Unha regra de ouro
Cando falamos de hika ou hitano, ou, mellor dito, da utilización “correcta” do hitano, porque de cando en vez se suscita algún pequeno debate –xa sexa nas redes sociais ou no que aínda chamamos vida real–, si non convén escribir aquí tamén algunhas liñas respecto diso. Cal é a clave? Pois o que sería unha “regra de ouro sintáctica” do hitano, segundo Xabier Alberdi, antigo profesor e investigador da UPV.
Algunhas das últimas achegas do escritor e tradutor tolosarra Xabier Olarra, que durante estes meses publicou no blog 31 textos interesantes: Hitano nas preguntas? e Hitano nos de sorpresa?. Como o articulista as preguntaba, que facemos coa corrección do hitano? Nas oracións subordinadas non hai que utilizar o alocutivo, digamos “forma de corda”, nin nas preguntas, nin nas condicións nin nas equivocacións, nin nas exclamativas as dúbidas. Por exemplo, hai que dicir “si, díxome/s que virá/s”, e non “si, díxome/n que viría/duque”, e o mesmo coas variacións locais desas formas. Ou que esa norma foi, polo menos , a que nos deixou a tradición.
Que facemos coa corrección do hitano? Que nas oracións subordinadas non se debe utilizar a “forma de corda”, nin nas preguntas, nin nas condicións nin na inclinación
Xabier Alberdi deixou escrito nun traballo moi intenso publicado fai 30 anos, polo que entre os mozos menores de 45 anos (sic) non deixaron de respectar a regra de ouro. E como na maioría das escolas non se ensina apenas, e si non, ir corrixindo en todo momento aos que utilizan un tratamento lingüístico que é bastante común, porque non o utilizan de acordo coa tradición, non é especialmente unha actitude estética na actualidade, polo que non se pode mellorar.
E a pregunta de sempre, que facer coas tradicións de soster ou romper. En calquera caso, si temos forzas para manter a tradición neste caso. Con manter un tratamento informal que se atopa nunha situación tan precaria, non basta con traballar, e agora temos que dicir aos “mozos” que iso non é así, e o outro non se que, e como o fai a xente maior da audiencia, que non ouvirán algo parecido desde a súa boca? Aínda que tivésemos a caixa de resonancia necesaria, sería conveniente utilizala desta maneira?
En calquera caso, fíxese a que situacións estrañas lévanos este tema. Si seguimos estritamente a regra de ouro, o lector, unha vez chegado até aquí, como está escrito este texto?
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Pertsonok ze erraz epaitzen dugun aldamenekoa (edo aldamenekoa ez dena). Norberarenak izan ezik, gainontzeko guztiak ematen du erraza. Berehala bilatzen diogu irtenbidea besteenari. Eta ze zaila den norberak barruan duena kudeatzea. Askotan, pertsona konkretu batzuk idealizatzen... [+]
Aurten ere, Mugak Zabalduz karabanan ia ehun lagun abiatuko gara Euskal Herritik, Europaren migrazio politikak, eta aurten bereziki onartu berri duen Migrazio eta Asiloko Paktua, salatzeko asmoz. Aurten Balkanetako mugara joango gara, Bosnia Herzegovinako Bihac hirira; hor... [+]
Ekain amaieran, Hezkuntza Sailak ehunka irakasle funtzionario izendatu ditu: praktikaldia egitea falta dute, bai eta, irailetik aurrera, mediku-azterketa ere.
Azkeneko deialdian, mediku-azterketa azpikontratatu egin zuen Hezkuntza Sailak. Azpikontratatu zuenean,... [+]
Nire lagun M. paraje paregabean bizi da. Nafarroako herri batean, Iruñerriatik gertu, jende bizizale anitzez betetakoan; bizi-bizia. Ez da herrian bertan bizi, talaiaren antza har dakiokeen muino moduko batean baizik, zeinetik, esan gabe doa, herria bera ez ezik... [+]
Zorionekoak gara euskaldunok. Euskal Herria, Baskonia, gure nazioa, mundu osoaren aurrean agertzen da, historian izan den eta gaur egun den modukoa. Imago Vasconiae. Barne irudia eta besteen aurrekoa. Zer gara, nolakoak gara, non gaude, noiztik eta noiz arte. Gure kartografia... [+]
Donostiako Alde Zaharreko taberna askoren pintxoak alde zaharrean sartzeko baimena duen furgoneta batean datoz zerbitzua ematera. Beste tabernetan, prestatzen duten tortilla patata pintxoa jateko, goizeko furgoneta alde zaharrean sartzen den orduan ilara egin eta txanda hartu... [+]
Bada pertsonok geure ezagutzak eta esperientziak partekatzeko aukera dugun eredu bat, oso gogoko dudana; eredu honetan ikasi nahi duen edonor ongi etorria izaten da, beti ere komunitatearen izaerarekin errespetuz jokatzen badu. Ikasketa komunitate irekiak dira. Gogoko dut... [+]
Ikasturte osoan inork aipatu ez dituen kontuetan aritu ondoren, aktualitatearen erdigunera eraman nau, ustez, pneumonia batek, nola definitu ez dakidan hartuemana izan baitut Osakidetzarekin. Eta lehen deitik, ai ene, esperimentu batean egotearen sentsazio zirraragarria,... [+]
O Estado español converteríase no escenario distópico de Tejerazo, en 1981. Alí, os líderes políticos confinados no Congreso foron "convidados" a aprobar un acordo tácito no que se consideraba intocable o status quo vinculado ao sistema monárquico, ao sistema político... [+]
A nova formación de Goberno deixou moitas preguntas sen responder, pero está claro que unha vez máis teremos que ser firmes para apostar pola Escola Pública Vasca. Díxosenos que, aínda que gobernará o mesmo partido, teriamos caras novas, pero tampouco iso foi do todo... [+]