Agudo, Cidade Real (España), 12 de marzo de 1943. Anisio Castelo López suicidouse a tiros aos 37 anos na parede do cemiterio onde naceu. Tras finalizar a guerra española, pasou un ano preso e, despois, por querer ingresar de novo en prisión, fuxiu ao monte. Nunha nota atopada xunto ás súas pegadas, escribiu que se suicidou para que as autoridades franquistas deixasen á súa familia en paz: “Mateime, para non lamentar máis neste mundo, porque tiven bastante descontento e tamén lamento á miña familia, sen culpa algunha”. A Asociación para a Recuperación da Memoria Histórica (ARMH) exhumó o cadáver de Castelo en setembro de 2021 e, tras analizar e identificar os restos, acaba de ser enterrado a principios de xuño.

Non foi o único suicidio provocado por aquela guerra; por exemplo, o 23 de abril de 1937, tres días antes do bombardeo de Gernika, nove antifascistas suicidáronse no porto galego dO Berbés, en Vigo, antes de ser capturados polas forzas franquistas.

Esta tendencia a suicidarse antes de ser capturada por inimigos vén da antigüidade. A.C. No ano 133, a uns 400 quilómetros de Agudo, preto da actual Soria, a maioría dos habitantes de Numancia, uns 1.500-2.000, suicidáronse tras meses de mantemento do duro sitio romano. Dous séculos despois, d.C. No 73, no deserto de Judea, preto de 1.000 habitantes da Masada matáronse (o suicidio é pecado para os xudeus), estreitando tamén os asedios romanos.

Perdedores da Segunda Guerra Mundial

En Xapón, durante séculos, suicidáronse polo ritual seppuku ou harakiri en mans de inimigos antes de perder a honra. II. Ao perder a Guerra Mundial, a maioría tivo que recorrer a métodos máis eficaces. É coñecido o ocorrido na illa de Saipan: O 9 de xullo de 1944, coa chegada dos soldados estadounidenses, moitos habitantes tiráronse dos cantiis de Marpi Point.

O tema dos suicidios masivos ocorridos en Alemaña ao final da guerra foi estudado polo historiador Florian Huber no libro Kind, versprich mir, dass du dich erschießt 2016 ("Xuro que che dispararás"). No caos de fin de guerra non se recolleron estatísticas exactas de suicidios, pero o historiador alemán cre que foron decenas de miles. E ten claro que o suicidio masivo non foi provocado polo suicidio de Adolf Hitler. E é que a radio mentiu en torno ao Führer, abrindo unha morte heroica na loita contra os inimigos.

Un dos casos máis rechamantes de Alemaña é o de Demmin: Preto de 1.000 de cada 15.000 habitantes suicidáronse. Aínda que sen datos concretos, Huber ten claro que no leste do país houbo máis suicidios por culpa das atrocidades que o Exército Vermello facía aos civís. Así, afirma que o número de mulleres que se suicidaron debido a violacións masivas soviéticas é moi elevado; só en Berlín 10.000 mulleres suicidáronse ao final da guerra.

O suicidio estimulou, xunto coa honra, sentimentos de culpabilidade e, polo menos, de responsabilidade. O concepto de honra que os homes perden ao perder a guerra e as mulleres ao ser violadas estaba moi arraigado na sociedade alemá, á conta da propaganda do réxime nazi durante doce anos. O propio ministro de propaganda Goebbels suicidouse, xunto á súa esposa Magda, tras envenenar ao seu seis fillos. Como Anisio Castelo, Goebbels quixo evitar o sufrimento da familia, pero só Castelo decidiu sacrificarse a si mesmo.