O primeiro teléfono smartphone fabricouse en 2007, que pronto se converteu no principal tipo de teléfono móbil a nivel mundial en 2014. Para 2019 a produción superou os 10.000 millóns de barreira e o ano seguinte incrementáronse en 3.000 millóns. A produción segue crecendo e este ano 5.000 millóns de móbiles converteranse en lixo, segundo explicaron recentemente na web Cellular News. Isto é lanzar case dous teléfonos por cada tres habitantes do planeta este ano, cos metais valiosos e tóxicos que conteñen.Para fabricar un smartphone de
120 gramos é necesario utilizar 70 quilos de materias primas para extraer del algúns metais escasos. Hai máis de 5.000 millóns de teléfonos, aproximadamente 80.000 toneladas de cobre, 1.750 toneladas de prata, 170 toneladas de ouro e 75 toneladas de paladio, entre eles o plástico. Gran parte diso perderase en lugar de reciclarse. O rendemento dos dispositivos a reciclar non se obterá sen danos colaterais: toneladas de mercurio, chumbo, cadmio e arsénico serán capaces de contaminar solos, augas e atmosfera se non se toman as medidas axeitadas. De feito, segundo a web Cellular News, en moitas rexións aínda non existe unha normativa específica en materia de lixo electrónico, o que facilita a comercialización ilegal de lixos electrónicos. A normativa, os instrumentos de protección dos traballadores, as medidas de protección da contorna... isto supón custos e, no caso de que se reduzan os custos, algunhas empresas transportan unha parte do problema a un baixo custo.

Máis aló dos teléfonos, segundo a Organización de Formación e Investigación das Nacións Unidas (UNITAR), en 2019 xeráronse 53.6 millóns de toneladas de lixo electrónico, das que se exportaron 5.1 millóns de toneladas, principalmente de forma incontrolada ou ilegal. O maior problema é que non se pode documentar que pasou con 44.3 millóns de toneladas. Seguiron as sospeitas, lanzáronas sen norma, salváronas ilegalmente ou as reciclaron indebidamente. Os principais exportadores de lixo son Europa, Norteamérica e Asia Oriental, onde Chinesa é o principal exportador. Os destinatarios son África, Asia Sudoriental, Centro e Sudamérica. A India mostra un pouco de movemento transfronteirizo, pero a UNITAR-UNITAR- considera que existe un gran mercado informal.

Lixo de ricos, enfermidade dos pobres

Na periferia de Nova Deli, na cidade de Seelampur, os camións que chegan cada mañá lanzan toneladas de computadores, pantallas, teléfonos e acondicionadores de aire. Algúns habitantes da zona tentan recuperar metais daqueles desperdicios, moitos deles adolescentes ou nenos, impulsados pola pobreza a este oficio tóxico. Das almazas xigantes extráense circuítos, baterías, condensador e extráense os seus metais, cos medios e medidas de protección que conteñen, ben por combustión ou por maceración en ácido, sen ningunha protección. É evidente que a contorna é moi contaminado e que a saúde destes mozos está afectada. As enfermidades cutáneas graves e as infeccións pulmonares son frecuentes entre os nativos por inhalación diaria de mercurio, chumbo e arsénico. A India fixo algúns esforzos para regular as actividades de reciclaxe de lixos electrónicos e as leis foron votadas en 2011 e 2016 para que todos estes vertedoiros teñan unha autorización obrigatoria e uns equipos de protección para os seus traballadores. Con todo, segundo diversas ONG, estas leis non se aplican correctamente e o mercado do lixo electrónico segue sen regularse principalmente.

Poderiamos dicir que a India segue o modelo dos países ricos, onde non só non se recicla correctamente metais tóxicos, senón que exporta a territorios máis pobres. A empresa india Metssa Trading abriu fai uns vinte anos un taller de reciclaxe de baterías de vehículos na cidade costeira do Congo de Vindoulou. Entre os seus habitantes a tose crónica, a bronquite e a pneumonía son frecuentes e teñen identificada a culpa de: o chumbo. Metssa Trading tamén é plantada en Camerún e Ghana. Segundo un estudo toxicolóxico realizado polo grupo de xornalistas The Examination ("Azterketa"), as concentracións de chumbo nos terreos próximos ás fábricas de Vindoulou e Douala (Camerún) son miles de veces maiores que o nivel que obrigaría á limpeza segundo as normas estadounidenses. Coas concentracións de chumbo que se atopan no sangue de moitos habitantes e especialmente de moitos nenos, levaríanos directamente ao hospital se vivisen en Estados Unidos. O chumbo non só afecto aos pulmóns, senón que tamén pode producir cancros ou lesións cerebrais. Segundo The Examination, as súas autoridades son conscientes dos perigos, pero non queren comunicar información: pouco sabemos dos resultados dos controis realizados nos talleres ou dos permisos concedidos para construír vivendas preto deles. Esta situación débese á coincidencia dos vehículos convencionais e cos eléctricos o problema pode ir máis aló da desaparición.

Moderación, forza maior

En canto a teléfonos, pantallas ou vehículos, nos modelos actuais de consumo e nas políticas de transición enerxética, a moderación apenas se menciona, salvo para as restricións impostas baixo este nome. Segundo o experto Gerry McGovern, os teléfonos utilizan só o 20% da súa posible supervivencia, creando un enorme malgasto de recursos. Aurélien Big, que investiga a transición enerxética dos transportes, demostrounos que a capacidade de 50 kWh pode ser utilizada para fornecer un só coche eléctrico ou 125 bicicletas eléctricas... As decisións neste sentido poden xerar unha gran diferenza en canto ás necesidades de recursos e reciclaxe. Reducir as necesidades, utilizar os aparellos durante máis tempo, transformar a organización económica e territorial e tratar por nós todos os refugallos que xeramos, segundo unhas normas sanitarias e ambientais moi estritas... Sen seguir estes principios, algunhas persoas pobres seguirán respirando metais tóxicos.