Co paso dos anos, a tecnoloxía foi avanzando e con iso as probas de audición. Cando naceu Irati Erauskin, en 1996, non se facían tantas probas, por iso non ten claro desde cando ten deficiencia auditiva: “Ao cinco anos empecei a escoitar un pouco mal do oído e ao dez descubrín que non ouvía nada dun oído”. Ouve pouco polo oído esquerdo e só vibra polo dereito.

Educouse no mundo dos oíntes, e ao principio facíaselle especialmente “moi duro” porque tiña “un complexo enorme”: “Pasei anos sen dicilo. Peor aínda era porque non seguía os diálogos”. Por iso, a xente cre que é tímida, pero é “moi aberta”: “Non sei si é só unha cuestión de carácter, ou tamén un instrumento para sobrevivir”.

Le os beizos e para iso é necesario que a xente mire a cara, pronuncie ben, “un pouco amodo” e nun ton “axeitado”. Con todo, é un “gran esforzo” e perde “moita” información: “Por exemplo, na sobremesa pasábao moi mal, porque era imposible seguir o fío e moitas veces acabei chorando”.

Ademais do esforzo por ler os beizos, a xente non sabe como actuar: “Si non tes discapacidade ou non es unha persoa pisada, vives nunha burbulla de privilexio e coñecer a unha persoa que non está aí pídeche que saias dela. Isto fai que senta incómodo, polo que o máis fácil é eliminalo”.

Redes como medio de empoderamiento

A Pantoi! (\agobixu) na plataforma X. A través das redes sociais adoita denunciar o machismo e a obesidade, pero como aínda hai “gran estigma”, até a pandemia non se atreveu a falar do capacitismo: “Nalgunhas sesións nas que participei dixen que non me refería ao oído porque temía estigmatizar”. Como o COVID-19 era obrigatorio o uso de máscaras, non podía ler os beizos: “Non podía comunicarse con ninguén”.

Viviu a “frustración” e a “ansiedade” nas sombras, pero ao final sentiu a necesidade de saír ao exterior: “Pola contra a miña saúde mental ía desaparecer”. Tamén cre que é de axuda para meterse: “A xente que está na miña situación pode ver que non está soa”. Engade que hai que “reforzar” o movemento anticapacista.

Recentemente visitou 20.000 películas de abellas e denunciou a través das redes sociais, como ocorre con outras moitas, que non tiña subtítulos. Na información da película puña que era unha versión orixinal, pero na práctica tiña poucos textos en eúscaro e só as partes en eúscaro tiñan subtítulos. Na versión orixinal o 70% das conversacións dos personaxes realízanse en castelán e o 30% en eúscaro. “As películas non están feitas para os xordos, están feitas para os que non saben eúscaro”, denunciou. Engade que se prioriza o castelán sobre o eúscaro: “A sociedade funciona segundo a norma: si entras na norma todo para ti, si non, quedas fóra. A deficiencia auditiva e o coñecemento do eúscaro non se inclúen na norma”.

Non é un caso illado, é unha práctica que se repite moitas veces, e segundo Erauskin, subtitularse coa tecnoloxía actual é “o mínimo” que hai que facer: “Vou ao cine moi poucas veces, porque teño moi poucas oportunidades”. En casa pon auricular e subtítulos para ver a televisión.

Celos e non conformidades educativas

Tamén criticou a educación nas redes, porque o sistema educativo non afronta as necesidades das persoas xordas: “Seguramente se ignorarán tamén as persoas con outras discapacidades”. A Educación Primaria e a Educación Secundaria Obrigatoria foron para ela “moi duras”. sentaba diante e tentaba seguir a clase lendo os beizos: “Os profesores non entendían que me cansaba e perdía moita información. Entón chamábanme atención por desconectar”.

Tocábanlle algunhas probas, por exemplo, non facía audición en inglés: “No canto de pensar que era lóxico, a xente mirábame con celos”. Para realizar a audición en eúscaro, colocábaselle un altofalante no oído: “Iso non é sensato, non podo seguir a audición”. En consecuencia, estaba no “grupo de excluídos”: “Non me perseguían moitísimo, pero entraban comigo”.

Pensaba que as cousas ían cambiar na universidade, pero a situación non mellorou. Estudou psicoloxía e en época universitaria un grupo de mozas tratoulle “moi mal”. Ademais, tiña dificultades para traballar en equipo: “A xente acusábame de non facer nada, pero non entendían que non podía seguir o diálogo e non sabía que debía facer”. Cando cambiaban algunha proba, na universidade tamén sentían celosos: “Non esperaba iso dos meus compañeiros de psicoloxía”.

Con todo, a súa rede foise tecendo e conseguiu abrirse camiño no lecer, no traballo e noutros espazos: “Todo varía moito segundo a situación, pero si coñezo á xente de forma individual, é máis fácil”. Hoxe en día non cala e as redes axúdanlle a empoderarse.

UNHA PARTE DO CORPO?

"O corazón pola saúde mental e as emocións. Gústame moito traballar as emocións, pero creo que non traballamos a educación emocional. Desde a escola non nos ensinan como xestionar as emocións e temos moitas carencias. A depresión, a ansiedade e moitos máis están a saír, e está ben ir ao picadero, pero como sociedade temos que buscar unha alternativa".