“En Arxentina viven a navarra como nós”
- Para continuar coa transmisión da cultura vasca e reflexionar sobre a identidade vasca, os membros de Ortzadar Euskal Folklore Elkartea viaxaron aos centros navarros de Arxentina e recolleron a súa experiencia no documental Nafar Haziak. Asiste Izaskun Barber de Carlos (Pamplona, 1989), directora e guionista das documental Sementes navarras e membro de Ortzadar. O documental foi estreado nas salas Golem de Pamplona.
“Ikastolan euskal dantzak ikasten hasi nintzen, eta hamasei urterekin Ortzadarren sartu nintzen. Kanpoan ikasten aritu naizen arren, beti nolabaiteko lotura izan dut dantzarekin, folklorearekiko maitasun berezia dudalako. Aktiboki ez dut dantzan jarraitzen, baina entzuten dudanean zerbait dantzatu beharra sentitzen dut. Adin horretan, ikus-entzunezkoetan hasi nintzen, txikitatik gustuko ditudalako kamerak. Garai horretan baliabide gutxiago izan arren, kuadrillako bideoak egiten nituen. Urteetan ikasten joan naiz, hala nola Bartzelonan, eta ordutik horretan lan egin dut”.
O documental xa está nas salas, como sentes?Foi unha
experiencia profesional incrible. Cando o vin por primeira vez na gran pantalla, emocionalmente foi un paso bastante grande e bonito. O traballo realizado durante todo o ano, cando o ves nun lugar moi alto quedas sen palabras, é unha emoción e un momento especial.
Estreárono en casa, é especial?
Si. Traballei en audiovisuais, pero nunca pensei en facer un documental para televisión. Cando veu a idea tomeina con medo e curiosidade, pero non esperaba que Golem entregásese nas salas. Cando fixemos unha proposta ao Goberno de Navarra, e recibimos unha resposta afirmativa, non cría. Por iso non crin a estrea ata que vía á xente sentada.
Sendo unha experiencia nova, como che sentiches no camiño? Tiveches grandes dificultades?
Tivemos que improvisar moito. O grupo era moi forte e acertei moi ben con Rut Etxarte como compañeiro. Sabía que iamos traballar moi ben xuntos porque xa o fixemos antes. Fomos ben preparados a Arxentina, pero co tempo e os medios técnicos habemos tido dificultades. Ademais, cando estabamos en Arxentina xurdiron novas preguntas que non puidemos facer. Tivemos que improvisar un pouco. Cando volvemos a Pamplona tivemos que adaptar a idea inicial e crear unha nova idea.
Que provocou o cambio de guión?O
Goberno de Navarra convida cada ano a varias persoas dos centros navarros ás clases de verán e todos aproveitan os sanfermines para quedar en Pamplona. Cando viñeron a San Fermín, aproveitámolo para preguntar moito e moito. Pero cando estabamos en Angerina nas súas casas, como tiñamos máis tempo e sentíronse cómodos, explicáronnos as emocións con máis facilidade. Isto abriu moitas portas descoñecidas para nós.
Por exemplo?
Démonos conta, emocionalmente, da importancia que ten vivir a navarra no día a día e manter os centros navarros, aínda que non teñan raíces navarras.
Como son os centros navarros?
Moi diferentes entre si. Por exemplo, a de Buenos Aires é moi grande. A maior parte deles contan con frontón, onde se dedican a pas e trinquete. É moi importante para eles porque é un espazo de encontro. A maioría están bastante obsoletos porque non teñen moito diñeiro. Ademais, cada vez vai menos navarro a Arxentina e cústalles atraer e reter á xente. Por iso tentan atraer á xente a través do deporte. Tamén imparten clases de eúscaro e txistu nalgúns centros navarros. Son sobre todo espazos de encontro e ensaio.
Hai folclore en todas as casas?O
folclore é unha esencia ou unha base sólida das casas, e a partir de aí hai varias actividades. A conexión entre os Ortzadar e os Centros Navarros tamén é folclórica. Tentan mantelo vendo os vídeos dos Ortzadar en Youtube.
Que é o que lle suscitou de pequeno a súa especial relación co folklore?
Alegrábame bailar en público. Ademais, gústame a relación que se establece. Parecíame moi bonito, porque se consolidaban as relacións, porque estabamos xente de moi diferentes idades, porque viaxabamos xuntos e coñeciamos a moita xente de Euskal Herria. É unha parte importante da transmisión das relacións, do traballo en común e da cultura.
O documental é un exemplo deste intercambio?
Si, os membros do grupo Ortzadar acudían a impartir talleres como danza, confección e gastronomía. Como a maior parte da información recibíana de Internet, tiñan moita falta de recursos e tiveron que inventar moitas cousas.
Falastes de identidade, de identidade, de cultura... O documental é un camiño de reflexión?
Creámolo como un camiño de reflexión. Ao final, como ocorre coa identidade e a identidade, cada un vive a cultura e o folclore á súa maneira. O que aparece no documental é unha realidade, non o inventamos. Un proceso de reflexión para nós foi coñecer que dous países tan afastados viven a mesma cultura.No
documental repítese a miúdo que hai moita distancia. Ten moita influencia emocional? Ten
moito peso emocional porque, aínda que algúns non estean en Navarra, senten navarros. Como é difícil poder vir a Navarra, moitos esperan.
Ademais do folklore, tamén están os sanfermines.
Viven coma se estivesen en Pamplona. Teñen unhas datas concretas para a esmorga, na casa de Buenos Aires teñen dous xigantes doados polo Concello de Pamplona, almorzan e manteñen as penas. En Arxentina viven a navarra como a vivimos nós, polo que como son navarros, viven os sanfermines como os vivimos nós.
