Aos 12-13 anos Ciriza comeza a sentir dor e fatiga corporal. A súa nai pediulle que lle tomase un baño e ao saír da auga viu sangue: era menstrual. "Non entendía nada, pregunteille á miña nai que era. Sentía ilusión e dor", conta. Desde entón, a pesar de probar moitas técnicas, fármacos e intervencións, sente unha dor “terrible”. Aos 28 anos diagnosticáronlle endometriosis. A endometriosis é unha enfermidade crónica que se produce cando o endometrio prodúcese fóra do útero e non elimínase coa regra: "Pasei meses coa regra".

Ademais da dor, o sangrado "unha chea" e a anemia son algúns dos síntomas: "De pequeno tomaba as calidades e os espidifenes de tres a catro. Ademais, cada media hora tiña que saír da habitación para cambiar a comprimida. Moitas veces baixábame o sangue das pernas e tiña que cubrila co can. Na década de 1990 a menstruación daba moita vergoña”. Pouco se falaba da regra: “Na escola nada, e só en casa tiñan pais modernos”. Ademais da dor, a miúdo tiña febre: "cheguei a ter unha febre de 41,5".

Pasou moitos anos sen saber a causa da dor médica. Acudiu ao sistema sanitario público ou privado, pero ninguén sabía o que era: "Mandáronme a un psiquiatra, dicindo que inventaba a dor, sentinme moi soa". Denunciou que aínda non se investiga ao redor da regra: "É cuestión de xénero: o sistema sanitario exclúenos, atácanos e somos invisibles". Non hai medicamentos ou intervencións para curar a enfermidade, pero se se detecta a tempo pódese evitar acudir a máis. Por iso, destacou a importancia de incidir na prevención: "É moi difícil ir ao xinecólogo, os médicos fan moita resistencia a non ir".

Dor interminable

Cando tiña 28 anos, nuns sanfermines, cando estaba de esmorga, subíase sobre un amigo e a perna dereita quedou cravada. Foi ao hospital e dixéronlle que se lle ía a realizar unha operación porque tiña apendicitis: "O seu tío é médico e díxolles que o mirasen un xinecólogo. Tiña un endometrio de oito centímetros –quiste–. Veu un médico moi frío e díxome que tiña endometriosis e que non podía ser nenos". Con todo, Ciriza tivo dous fillos: "Tiven moita sorte. Resultoume moi duro, ese médico quitoume un soño". Tras unhas técnicas de fertilidade conseguiu quedarse embarazada: "Tiña moito medo, entre outros riscos, porque tiña un alto risco de abortar".

Foi operado dous meses despois do diagnóstico. Desde entón realizáronlle catro operacións. No último, unha histerectomía radical, é dicir, a extirpación do útero, pescozo uterino, ovarios, trompas uterinas e tecidos adxacentes. O medicamento tradicional, o imán, o ioga, o taller de xestión da dor, probou de todo, pero segue sentindo dor. Tamén acode á Unidade de Tratamento da Dor do Hospital de Navarra e toma numerosos medicamentos: "Estou a recibir sesións de lidocaína e polo momento non percibín do cambio. Ademais, tomo unha chea de pastillas: dous antidepresivos e un lorazepam pola mañá, un lorazepam e unha morfina ao mediodía, e dous antidepresivos e dous diazepam pola noite. Con todo, espértome de dor pola noite". Si o lidocaína non funciona daranlle ketamina: "Como termino? ".

Inmersos na invisibilidad

Ao non detectarse externamente, a endometriosis chámase tamén enfermidade invisible: "Quitáronme sete órganos, pero ninguén o ve". sente excluído: "Sempre sentín dor que as persoas máis próximas á miña vida non entenden". Segundo os médicos é bo saír á rúa, andar e socializar, pero non é nada fácil: "Téntoo porque son moi juerguista. Moitas veces teño unha cadeira ao meu lado e síntome cando me canso. Ao final dinche que es aburrido e que amolas o ambiente".

A dor tamén afecto ao traballo e leva dous anos de baixa. Conseguiu unha discapacidade do 60%, pero di que a incapacidade laboral é “moi difícil”: "Os médicos dicíanme: “Que queres, xubilarme aos 42 anos?”, pero eu non quero iso. Quero quitar a dor e ter vida activa". Denunciou que isto leva á precarización: "Estou de baixa e cobro pouco diñeiro, o banco de alimentos axúdame".

Ademais, destaca que "dificulta" a maternidade. Está separada e permanece cos nenos cada dúas semanas. "Tes que ir dun lado a outro e aínda que te sintas doloroso, tes que seguir o ritmo dos nenos, ou polo menos eu quero seguir. É moi duro", dixo emocionado. Cando está con nenos tenta pasar o maior tempo posible: "Sinto rabia porque sei o que é ser unha nai enferma. Afortunadamente, a miña parella enténdeme e axúdame". Á empatía, á mirada aos ollos e aos abrazos dálles moita importancia: "Quero que os nenos sexan felices e boas persoas, e que saiban que aínda que a miña nai estea enferma sempre estarei cerca".

UNHA PARTE DO CORPO?

"A cabeza e o corazón son moi importantes. Antes gustábame moito o útero, porque é como unha flor, representa a vida. Pero como me quitaron sen prepararme, pasei de amar a odiar. Síntoo coma se quitáronme a feminidade. Non nos preparan para iso".