A finais do mes pasado, Mixel Oronoz, sacerdote e euskaltzalea.Berak foise libremente en puntas de pé, discretamente, non quixo ningunha distinción, xa que a bondade de alta era merecida.

Algúns o lembraremos polo seu compromiso co eúscaro. Oronoz, fillo de Baigorri, percorreu case o século e durante ese tempo non só foi testemuña da evolución do País Vasco continental, senón tamén actor, un vagabundo percorrido pola historia de Bizkarsoro, unha película que se estende estes días. Desde moi novo, vinculado ao eúscaro, era consciente da caída do eúscaro. Máis aló do Renacemento Vasco, cara ao ano 2000, probablemente lembrarán a un membro fundador e incansable da Confederación Vasca, de todos os congresos, de todas as manifestacións, portavoz habitual das angustias do sector vasco. Os da miña xeración coñecérono entón. Os que coñecemos naquela época apreciamos a unha persoa silenciosa e atenta. A pesar de ser máis maduro, máis sabio ou máis capacitado para tomar a palabra nos debates, a responsabilidade estaba a escoitar as risas dos demais, de maneira que os demais entendían e asumían a culpa. En Bizkitarte, non se trataba dunha persoa ordinaria silenciosa, porque cando tomaba a palabra sabía, sen estar demasiado forte, desde que empezaba a expresar o que había que dicir e retendo a atención dos interlocutores, calquera que fosen, dos representantes ministeriais, electos ou remisos. Estaba moi contento, tanto no impulso da recentemente creada Confederación como no impulso das bases da política lingüística pública. Esa mesma política foi daquela estimulando, mentres lle deu forza.

Algúns leriamos os seus libros. Deixounos ensaios e novelas, así como artigos parrastos, testemuños dunha memoria e evolución, a miúdo de contido político, que poden dar que pensar, sempre con palabras axustadas e claras. Son testemuñas da súa cultura, da súa experiencia e dos seus coñecementos, e á vez dalgunhas materias que sempre miran ao futuro.

Algúns lembran ao cura. Humilde e non xuíz, preñada e aberta. Facía tempo que non gardaba relación coa igrexa e falaba en distintos lugares da distancia que tomara co bispo Aillet e os integristas eclesiásticos, asegurando a liberdade dos seus pasos. Dicía que había que explotar a caste dos sacerdotes e mostrouse preocupado pola dirección extrema dereita que estaba a tomar a igrexa. Ademais, Oronoz apostou polas persoas excluídas, polos homosexuais, polos sacerdotes que traballarían e casarían, polos excluídos das igrexas... Estas posicións, en Orona, provocaron que fose expulsado da diocese de Bayona, un sacerdote ao que non lle gustaba dar as costas á xente.

En xeral, lembraremos ao humilde traballador que apostou polos tipis. Por suposto, a favor dos vascos, pero tamén a favor de todos. Sorprendentemente, algúns chamaban Mixu, o mesmo que os cidadáns e coñecidos, de calquera idade, parecían ser sacerdotes e un nome pouco respectado para ser maiores; el mesmo non tiña ningún problema con iso e chamaba a atención con máis entusiasmo. Con moita proximidade.

Traballaba sempre como persoa xenerosa e humilde en labores de axuda doutros, tanto ao servizo do eúscaro como a nivel de memoria. E así foi, como viviu, discretamente, en puntas de pé.

Non adeus, Mixu.