Como lembran os primeiros anos da militancia universitaria? Cales eran as dinámicas entón do movemento estudantil?

Olast Arrizibita: Era outra época. Os alumnos nacionalistas procedían das loitas contra o proceso de Bolonia, que tiveran un gran auxe. No noso tempo, o movemento estudantil estaba en declive. As dinámicas que se realizaban non tiñan un sentido estratéxico claro, eran máis dinámicas para responder ao día a día. Traballamos neste tipo de dinámicas.

Ander Mazkiaran: Iso si, no contexto da manifestación iniciáronse debates máis estratéxicos, o movemento estudantil creceu bastante e ese crecemento trouxo consigo perspectivas e persoas novas. Destacan as mobilizacións contra a EU 2015, que foron bastante fortes. Logo, nun sentido máis construtivo, as Universidades Públicas comezaron a tomar forza neses momentos.

E aquel 26 de abril de 2016? Que pasou no campus de Leioa?

A: Fixemos unha mobilización, que xa se iniciou antes, porque a UPV tiña moitas cuestións represivas contra o movemento estudantil. Entón, levou a cabo unha dinámica de varias semanas para reunirse co reitorado da UPV/EHU e buscar unha solución. Fixouse a data para que o reitorado o aceptase, pero como non podía ser doutra maneira, decidimos por fin manifestarnos, co obxectivo de aprobar dunha vez por todas esa mesa negociadora e dar unha solución. Nesta mobilización os axentes de seguridade da universidade rebeláronse contra os alumnos e o reitorado pediu á Ertzaintza que accedese á universidade. Os alumnos foron golpeados, foron quince feridos e alí adheríronnos o cinco de Leioa.

En concreto, que estades a denunciar naquela manifestación?

M: Tiñamos cinco pendentes: a inapertura de expedientes disciplinarios ao cinco alumnos que foron expedidos na Universidade Pública de San Mamés; a supresión das sancións aos alumnos de Vitoria; a denuncia e o expediente a outro alumno do campus de Leioa; a adopción das medidas definitivas de non incorporación da Ertzaintza á UPV; e a saída dos axentes de seguridade de todos os campus.

Como sucederon as detencións? Cal foi o comportamento da Ertzaintza?

A: Estabamos na mobilización, e de súpeto a Ertzaintza entrou de forma impulsiva sen esperar. Golpearon á xente coas borras e recibíronnos cinco dos manifestantes, de forma bastante arbitraria. Dicímolo arbitrariamente, pero non detiveron a un profesor da UPV/EHU acusado. Á fin e ao cabo, os que alí estabamos eramos militantes, loitabamos, estabamos nunha manifestación, a manifestación tiña un carácter político determinado, e iso foi o que reprimiron.

Podía suceder a calquera persoa que se atopaba na manifestación.

M: Si, si. Estabamos moitos militantes, e todos tiñamos un sentimento, unha mentalidade para estar aí e para ter militancia activa. Podería ser calquera deles.

A: Nós tocounos ao cinco, pero podía ser calquera outro militante. Por tanto, tampouco foi totalmente arbitrario, senón un perfil concreto.

A situación non se acougou despois de que vostedes detivésena. Nos anos seguintes houbo máis detencións, vimos en varias ocasións acceder aos campus de Policía, Vitoria, Leioa e Ibaeta, seguimentos e solicitudes de colaboración…

A: A presenza da Ertzaintza na UPV parece haberse convertido nunha imaxe naturalizada ou normalizada. Hai unhas décadas, cando o movemento obreiro estaba forte, as igrexas e as universidades considerábanse un espazo de liberdade para celebrar reunións e organizar cousas, porque a Policía non podía entrar nela. Pero a Policía está a se normalizar cada vez máis en moitos ámbitos da sociedade, mesmo na propia universidade, sen máis. O que está a facer é ver á Ertzaintza aí, estar a identificar aos alumnos, seguir e todo iso. A máscara de carácter democrático que vende a UPV/EHU cara ao exterior se desmorona e pon de manifesto a súa verdadeira natureza.

