Na primavera renovarase a Política Lingüística Pública de Iparralde, desde onde se tomarán decisións acerca das orientacións, intencións e as dispoñibilidades orzamentarias ao servizo dos próximos anos, nas que a comarca, o departamento, o Estado e o Colexio Urbano Vasco deberán adoptar unha postura clara. Euskalgintza está á espera destas deliberacións, con firmeza, xa que en Iparralde mostráronse preocupados pola situación do eúscaro, gritando por unha política pública máis axeitada e máis decidida.

A Institución Pública do Eúscaro ten vinte anos. A Política Lingüística Pública é, por suposto, máis antiga, xa que coñeceu antecedentes previos á creación do PSE. Con todo, pódese resumir que a política xeral, de forma organizada, iniciouse cara ao ano 2004 co impulso da actividade cultural vasca e a través das institucións. Como consecuencia desta institución e da posterior creación do Colexio producíronse unha serie de cambios a nivel de recursos e liñas de traballo: profesionalizouse a actividade cultural vasca, institucionalizouse o tema, e a tarefa non é posterior e, por tanto, meramente militante.

En Bizkitarte, a última enquisa sociolingüística prolonga poucas liñas de lectura optimista. Son avances minúsculos e localizados sobre todo nas xeracións novas, de escasa incidencia no número de adultos exemplares e de desenvolvemento limitado dos ámbitos de uso. Confírmase a tendencia decrecente en termos cuantitativos do eúscaro, diminuíndo a proporción de euskaldunes, sendo bilingües o 20%. Con todo, a metade desa cifra di que en eúscaro sente tan cómodo como en francés, polo que o número real de euskaldunes enteiros e activos non será do 10%. Ademais, entre os datos fáltannos os cualitativos: que capacidades temos para vivir en eúscaro? De onde e de que calidade? É a parte non estudada e talvez estudada.

Por este camiño está a achegarse, máis pronto do previsto, á previsión da Confederación Vasca hai uns anos, que dicía que en 2035 a proporción de bilingües era do 15%. Á vista diso, hai algo que arrincar. Porque, que comunidade vasca vaise a desenvolver no territorio se só un 10% é capaz de levar o cotián en eúscaro? Como podemos facelo, cando a maioría dos falantes son de 60-99 anos, para pospor e desenvolver a lingua? Como se poden adaptar eses falantes tan rudos como illados para vivir en euskera si non é en entre-soi miserable? Aquí a situación é claramente grave, non é unha situación de diglosia simple, senón de substitución anticipada, proporcional á desaparición, que vai necesitar (queimar)medios máis que os pasos tépedos até agora.

Nos últimos meses, a industria vasca ha acendido alarmas: non pode máis. As residencias non son seguras, o escaso profesorado e o persoal vasco é crónico, os recursos estruturais son excesivamente fráxiles. É dicir, todos están en serio. De arte, nos anos 2000, fai 25 anos, nestes mesmos alicerces de ARGIA, a actividade cultural vasca falaba dos mesmos problemas e números.

A estructuración da política pública e o vinte anos de andaina, e a implicación desastrosa dos militantes, non incidiron claramente na recuperación e normalización do eúscaro. Os políticos, en moitos casos castellanohablantes e castellanohablantes, teñen nas súas mans o futuro da lingua e teñen o momento de facer unha chiscadela. Esperemos que os cargos electos e cargos saian da tergiversación e a morneza, e posibiliten accións da mesma natureza e valentía que os discursos partidarios que difunden á esquerda e á dereita. Si non, a camarada, que vén fea.