“Os mozos utilizan un vocabulario cada vez máis reducido”, “a fala dos mozos cada vez ten máis préstamos”, “aos mozos bótaselles de menos expresividade”, “pronto falaremos en castelán pensando que estamos a falar en eúscaro”. Moitas veces utilizo este tipo de afirmacións nos cursos organizados para profesores. Escribo na lousa e pregunto aos alumnos se están de acordo, claro que a maioría si. Logo dígolles: o primeiro lanzouno Konfuzio a. C. 510. O segundo, Aristóteles. 329. O terceiro, Habermas… O que fago é un mal plaxio, porque unha vez nolo fixo outro profesor, pero non tiña frases, nin autores apuntados e por tanto acertos. A última frase si a lanzou Lazkao Txiki. O peor é que non lembro nin quen foi o profesor e non podo pedir citas reais.

Sempre foi habitual criticar a linguaxe dos mozos ou das novas xeracións, crendo que “de outrora” era mellor. No noso caso, ademais dos mozos, tamén cobran gran peso os recentemente chegados á lingua, xa que a porcentaxe de euskaldunes é é elevado. En consecuencia, máis “euskaldunes” que nunca son máis competentes noutra lingua. Con todo, o risco máis grave non é “arruinar” o eúscaro, senón renunciar ao eúscaro.

Unha das razóns para non utilizar a linguaxe pode ser o medo a equivocarse. Os falantes de linguas minorizadas como a nosa teñen unha fácil escapada, xa que son poucos os que critican pola súa torpeza en castelán, francés ou inglés, e dispoñen de moitos recursos para ir enriquecendo e adaptando a linguaxe. Porque a competencia comunicativa non se adquire só nas escolas, nin nos euskaltegis; apréndese en todos os ámbitos da vida, e ultimamente sobre todo nas pantallas. As linguas hexemónicas teñen gravados todo tipo de situacións comunicativas, reais ou ficticias, o que permite aos falantes estar continuamente en contacto directo coa lingua e traballar todos os rexistros. Todos recibimos unha inxente cantidade de inputs en castelán, tanto nas zonas respiratorias como nas estreitezas, co que somos falantes formados en castelán.

Por iso, necesitamos materiais audiovisuais, de produción cultural, de medios de comunicación ou reais. Despois, hai que pór diante dos focos eses modelos orais axeitados e variados e fomentalos ben para que as formas lingüísticas atractivas entren polos ollos. Todo iso é o que temos que facer, si, pero sobre todo ese costume de criticar as linguaxes hai que acabar. Non é a época dos birlos vermellos, miúda!