Cando coñeceron as solicitudes de condena e a data do xuízo?

M: O ano pasado coñecémolo en detalle, hai aproximadamente un ano e tres meses. Cando coñecemos as solicitudes de sanción comezamos a mover o tema dunha maneira máis seria. Fixemos unha rolda de prensa ante o reitorado e empezamos coa dinámica de conseguir diñeiro.

Como viven sete anos esperando un xuízo así?

A: (Buf) A maioría dos anos con incerteza. Pasaron moitos anos e case nos esquecemos de nós. Ata que o ano pasado chegou a citación e todas as esixencias penais, estaba aí, acordabámonos de veces, pero estaba bastante esquecida. Agora que temos o xuízo cerca, que as peticións penais son altas… estamos máis nerviosos e preocupados. Con todo, a pesar de moitos anos, seguimos mantendo unha boa relación entre o cinco de Leioa, o que axuda a levar mellor o caso. Eu tamén teño militantes comprometidos, persoalmente, entre amigos e na contorna, e iso axuda a non sentirme só.

Que sancións esixen a UPV/EHU e a empresa de seguridade? Que fiscalías?

M: En canto aos axentes de seguridade, esixen un total de 39 anos e medio de penas penais, dúas dezasete anos para dous, dous contra dous e un ano e medio para o último. O da fiscalía é un pouco menor: nove anos e medio de penas, dous anos fronte a outros dous e un ano e medio ao último. Na sanción económica non hai grandes diferenzas entre a fiscalía e os axentes de seguridade, ambos esixen uns 45.000 euros. Iso si, a esa cantidade engadiríaselle o que pide a UPV, pero aínda non sabemos canto é.

A: A UPV/EHU esixe unha responsabilidade directa por “danos materiais”, aínda que a súa contía non sexa aínda expresada. Parece que é o que menos pide, pero é o que máis responsabilidade ten en si mesmo. Á fin e ao cabo, el contratou a empresa de seguridade, ela deu a orde de entrar aos ertzainas e el foi quen creou este contexto de forma represiva. Entón, aínda que só se imputen danos materiais, vemos a responsabilidade directa da UPV/EHU, que hai que denunciar.

Vostedes din que as grandes demandas penais están dentro dunha estratexia. En que consiste?

M: Por unha banda, informar o alumnado e, en xeral, a todo militante que se desprace, de que enfrontarse ao Estado supón tanto unha sanción económica como unha pena de prisión. É unha estratexia para reducir as nosas liberdades políticas, para lembrar que si pasas por determinados límites sufrirás represión.

A: E doutra banda, o xogo que fan xuridicamente é esaxerar enormemente as peticións penais, como noutros moitos casos. Funciona sobre todo como chantaxe para logo aceptar penas que parecen máis “modestas” ou “intermedias”. A xente tamén queda máis tranquila, pensando que “non foi para tanto” ou “é unha pena proporcional”.

Pero vostedes din que tampouco aceptarían “penas proporcionais”: nin un céntimo en multas, nin un día en prisión.

M: Si, porque estariamos a lexitimar o propio proceso xudicial. A barbarie é o que nos piden, pero o propio proceso xudicial é así. Ademais, é certo que non fixemos nada extra e que a nosa vida está en perigo.

A: Aínda que as penas fosen menores, vemos a este xuízo un carácter político. Non aceptamos calquera sanción, sexa grande ou pequena. Cremos que hai que defender a lexitimidade da militancia política, sen ningunha condición. “Podes militar, pero se nunha manifestación alteras a pena de dous anos é boa, pero non catro anos”, algúns quizá entren nese xogo de números. Pero nós cremos que todo o sistema xurídico está orientado á represión e ímolo a considerar como calquera castigo inxusto.

Xa fixestes varias declaracións nos medios de comunicación, e tamén organizastes unha caixa de solidariedade dentro da dinámica libre 5 de Leioa. Como foi a resposta da xente?

