A poucas horas de ser o dez da mañá, un martes calvo de novembro en Pamplona, a xente está acosada nos fríos bancos de pedra situados fronte a Katakrak. Esperar. A persiana está aínda baixada, vese a luz no seu interior e a espera é unha boa escusa para mirar o escaparate: Rote Zora, o libro de Nahia Alkorta sobre violencia obstétrica, a Cuestión da Vivenda de Engels sempre vén á época, os libros sobre Palestina colleron a primeira liña... A lema que aparece no toldo é dar un paso atrás para que o traballador que está dentro non pense que estamos a meter a presión de abrir o aloxamento, tres metros ou suba a mirada: Gustaríanos cambiar todo isto. É precisamente o mesmo lema que se atopa na sala superior, onde se montou aquel estudo express, como se pode ver en centos de fotografías das gravacións. O toldo non é novo, está desde a súa fundación, hai dez anos. O proxecto de disco dobre recibe case o mesmo nome: Todo isto. Máis dun pensará o orixinal que son os amigos da Catacra, ou que teñen algún interese oculto co grupo Hertzainak.

O aloxamento cumpriuse para cando se dá conta. Non necesitou moito. E é martes. Por suposto, logo dáse conta de que ofrecer un café tan saboroso e un bizcocho tan bonito ten que ver con todo isto. Iso é todo. Co segundo almorzo chega Hedoi Etxarte da barra á mesa, seguido de Ion Celestino, chaqueta nunha man e caixa de vinilo na outra. Este ambicioso proxecto, reflectido en dous vinilos de catro lados e un libreto de 25 páxinas, levounos a unirnos. Antes de entrar nas preguntas do faladoiro de reportaxe, Celestino mira a Etxarte e pregúntalle “isto é definitivo?” sinalando a caixa de vinilo. “Si, é a última”. Detecta unha errata. Ambos cometen un aburrimento dun segundo, empeoran a cabeza e fan un sorriso maligna. “Non miremos máis”, acordan. Sen erros non hai produto, o que funciona sábeo ben...

O proxecto chámase todo isto, pero dá a sensación de que todo isto podía ser máis. Que é isto? Que é todo? Paixón por cambiar todo. Fixádevos na letra da canción de J Martina: Cariño, a nosa xente non coñece a paz. Que é o que ocorre? Todo cando quen non ten nada quere. Non é casualidade. Celestino: “Non queremos un anaco de pastel, senón unha panadaría. Esa é a idea que fomos dando voltas”. Etxarte segue o fío: “O concepto de totalidade, e que relación temos con el, que é todo... Ademais, en eúscaro, todo é, e todo, ao mesmo tempo, é”.

Xa comentamos que o primeiro refrán que se ve ao chegar á Catakrakera é o que está no toldo, pero logo nalgún cartel da barra da hospedaría pódese atopar unha frase que me gustaría beber todo isto, e no alto, ao final da sala, está o mesmo lema do toldo. Ao final do carrete dunha cámara analóxica mostrábase o escudo da parede, e de aí a denominación do proxecto. Sen pensar demasiado, ao parecer: “É algo que temos, que se nos inclina cando pensamos pouco, pero non é un slogan corporativo”.

O interlineado dos
libros, á canción Trece cancións e dous himnos de Katakrak, un en eúscaro e outro en castelán. Celestino subliñou que as cousas que xurdiron despois de varios días de artistas dando voltas desde a sala foron moi especiais, “o que non pasarían doutra maneira”. El encargouse da gravación e da súa xestión. Esteticamente hai cancións de gran diversidade. “Dificilmente imaxino que Trigger, Maite [Arroitajauregi, Mursego], Beñat [Rodrigo, Kiliki Frexko] e o catro estean a traballar xuntos na mesma canción, si non é por un ‘proxecto maior’ dun deles. Con todo, como o proxecto de Katakrak era un gran refuxio, había unha sensación de distensión deste tipo. Os cruzamentos que se produciron foron moi especiais, como parte do día a día deses días. Cero imposto, moi libre”.

É dicir, destacaron que moitos participantes actuaron fóra dos seus distritos habituais, houbo un desprazamento. De feito, algúns músicos participaron en catro ou cinco cancións, e cren que isto non ía suceder si non actuasen libremente no momento da súa creación e improvisación.

Etxarte: “[Joseba] Tapia, por exemplo, terminou todo o día da súa gravación, pero Tapia é unha das que máis hai: ademais de estar na súa canción, está en Pirritx eta Porrotxena e nas dúas versións do himno. E como Areta [Senosiain], en todas elas está presente e na de Ibil Bedia, ás veces tocando violín e outras pondo voz. Por pór outro exemplo, Amaia Espinosa: Situada nos coros das cancións de Fermin Muguruza, nos coros das cancións da Quinbombo e tocando a táboa, aquí, na nosa loxística, participou case todos os días, estando con xente, comendo, etc. Creo que é a forma do que aprendemos na nave de Barañáin, é dicir, que a gravación tamén é unha comida á vez, ou un coloquio”.

Celestino sente identificado con ese sentido do auzolan, porque así entende a música. “Despois de gravar unhas coroas, ir buscar café e axudar a desconectar o equipo de música, cada unha parece moito de ela”. O ambiente nótase á vista das fotografías, porque en todo momento houbo xente nas gravacións, público, nalgúns casos nenos, cans e xadrez. “Isto non é alguén que crea un traballo na súa casa, individualmente”, sinalou Etxarte sobre a forma de facer o proxecto. “É que moita xente pensa, decide, actúa fóra do seu ámbito”. Todo aquel que sentiu a lexitimidade para facer fotos, por exemplo, fíxoas e recolléronas no libreto. Nestas páxinas explícase tamén a relación dos artistas con Katakrak.

Un zarrabete, exemplo de improvisación Cada encargo de cantar tivo os seus propios retos. Segundo cada artista ou grupo, nalgúns casos, porque as contas de axenda non daban, ou segundo os seus desexos, seleccionáronse varias opcións. No caso de Chill Mafia, din “pola vida” e din que o seu canto estivo moi airoso. Exemplo diso é a excepción feita con eles: “A eles adxudicóuselles o libro, Michael Kohlhaas de Heinrich von Kleist, e eles non querían lelo porque dicían que non o ían a facer. Por tanto, eu lin [Celestino], quedamos para tomar unhas cervexas e conteilles de que trata o libro. Sobre iso fixeron a letra. Incluímos un audio que o conta un pouco”.

O libro foi asignado por varias razóns, porque o que se conta nel está relacionado co estilo da Mafia Chil. Pero o que esta canción ten na súa base vai máis aló do contido; a esencia é a historia do canto. A canción está construída sobre a gravación dunha tixola, ao momento da gravación. A chaveta non é de ningún tipo: É un audio gravado por Itziar Navarro nun estudo de musicología dunha universidade de Sardeña. Celestino fíxolle unha melodía, “e todo o demais gravouse aquí”. A gravación comezou ao mediodía, prolongouse até a noite, e un proceso bastante común para os da Mafia Chil foi, segundo Celestino, facer un canto desde cero nun local con moita improvisación. “Pero fóra do habitual, ese era un reto”.

Ao finalizar o ano, Katakrak cumprirá dez anos e servirá para escribir unha efeméride. Agora que vivimos en plena batalla da memoria, Etxarte di “nós imos decidir sobre que e como queremos lembralo”. Un exemplo é traer o que pasou, o que se contou nos libros e o que sucedeu en Katakrak no dez anos, noutras formas. Un exercicio de memoria do que pasou en dez anos, en definitiva, á medida do que se quere e do que cabe.