O bombardeo de 24 horas foi suficiente para que o 19 de setembro os poderosos Acerbaixán borren do mapa Nagorno Karabakh, tamén chamada República de Artsakh. O goberno acerbaixano de Ilham Aliyev rematou a sanguenta guerra de 44 días en 2020 desde a capital de Baku. Desde o 1 de xaneiro o país non existirá nin politicamente nin no referente á poboación, xa que apenas queda un armenio despois do maior éxodo de Europa recente: Máis de 100.000 persoas abandonaron o seu fogar nunha interminable caravana de coches cara a Armenia.

Días despois do ataque dos Acerbaixán, a cadea pública británica de radio-televisión BBC dicía que "un xornalista de etnia armenia estaba a informar da obstrución dos coches" na fronteira. Si picamos no vídeo que acompaña á noticia, atopámonos a beiras da estrada en Siranush Sargsyan, blog esquerdista independente de Stepanakert, capital de Nagorno Karabakh: "Como vedes aínda estamos atrapados no camiño. Este éxodo é insosteible non só psicoloxicamente, senón porque moitas persoas se converterán en refuxiadas por terceira vez na súa vida. Levamos xa 16 horas nesta estrada e non creo que cheguemos á fronteira en 24 horas. Hai xente que sofre malestar ou está a perder o coñecemento, teñen enfermidades e non hai médicos. Algúns tiveron que ir atrás para atender aos seus familiares".

Sargsyan fálanos do interior da incisión provocada polo conflito entre Acerbaixán e Armenia. Pero sería mellor que o resto de xornalistas escoitasen o seu chamada SOS hai nove meses, cando comezou o bloqueo de Nagorno Karabakh e non agora.

O 12 de decembro de 2022 os militares acerbaiyanos, disfrazados de activistas medioambientais, pecharon o paso de Latxin, a única estrada que une Karabakh con Armenia. Del transportábanse diariamente 400 toneladas de alimentos e materiais, polo que miles de armenios durante longos meses sen necesidade básica (gasóleo, gas, leite, medicamentos, comprimidas...) provocaron unha gran matanza.

Carlos Zurutuza, antigo amigo e colaborador de ARGIA, resumiu perfectamente a visión do mundo do que estaba a suceder neste país montañoso: "Nagorno Karabakh, ou por que o xornalismo non serve para nada cando chega tarde", pon título a un artigo da revista Jot Down. É dicir, que os xornalistas locais e a diáspora armenia non deixaron de chamar a atención dos principais medios de comunicación, pero en balde, e con motivo da crise humanitaria que estaba a provocar a ONU en Acerbaixán o pasado mes de agosto, era tarde.

Seguindo a estratexia de limpeza étnica, Baku abriu a fronteira de Latxin uns días antes do inicio do ataque para que a poboación saia en multitude país: "Creo que si os raposos permitiron aos armenios saír sen cortar o nariz e as orellas (isto ocorreu antes), é porque o mundo, aínda que tarde, ten os ollos encima deles –di Zurutuza–. Se antes se colocou sobre ese bloqueo, Baku quizais non se atrevese a bombardear. Ninguén mira cando fas o crime. Basta con retroceder tres anos para darse conta".

Baixo a ameaza do xenocidio

O conflito de Nagorno Karabakh vén da década de 1990, no contexto da disolución da Unión Soviética. Naquela primeira guerra, que causou polo menos 30.000 mortos, os armenios venceron e conquistaron o territorio, cando se produciu a primeira gran distinción entre os dous pobos, o primeiro éxodo duns e outros. Logo produciuse a guerra curta do ano 2020, pero en setembro dese ano os medios de comunicación estaban demasiado ocupados coas eleccións estadounidenses e coa nova onda de COVID-19.

O moderno exército de Acerbaixán, engordado polas reservas de gas, bombardeou constantemente a Stepanakert e os seus arredores, e Baku apropiouse de dous terzos de Nagorno Karabakh. O único terzo que quedaba por pisar foi eliminalo de fame e frío.

Siranush Sargsyan colaborou en medios tan coñecidos como CNN, OpenDemocracy, ou Newsweek, e lemos artigos e entrevistas no semanario The Armenian Weekly, no portal de Nova Revolución ou, máis preto, no diario dixital libreto de AraInfo Aragonia.

"Faltan antibióticos, antipiréticos, medicamentos para lactantes, alimentos, vultos e medicamentos para enfermos crónicos", aseguraba cando comezou o bloqueo en decembro, despois de falar cun farmacéutico. O número de abortos involuntarios creceu tanto antes de xullo que "é o triplo que o ano anterior", segundo contoulle un xinecólogo. Con todo, di que o aspecto máis duro do bloqueo foi o psicolóxico: "A nosa xente está afeita ás carencias materiais, pero agora vivimos sobre todo baixo a ameaza do xenocidio".

O xornalista fala doutro bloqueo: Co baleiro informativo xerado tras a guerra do ano 2020 e, máis aínda co bloqueo, para impedir aos xornalistas internacionais o acceso a Nagorno Karabakh. "Ese foi o motivo polo que eu empecei a escribir para contar o que está a pasar aquí".

Agora Sargsyan segue informando na rede X do éxodo armenio día a día. No seu último recuncho colga a imaxe dunha avoa: "Durante os nove meses de apoxeo dos Acerbaixán, Aneskha, de 90 anos, tivo un único obxectivo: volver ver ao seu fillo. Tras a invasión chega a Goris, Armenia, e nun ano pode abrazar ao seu fillo por primeira vez. Despois morre nos seus brazos".

Tras a desaparición de Nagorno Karabakh, moitos cren que Armenia será a seguinte peza en caer na táboa de xogos do Cáucaso. Non sobran as referencias ao xenocidio armenio de principios do século XX. O afastamento do goberno de Nikol Pashinian cara a Rusia e a dependencia do gas do oeste europeo han alterado a situación xeopolítica. Azerbaijan pódeo utilizar para relacionarse non só coas palabras do seu irmán Turquía, que é turco parlante, senón tamén coas terras. Para iso pode asumir a pasarela armenia de Sangüesa que separa o escravo de Nakhitxevan. Onde imos mirar esta vez os cidadáns e os xornalistas?