Falábame de Amets, que cinco membros forman Ibil Bedi, que vostedes non son os únicos representantes do grupo, e que evidentemente alguén ten que dar a cara, pero que vostede non lle gusta. Por que?
Amets Aranguren: Deime conta dalgúns comentarios que recibín desde fóra, e a verdade é que... Non sei si é terror, pero si que me xera punto de rexeitamento. E bo, é Ibil Bedi, pero no meu caso acabo de traballar no Consello de Euskalgintza e tocoume dar a cara. Nunca me gustou un perfil de xente que aparece en todas partes, e sempre tiven moito medo achegarse a el.

É o medo á posta en escena?
A. Aranguren: Dáme respecto. Non querería achegarse a ser un personaxe público, paréceme moi perigoso. Neste país existe unha gran tendencia a mitificar á xente: cando nun lugar e nun momento determinado unha persoa cun perfil determinado di algo interesante, parece que esa persoa ten que estar en todos os sitios e hai que darlle voz para todo. Non me gustaría achegarse a iso. Ademais, á parte, non son afeccionado aos vídeos e as fotos. Creo que no grupo non falamos da dimensión que tomou Ibil Bedi...
Ibai Osinaga: Non falamos, non. Pero creo, como en todos os grupos, que o grupo ten unha imaxe externa, e a xente ve a Ibil Bedi moi unida a determinadas persoas. A nós, como neste caso, tocounos dar a maioría das entrevistas, e nós fomos “a cara”. Con este disco, con todo, cambiou un pouco, houbo máis conversacións con outros compañeiros. Tentámolo, ou quizais nos saíu inconscientemente.
A. Aranguren: Eu fíxeno moi conscientemente, sobre todo porque un alimenta ao outro: nunhas conversacións saímos nós e parece que somos nós o grupo, e iso inflúe internamente. Os demais membros non teñen que dicilo menos que nós, igual van contar outras cousas que poden ser máis interesantes.

Fala de medo a ser un personaxe público, de rexeitamento... Inflúe o feito de ser muller?
A. Aranguren: Probablemente si. Creo que non vivo de forma directa ou explícita, pero sinto algo así en relación con este tipo de perfís que mencionei. Son de Pamplona, chica, nova, traducida ao euskera... Ás veces sentinme como un comodín.
I. Osinaga: Tamén tiveches esa sensación de Ibili Bedin? Quero dicir, sempre se cita...
A. Aranguren: O da cota?
I. Osinaga: Si.
A. Aranguren: Non no noso grupo, pero noutras circunstancias, esa cota de mulleres, en mesas redondas, grupos de música, carteis de festivais, etc. Son cousas que temos moi arraigadas.

Un perfil que historicamente estivo arraigado é o dun músico irresponsable ou a miúdo irreverente. Que está cómodo no tablado, pode ter as posturas que queira, etc. Dalgunha maneira conxúgase ese medo dalgúns a saír á praza pública con ser home?
A. Aranguren: Gústame distinguir que é parte da propia personalidade e que é o que podo e non fago por ser muller. No noso caso son plenamente consciente de que me custa máis ter presenza no escenario, pero tamén é certo que Ibai pasou moitos anos no escenario co grupo Altxatu. O que era habitual para min era moi novo. Con todo, o feito de que haxa outra muller no grupo axuda moito.
I. Osinaga: Realizamos adaptacións no deseño da saída ao público. A situación actual (medio círculo, outro medio círculo faio o público) contribúe a iso. Non hai ninguén no centro; antes, puñámonos/puñámosnos diante e tres atrás, e eu era o que estaba diante e no centro. Sinto que quitei peso, e ademais esa posición reparte responsabilidades dunha maneira máis equilibrada.

É unha decisión consciente?
I. Osinaga: Si, totalmente.

E por que?
A. Aranguren: Todos estabamos de acordo en cambiar, non foi que lle pedimos a Ibai que o retirase do primeiro plano. Creo que ademais é bonito que todos nos vexamos.
I. Osinaga: O número de músicos tampouco facilita moito, non é fácil situar esteticamente a cinco persoas.

