O 17 de xaneiro o Parlamento Europeo aprobou a reforma do Pacto de Estabilidade. As normas renovadas reforzan o rigor orzamentario e abren de novo as portas ao modelo de austeridade que coñecemos na década pasada. O novo Concerto non equivale ao duro axuste de 2010, pero supón o retorno da ortodoxia da Unión Económica e Monetaria. É sabido que este Tratado de Maastricht establece os teitos de déficit público e débeda pública nun 3% e un 60% do Produto Interior Bruto, respectivamente. En particular, esixirase aos Estados membros o cumprimento firme da orde de cumprimento do límite do déficit.

Dada a gran dimensión da débeda pública de moitos Estados, non é posible descender ao límite do 60%, mesmo a medio prazo. Para seis estados a débeda pública sitúase por encima do 100% do PIB e outro tres superan o 70%. O forte axuste da década anterior ha provocado que a débeda sexa engordada sobre todo polos estados do sur de Europa (Grecia, Italia, Estado francés, Portugal e Estado español). Doutra banda, na actualidade, son once os países que superan o límite do déficit. Esta nova orde de axuste de contas públicas pode supor unha redución orzamentaria de 100 mil millóns de euros entre os Estados membros da Unión Europea, segundo a Federación Europea de Sindicatos. A austeridade reformada do orzamento público traerá consigo un retroceso nas condicións de vida da maioría e na cohesión social a curto prazo.

O retorno da austeridade tras a excepción da pandemia recoloca á Unión Europea nos eixos do modelo neoliberal tradicional. Co pretexto da loita contra a inflación, o Banco Central Europeo adoptou nos dous últimos anos aumentos inmoderados do tipo de interese. O resultado deste aumento non foi unha humillación da inflación, senón unha multiplicación dos beneficios bancarios. Pois ben, este comportamento foi o primeiro paso cara a unha política económica rigorosa. Unha e outra vez, Alemaña, atrapada na cultura da austeridade e na desconfianza cara aos seus socios do sur, foi o principal axente de retorno á vella estratexia. É evidente que a experiencia traumática da gran recesión da década pasada e os mecanismos de flexibilidade que recolle o novo pacto van supor unha certa respiración.

Con todo, tras o impulso dos fondos Next Generation, detectouse unha certa dinámica de cooperación entre os Estados membros que non parece que teña continuidade. Unha e outra vez é a competencia entre Estados a que está a dominar. Si a esta competencia súmaselle o retorno da ortodoxia neoliberal, as desestabilidades e desigualdades territoriais e sociais habituais na Unión Europea non se farán máis que aumentar. O camiño cara á transición ecolóxica tampouco será fácil se as prioridades se inclinan cara ao ámbito fiscal. Ademais dos problemas de construción institucional, se temos en conta a poderosa capacidade de presión das grandes empresas e lobbies sobre as institucións europeas, como a prolongación do uso do glifosato e outros praguicidas, é evidente que seguiremos encadeando un espazo económico obsoleto e inxusto. Unha reforma profunda e xusta do sistema tributario a curto e medio prazo é imprescindible para evitar retrocesos na protección social, a redistribución da renda e a transición ecolóxica.