M: De todo. Houbo xente que nos mostrou a súa solidariedade neste sentido, e estamos agradecidos por iso. Cada un colabora co que pode e nós temos que agradecer todos os xestos de solidariedade. Sexa grande ou pequena, a acción está aí e é positiva. As cantidades poden ser maiores ou menores, pero a xente viu un problema, moveuse e tivo ese xesto.

Xa empezastes coas mobilizacións e haberá máis até o día do xuízo.

A: Cremos que mobilizar é importante. Por unha banda, para demostrar que hai unha forza e unha opinión social moi ampla, que considera un xuízo inxusto. E doutra banda, máis aló do noso caso, en xeral, ante calquera caso de represión parécenos importante ir entrando, organizando a solidariedade e reaccionando colectivamente ante calquera golpe. Entón, en lugar de illar a nosa cuestión e entender que só é a nosa conta, recollémola coa lema de deter a represión política, para que sexan mobilizacións para denunciar tanto o noso caso como outros.

M: Queremos realizar unha chamada presencial. A próxima mobilización será o 21 de setembro no campus de Leioa. Dous días despois, o día 23, mobilizarémonos nas rexións procesadas: Pamplona, Baiona, Estella, Alsasua e Portugalete. Por último, o día 27, o mesmo día do xuízo, concentrarémonos nos xulgados de Bilbao.

Denunciaron que tanto a petición penal como estes procesos xudiciais teñen “un obxectivo político de xerar medo”, en concreto dirixido a quen hoxe militan no movemento estudantil. Conseguiron ese efecto? Como vedes o movemento estudantil actual?

M: Eu creo que non, que non o conseguiron. Segue organizando alumnado, realizando actividades e manifestacións, expondo moitas dinámicas en termos que non gustan ao Estado. Vese un compás, un desexo para seguir nese camiño. Non o conseguiron, e diría que de momento non están preto de conseguilo.

Si a mensaxe que queren transmitir ás novas xeracións de estudantes os que lles fixeron sentar no banco dos acusados é de medo, que mensaxes gustaríalles enviar?

A: Gustaríanos enviarlles a mensaxe da loita. É verdade que a represión está aí e hai que falar diso. Debemos mirar a realidade na cara e ser conscientes da existencia do risco. Con todo, creo que iso non nos pode levar ao inmovilismo, a quedarnos quietos. Non militarse ou non haber un movemento político forte fronte ao Estado déixanos nunha situación moito peor. Estamos nun contexto de crise e imos cara á pobreza, cun factor xeneracional bastante importante. Entón, os alumnos e os mozos deben pensar especialmente en tomar o camiño cara á loita, porque eses dereitos que temos hoxe en día conseguíronse coa loita e a loita é o único camiño para conseguilos. Ou, si non, hai que quedar na submisión e non organizarse, deixar que o Estado e a oligarquía sigan o seu camiño para condenarnos á pobreza, á destrución do planeta e a outras mil situacións de miseria.

Realizaron estudos universitarios desde hai anos. Cal é a situación xeral das liberdades políticas?

M: Por unha banda, hai un novo florecimiento no uso das liberdades políticas, porque cada vez hai movementos máis arraigados, con ideas políticas claras. Creo que vivimos tempos interesantes.

A: E logo, en canto á supresión das liberdades políticas, a nivel universitario a situación segue sendo grave. O caso máis próximo é o dos 34 alumnos que foron detidos por uns piquetes en Vitoria, en risco de incoar expedientes e ser procesados. Pero todo isto debemos situalo nun contexto amplo que vai máis aló da universidade: a tendencia autoritaria que están a adoptar os estados. Por exemplo, recentemente algúns movementos ecoloxistas foron cualificados como “terroristas”, as infiltracións policiais nos movementos sociais, a imputación por parte da Audiencia Nacional de España de varias persoas pola benvida, as violacións de multas e liberdades políticas que sufrimos na militancia no día a día, o auxe do fascismo… Temos que facer fronte, hai que crear un movemento forte que traballe tamén na represión para facer fronte a todos estes problemas de forma colectiva. Neste sentido, o concepto de toda amnistía política ou estratexicamente é de gran actualidade, non só coa cuestión dos presos políticos, senón como un concepto que responde de forma integral á represión.