A evolución non só se deu en forma de posta en escena, senón tamén en voces. No primeiro disco, Ibai cantaba vostede na súa totalidade, e aos poucos foi camiñando cara a Amets, até chegar a unha especie de equiparación.
A. Aranguren: Foi algo que moita xente nos comentou, pero detrás diso non houbo unha decisión clara, así xurdiu.
I. Osinaga: Segundo as cancións, houbo máis. Neste disco escribín menos cancións, menos letras e Ametsek máis.

Canta quen escribe?
I. Osinaga: Até agora non sempre.
A. Aranguren: Pero quen propuña letras, normalmente, propuña xunto con esa letra unha melodía. E entón é moito máis fácil que ti quédesche cos teus e eu cos meus.
I. Osinaga: Si, así é. Hai dúas cancións completas que cantamos xuntos, e en todas as demais, eu canto as miñas letras e Soños.

Por tanto , cada vez máis cantas Amets porque fixeches máis propostas. É porque atopaches a túa voz?
A. Aranguren: Non o diría, pero non o sei. Como fixen máis propostas, e nelas eu canto, sempre as adaptei un pouco a min. É dicir, como algunhas cancións foron creadas por min, puiden atopar aí onde estou cómodo.

A diferenza entre ambas as voces é moi grande: a súa é moito máis potente, é máis forte, ten capacidade volumétrica moito maior... E o meu é máis gordo. Non creo que sexa máis gordo en si mesmo, pero creo que para que me guste a miña voz no canto ten que ser moito máis gorda.

E ti, Ibai?
I. Osinaga: Non diría que atopei “” voz. Tiven rexistros moi diferentes, puiden probar moitas cousas e a maioría das veces adapteime. Pero non, non teño esa sensación.

Se se propoñen letras e melodías, pero desa proposta ao resultado haberá unha diferenza, ou que?
A. Aranguren: Por suposto que cambia moitísimo e é bonito ver o proceso. O canto vístese entre todos. Cando levas a proposta, ti imaxinaches na túa cabeza como queres que sexa o final, e normalmente, case sempre, non é iso. A canción que levarías ti é a que che imaxinaches. Pero non es ti, é un grupo. É bonito ver o percorrido das cancións a partir da túa proposta.

Vedes ao grupo musicalmente estabilizado?
I. Osinaga: Vexo ao grupo estabilizado, pero non no sentido máis pecho, senón que somos capaces de facer o que pensamos. É dicir, cada un di o que quere buscar en cada aspecto e os membros do equipo somos capaces de entender o que significa. Iso é para min estar estabilizado.
A. Aranguren: Se estamos nun lugar como grupo, pero musicalmente non creo.
I. Osinaga: Tamén no ámbito musical: o traballo en equipo, o ir xuntos, o tempo... Levamos ben o técnico.

Dinnos que houbo unha evolución desde o disco anterior, pero que se mantén a “esencia” de Ibil Bedi. Non se que é, pero hai algo aí, xusto o que comentaba o outro día co grupo Areta, que pode haber moitos grupos moi parecidos, pero que distingue entre eles as voces. É dicir, a miña voz é miña e ninguén pode imitar. Creo que non lle damos demasiada importancia, pero iso é tan grande, que a xente sabe que somos nós escoitando a nosa voz.

As voces de ambos son características, diferentes pero complementarias á vez. No canto Xirarena, por exemplo, é evidente.
A. Aranguren: Si, conseguimos que nesa canción haxa dúas voces tan distintas e complementarias, indo cada unha pola mesma.
I. Osinaga: Quizais non sexan os complementos tecnicamente, porque cantamos dunha maneira determinada, senón porque aprendemos a cantar xuntos. Calquera voz pode ser compatible si trabállase.

