detrás, tes que pagar polo teu peto e é difícil medir si merece a pena ou non. Si é moi activo na rede, quizais si, pero eu farei cincuenta anos e non estou para iso”. Uxue Amonarriz tamén vive este conflito. Di que antes bastaba con predicir canto gastarías no estudo de gravación, pero agora tes que engadir o custo dun ou varios videoclips ao “buraco” que vas facer ao principio. “É unha aposta coa esperanza de conseguir máis ou máis directos. Ese boom que nos veu a nós pode vir, pero é moi raro. É posible que todo o seu traballo quede case en nada”.

Odei Barroso coñece ben este traballo que está detrás do videoclip da
autoproducción á vida e sabe o que significa ter menos poder do que quere pagar. “Os músicos vemos videoclips moi elaborados, e iso é o que nós queremos, pero moitas veces sen saber canto custa ou canto traballo”. Por iso, e porque os intentos con outros non foran totalmente satisfeitos, comezou a autoproducir os seus propios videoclips. Comezou a ensaiar con vídeos lyric baseados na animación (vídeos con letras da canción), para posteriormente ir a vídeos máis complexos. Perfeccionou as cancións de ØDEI co que aprendeu de forma autodidacta e progresiva. Así conseguiu, dunha vez por todas, realizar obras que reflictan o seu carácter e intención. Iso si, precario. Grava as súas pezas cunha cámara única e cun amigo sen experiencia previa. A habilidade que desenvolveu agora pona ao servizo doutros músicos por encargo. Vive nos nós deste paradoxo, que en parte empezou a facer os seus propios videoclips porque non tiña suficiente para pagar aos demais. E agora gáñase a vida facendo videoclips para outros e logo “en tempo libre” para poder facer as súas propias cancións. En calquera caso, cre que a súa actuación musical ten un “punto de militancia”.

Barroso coincide co que outros músicos dixeron sobre a función dos videoclips: “Son, principalmente, unha ferramenta de difusión”. Pero tamén poden adoptar outros significados. Barroso fai rapa e atopa referencias na escena francesa. Di que desde os seus inicios, na década de 1990, creouse o rap con imaxes e vídeos. “Aí hai un desexo de reflectir o barrio ou a forma de vivir, de mostrar o que é de bordo, e de romper coa estética dos barrios ricos”. Con ØDEI, Barroso percorreu este camiño asumindo elementos como a indumentaria ou a postura. Iso si, sen mostrar unha realidade que non é a súa. “Eu non me atopo coas armas ou cunha chea de diñeiro, ou non vexo a cara tapada, porque non teño ninguén detrás de min”.

Por tanto, o videoclip axuda a levar un
traballo ou unha proposta a máis recunchos. Pero non é o único camiño. A pesar de que o grupo Ibil Bedi apenas realizou videoclips, a súa música chegou a unha chea de castelos, salas e radios. Os poucos audiovisuais que fixeron lanzaron as súas propostas ou as fixeron pola súa conta, experimentando e sen gastar diñeiro. Non foi unha elección demasiado consciente, pero non todos teñen a mesma visión entre os membros do grupo.

Amets Aranguren non é afeccionado ao videoclip, e non lle interesa demasiado o que queda fóra do traballo habitual do músico. Areta Senosiain, pola contra, apréciaas, polo menos cando están ben feitas, pero até agora non sentiron a necesidade de abordalas. “Parece que Ibil Bedi optou polo consenso e non por facer videoclips. Non foi así, pero é verdade que nunca tentamos demasiado. E cando o tentamos tampouco saíu como nós quixésemos”. Ambos se encargan de que o vídeo cambie ou limite o significado da canción. “Hai cancións con significados ambiguos, que a oínte forma coas súas vivencias ou ocorrencias; non queremos que un videoclip díganos o que hai que representar”.

Canto tempo pode tardar un músico en completar un novo videoclip? Parafraseando os Anélidos de Ibil Bedi, é o que preocupa a Senosiain. “Se vexo que alguén fixo un videoclip moi elaborado, pero que a canción é escasa, perde moitos puntos para min. Se a canción non é boa, significa que non fixeches ben a parte do teu traballo. E pode ser porque pasou o tempo noutras cousas. Facendo videoclips, por exemplo”. Eles, pola contra, nunca tiveron tempo de dedicarllo, porque están a traballar noutros traballos durante a semana e os fins de semana en directo ou creando novas cancións. “É verdade que tivemos sorte: conseguimos un espazo, moitos concertos, oíntes… sen facer videoclips. Isto deunos moito traballo e moito traballo, e non nos deixou tempo para mirar videoclips, etc.”. Iso si, non descartan que máis adiante se tente, teñen unha idea na cabeza.

A
tiranía da imaxe Aranguren di que vivimos nunha sociedade “ultrarrápida”, e que como grupo non están moi cómodos con iso. Neste sentido, sexa ou non unha opción consciente, está satisfeito coa dirección que tomaron. Sabe que si sae unha canción nova cun videoclip, máis xente escoitaraa, pero non quere que a xente a escoite por iso. Dise que hai eleccións políticas máis aló das palabras das cancións, pois iso é o dos membros de Ibil Bedi, que non queren facer videoclips porque pensan que o que fan consumirase “máis rápido”.

Realizou unha chea de videoclips, pero Uxue Amonarriz non está moi á parte das preocupacións de Aranguren. “Hoxe en día ser músico non é só ser músico. Tamén é vender un proxecto a través da imaxe”. Aos membros de Huntza non lles gusta demasiado este mundo da imaxe, e di que en parte lles estrangulou. “A sociedade tamén quere consumilo. Ti tes que elixir como afrontalo, pero é difícil porque a difusión do teu traballo ou os teus ingresos poden depender diso. Moitos festivais, por exemplo, miran a súa acollida en Instagram ou Youtube para decidir se convidar ou non”. Esta tendencia revela que algúns músicos poden verse afectados. Ían Urizar ten a mesma sensación. “Un videoclip é un artefacto caro que che serve para venderche. Agora, como estamos a vender constantemente, converteuse en case imprescindible”. Con todo, non sería capaz de reter esta enfermidade no mesmo videoclip: “Hai que vender continuamente a imaxe que é tiránica”.

Odei Barroso ten opinións contraditorias porque a trampa das visitas e dos clics enfada. Conta un fenómeno que ocorre na escena rap francesa para explicalo: “Os Management teñen os seus propios vídeos. Acollen a tres novos, fanlles un vídeo e contratan a quen supera un millón de visitas rápidas, obviando as outras dúas”. Con todo, Barroso está decidido a seguir facendo videoclips. “Eu non quero falar só para os convencidos. Se o vídeo serve para ampliar a nosa mensaxe e o noso carácter a máis sitios, quero aproveitalo, aínda que sexa con contradicións”.