Aprendemos ao publicar os resultados da última enquisa sociolingüística de Euskal Herria en Navarra: Desde 2011 na Comunidade Foral reforzouse a actitude contraria á promoción do uso do eúscaro e debilitouse a máis favorable. En Euskal Txio, vendo á xente non é por casualidade, púxenme unha explicación: “A sociología de Navarra está a cambiar debido á emigración. Os procedentes do exterior coinciden, principalmente, con gran parte da poboación que historicamente viviu e educado na estrañeza cara ao eúscaro desde os anos 80. A nosa baixa natalidade fai o resto”.

Xa o dicía, dicíamo. O que máis me gustou foi considerar a miña achega como un “discurso perigoso”. Outro insulto: “Racista sucio”.

Non ten boa fama incluír a situación do eúscaro na mesma ecuación e a emigración. Nin como variable. Comprensible. Engadir máis manchas ao que achega unha carga suficiente non é un civismo.

Evidentemente, é inútil estar en contra da emigración. Nós seguirán vindo mentres sexan ricos e pobres, estean ou non en contra. Nós conformemos ou non un Estado. A emigración benefícianos económica e socialmente. A cambio –sexamos sinceros– fai máis inclinada a rexeneración do eúscaro.

A recente enquisa publicada na CAPV destaca a boa disposición dos inmigrantes da zona cara ao eúscaro. Nas tres provincias, o ensino garante o coñecemento universal do eúscaro. Os fillos dos que veñan de Bolivia, Marrocos ou Bulgaria aprenderán euskera (algo); non serán obstáculo para os seus pais.

En Navarra, pola contra, non está garantida o ensino en eúscaro nin en eúscaro en todas partes. Ademais, os veciños e veciñas de toda a vida do pobo ven mal o desenvolvemento do eúscaro. Na Comunidade Foral non temos enquisas polo momento. Non sabemos exactamente que pensan os inmigrantes. Pola contra, sabemos onde matriculan aos seus fillos e non adoita estar no modelo D. Porque ás veces non se lles ofrece. Noutras, porque prefiren o modelo sen eúscaro.

Os euskaltzales vendemos o eúscaro como ferramenta de integración. En Navarra, con todo, o eúscaro é un obstáculo máis na súa nova cidadanía económica e social na mensaxe que lles envía permanentemente a lexislación, a actitude das principais institucións e un gran sector da sociedade. Non deberiamos sorprendernos tanto da crecente presenza deste enfoque entre as novas incorporacións.

Os navarros viñéronnos sen ser vencedores da tirada de corda para conquistar aos navarros de sempre. Para que a balanza non se desequilibre aínda máis, haberá que pensar en algo máis que en manter a de sempre. A cuestión necesita unha reflexión. Sen histerismo. Sen apriorismo. Sen antiojo ideolóxico excesivo.