Chamastes goldea ao disco. Na agricultura, o arado é un instrumento que se dedica a envorcar a terra e, trasladado a vostedes, no concerto de San Sebastián falaron polo menos da razón de que querían investir a cultura mantendo varias raíces. Podedes profundar?
A. Aranguren: A cuestión é que Areta está a facer un máster, chamado “xestión da cultura” ou algo así. Como apareceu nalgúns dos seus apuntamentos, o concepto de arado baséase nunha teoría que... Que era Ibai?
I. Osinaga: Que a cultura debe funcionar como un arado.
A. Aranguren: Isto é, que hai que mover o solo, quitar as raíces que xa non serven, facer a limpeza e seguir sementando nese mesmo solo. Haberá raíces que se van a quedar, porque aínda serven. Chamámoslle así porque, por unha banda, ténselle que pór o nome, e por outro, porque cremos que esa lectura existe coa forma en que nós entendemos a cultura.

E como o entenden? Polo menos a nivel persoal.
I. Osinaga: Creo que desde a miña maneira de entender a tradición. É un pouco pola senda que deron Ion Celestino e Broken Brothers, unha forma na que se entende a tradición como algo en continuo movemento. No noso caso, a música.
A. Aranguren: Para iso utilízase unha imaxe de Oteiza, a da traiñeira, que avanza pero mirando cara atrás.
I. Osinaga: Pode ser cíclico, bebendo dunhas raíces; fíxase na anterior, pero tampouco se imita. Se non estariamos a facer música de 15 a 20 anos, e é verdade, algúns o están facendo. Non é dicir que non do todo a iso, é algo máis de transacción.
A. Aranguren: O que temos lino o outro día a Aritz Ibañez, do grupo de danza, que a tradición sería en si mesma algo que está a ocorrer nun momento e nun contexto, que responde a unha situación. Non é unha foto en branco e negro. E precisamente que falamos de Celestino, falei con el o outro día, e dicíame algo así: “De acordo, vimos dun pasado e queremos construír un futuro, pero vivimos nun presente”. Creo que ten razón, que nos empeñamos en manter e conservar un pasado e en construír un futuro. E o presente que? Esquecémonos e deberiamos fixarnos niso. Sempre estamos a traballar pola supervivencia; parece que o obxectivo deste pobo é levalo até ese día en que termina o mundo, sobrevivir, e mentres tanto situámonos, collemos e levámonos.

fálase a miúdo dunha nova escena nova, que politicamente tamén veu a romper coa anterior, ou polo menos a cambiala. É importante o discurso político e o aliñamento político.
I. Osinaga: Nós facemos música e ademais música cantada. O discurso, para unha xente, só queda aí, no que cantamos, é dicir, que ese contido só se reflicte nas letras para algúns. Para min é máis importante o comportamento do grupo en decisións menos evidentes.
A. Aranguren: Para min é clave o que es: o que dis ou o que fas. Os dous poden ser, pero es o que fas para min. Dicir algo e non ir na práctica de aí non serve para nada. Ademais, creo que para algúns é posible facer o contrario si vostede dixo algo, porque está baixo unha presunta presión, ou porque está baixo unha necesidade.
I. Osinaga: Estas cuestións comentámolas entre nós e a cuestión é que sabemos como actúan cara a dentro, que fan e que non, e que venden cara a fóra. O que o público sabe é o que fai ao exterior. Aí está a faragulla. Tamén nos toca facer autocrítica: a falta de comunicación entre os grupos inflúe niso. Sabemos o que está a facer a xente, pero non falamos.

Non hai comunicación?
A. Aranguren: Só nas entrevistas en medios de comunicación ou nas mesas redondas fálase deste tipo de cousas, nos foros públicos. Con todo, non temos espazo para que eses debates se dean en privado. Se levamos meses dicindo entre algúns que deberiamos xuntarnos, que hai moita xente diferente, e falar entre nós, sen gravar nada e sen publicalo en ningún sitio. Non vou ir eu coas miñas dogmas: quero escoitar á xente, deixar convencer, comprender algunhas cousas... Nada do xuízo.
I. Osinaga: Estes conflitos afloran cando algo gordo ocorre nalgún momento...
A. Aranguren: Aínda que non existen os espazos mencionados, as relacións existentes son moi boas. Temos unha boa relación con moita xente moi diferente, e tocounos moita coincidencia.
I. Osinaga: O noso circuíto é pequeno, case todos os grupos pasarán por case os mesmos lugares.

O circuíto será pequeno, pero teredes que deslizar e decidir onde golpear e onde non.
I. Osinaga: Con todo o circuíto que toma Last Tour, aquí, en Pamplona, non sentimos tanto que ese é un circuíto e o noso. Véxoo, pero é que moitos grupos de aquí están a avanzar cara alí. Con todo, a súa presenza pode supor que este grupo non actúe no bar Aintzina da rúa Jarauta. Aí está para min a diferenza de dous circuítos: un circuíto moi underground e outro moi alto. Pero tamén hai salsa no centro, como o circuíto das txosnas.
A. Aranguren: Paréceme moi diferente tocar para alguén ou tocar en nome de alguén. Cando estás en nome de alguén, estás a facer o teu propio discurso dese movemento, dese colectivo ou dese individuo, pero cando tocas para alguén son eles os que se unen a ti. Eu entendo, por tanto, que se alguén nos chama é porque coincide co noso discurso e non porque nós sumémonos a eles. Subimos ao escenario e ofrecémonos; eu non vou unirme a toda a xente que está no público, pero ese público si que compra o que nós ofrecemos.

Ademais, decidir onde acudir e onde non facelo é unha decisión. Non creo que o que nós dixemos nalgunha ocasión non sexa porque non coincidimos co discurso local.
I. Osinaga: Con todo, a fórmula que menciona pode extrapolarse a circuítos non moi grandes. Se nos chaman desde o BBK Live e vas, estás a lexitimar o que fan.
A. Aranguren: Creo que está na súa man que facer con iso e, por suposto, terás que asumir parte diso. Con todo, si hai niveis e niveis.
I. Osinaga: Os nosos circuítos son tan pequenos que ese discurso funciona sempre.

Volvendo ao disco. Ibai, gravastes no teu estudo Goldea. O anterior, tamén gravaron alí o Cisne Negro. Obsérvanse melloras de segundo a terceiro.
I. Osinaga: A mellora, literalmente, é diñeiro: comprei máis micro e temos mellor material (ri). Creo que o cambio estivo na forma de entender o disco. O outro día preferiamos ser “natural” sen grandes confusións, e isto foi xusto o contrario, demos máis espazo á produción. Aí estivo o cambio, que metemos moitas horas...
A. Aranguren: Introduciches...
I. Osinaga: Si, especialmente (ri). Creo que esta vez houbo unha “procura”: “Queremos chegar até aquí”. Era anterior “isto é o que temos”.

A autoproducción vaivos a dar esa oportunidade para darlle mil e unhas voltas.
I. Osinaga: A autoproducción está relacionada coas cousas que mencionamos anteriormente. Temos claro que nós queremos todo, non só gravar o disco, senón levar concertos, facer a contratación e xestionar as facturas. Fixémolo porque podemos, porque aprendemos e queremos facelo nós. Isto dános liberdade porque ninguén nos dixo cando sacar o disco. Evidentemente, tamén temos presión ao mesmo tempo.

Que percorrido está a ter o disco? Que opinións chegáronvos?
I. Osinaga: En xeral boa, moi boa. A min dixéronme que non hai “temazos concretos” ou que todas as cancións son bastante similares. Eu creo que esa persoa quere dicir que non hai cancións que poñan todos os días na radio e queimen.
A. Aranguren: Tiñamos medo, como o anterior disco foi bastante ben, que a xente había mitificado un pouco e, por tanto, sacabámolo, gustoulle á xente. Entón, unha xente díxonos que fixemos “un disco estupendo”, pero é difícil saber até que punto tomou o traballo de forma independente e chegou a esa valoración, ou pensou iso porque somos nós e listo.

Gustoume bastante unha crítica, feita por Xalba Ramírez en ARGIA. Di que non sabe si gustoulle este disco tanto como o anterior. Fala dun salto e non sabe si ese salto chegou ao lugar que lle gustaría.
I. Osinaga: “As mellores cancións están para vir”, dixo na crítica do disco anterior. E esta vez repíteo (ri). Iso é o máis bonito, que aínda temos camiño por percorrer.