Moitos destes afeccionados, ademais, achegábanse a comer ás transparentes paredes da gaiola coa intención de espertar a rabia do penitente. Coñecidos como os "artistas da fame", a súa misión tiña pouco que ver cos anácoras que tiñan precedentes, que co obxectivo de purificar a alma, convertéronse en fans ardentes, delgados e famentos do ascetismo.

O papel dos animadores de callos tiña unha clara intención lucrativa: os admiradores pagaban a entrada e os espectáculos dos artistas convertéronse en soportes propicios para anunciar produtos como as marcas das botellas de auga mineral que bebían en xaxún. Nalgúns casos tamén tiñan manager. Ao redor dos artistas reunir multitude e a súa repercusión estendeuse por todo o mundo. En Europa, sobre todo, lograron un gran éxito. O prestixio dos "artistas da fame" coincidiu coa explosión, o cine ou a ópera doutros espectáculos públicos.

O alemán Jolly (Siegfried Herz) estivo 44 días sen comer no restaurante Krokodil de Berlín a finais da década de 1920. Gañou 135.000 marcos da época, é dicir, un medio millón de euros actuais. Ao acto asistiron preto de 150.000 afeccionados que puideron comprobar os prexuízos ocasionados pola fame. O pioneiro en profesionalizar a actividade artística foi o italiano Giovanni Succi. Foi o primeiro en engadir valor publicitario ao espectáculo e en 20 anos realizou 30 actividades de xaxún. Foi o artista máis atrevido e prestixioso, sempre que todas as accións levasen a cabo con total limpeza –pero unha vez foi sorprendido comendo unha rebanada de carne e bebendo champaña nun hotel de Viena o día 25 de xaxún–. O italiano fíxose famoso, visitou Nova York, e tras 45 días de xaxún, realizou ante o público unha preciosa festa de ósos e tripas, que ao final da acción era habitual celebrala cun callo público.

O soado relato Ein Hungerkünstler ("Un artista da fame"), escrito por Franz Kafka en 1924, dise que está baseado na fame negra italiana. Na versión en castelán do relato publicado pola editorial Casimiro recóllese o texto "No mellor do xaxún" de Christian Bank Pedersen e outro escrito de Walter Benjamin. Pois ben, Pedersen reflicte perfectamente cáusaa da fame: “A arte da fame consiste en perder peso, pero cando o corpo perde máis peso, a arte gaña máis. A arte non se perde como consecuencia da crecente delgadez da súa obra, a obra do artista, que é o mesmo artista da obra".

En Bilbao e Vitoria, os artistas da fame tamén visitaron Euskal
Herria con fame. O 1 de xuño de 1901, segundo o xornal O Heraldo Alavés, Mr. Garnin visitou o Teatro Olimpia de Bilbao e un veciño de Olabeaga apostou ao francés por 500 pesetas: que pasaron máis de dez días sen comer. O artista aceptou a aposta.

O xornal tamén contou cun novo show famento no noso país. A francesa Garnié valeuse dunha versión máis rara do formato tradicional, co fin de facer un xaxún de doce días en Vitoria, pero como trazo distintivo pasaría enterrado a un metro da superficie. Foi enterrado no Parque da Florida o 1 de agosto de 1922 e foi desenterrado o 9.

Na actualidade séguese escribindo sobre estas prácticas. Un deles é o escritor, tradutor e debuxante Fernando Gómez Viñas (Córdoba, 1966), que acaba de publicar o ensaio gráfico "Os artistas da fame (ou Os origenes da performance)", un libro que repasa a traxectoria e o patrimonio dos artistas da fame. Na súa obra Gómez Viñas cita a varios creadores e correntes artísticas contemporáneas que converteron a fame en arte, co obxectivo de mostrar a relación directa entre os pioneiros e os descendentes. A artista serbia Mariña Abramovic, por exemplo, presentou en 2003 a acción "The House with the Ocean View", unha estancia de doce días nunha casa en silencio e en xaxún fronte ao público.

“Nenas fascinantes” A pesar dos
obxectivos artísticos e empresariais, o ser humano tivo diversas razóns para perdoar, aínda que na maioría dos casos houbo motivos místicos e relixiosos. Así, Cristo ou Buda eran profetas que perdían, e tamén apareceron imitadores terrestres, entre eles os pais cristiáns do deserto da mitoloxía cristiá. Tamén son coñecidos os xaxúns colectivos vinculados ás relixións, como o ramadán e a coresma.

Unha das asedas máis coñecidas foi Simeon Estilita, que o director aragonés Luís Buñuel levou ao cine en 1965, Simón do Deserto ("Simon do deserto"). Pois Simon, no século V, pasou 37 anos sobre unha columna. Antes, con todo, comportouse como un artista da fame, encerrado nunha cela durante 40 días con dez pans e unha xerra chea de auga e ordenou tapar a porta para manter a tentación. Con todo, ao abrir a porta, Simon foi atopado inconsciente pero vivo. Non comeu pan durante ese tempo.

Tamén na Baixa Idade Media apareceron as primeiras mulleres que brindaban xaxún, e naquela época estendeuse unha peculiar dieta entre elas: só se alimentaban con patada, co fin de simbolizar que Cristo era suficiente para vivir.

Entre eles destaca a holandesa Lidwina (1380-1433), que supostamente pasou 28 anos comendo só o corpo de Cristo. Foi un dos protagonistas dunha corrente mística de tempada e a súa importancia é destacable. Patinando sobre xeo sufriu un accidente. Como consecuencia, pasou toda a súa vida na cama. A partir de entón empezou a perdoar e tivo tamén inspectores. Foi unha das primeiras persoas que lle diagnosticaron a esclerose múltiple e foi nomeada tamén santa de enfermos crónicos. Por iso, coñeceuse a extraordinaria capacidade de curación de Lidwina, polo que comezou a recibir visitas como un artista da fame. Non cobraba entradas, pero os fieis dábanlle diñeiro e agasallos, especialmente os nobres.

Descendentes destas mulleres que imitaban a Cristo son as mozas que practicaban o fasting girls ou o xaxún, tamén coñecidas como as "mozas marabillosas". Entrados en casa, sen comer nada, recibían aos visitantes, e á marxe das hostias e as citas de Cristo, a súa actividade adquiriu forma de espectáculo e negocio, mostrando as maneiras dos artistas da fame. Entre eles, Sarah Jacob de mediados do século XIX ou the Welsh fating girl ("a moza galesa que facía xaxún"). Permaneceu dous anos sen levar a manga e enriqueceu non só á súa familia, senón tamén ao seu pobo, grazas á eslamiada e as ofertas dos seus visitantes, que na estación do pobo esperaban aos seus condutores para ensinarlles o camiño a casa de Sarah. Por suposto, non é posible permanecer tantos anos sen comer, polo que a fraude era evidente: o neno de 11 anos comía en segredo. Cando o engano se estendeu, o neno foi sometido a control médico, pero pola cabezonería dos seus pais morreu despois de once días sen comer. The Wonder (2022) ("Miraconcha"), dirixida polo cineasta Sebastian Lelio, reflicte de forma sobresaliente o fenómeno das nenas marabillosas, que se pode ver en plataformas de streaming.

A última chica famosa que perdía foi Molie Fancher (1848-1916) enigma de Brooklyn. Foi inspiración o doutor da fame de Henry Tanner, que arrincou a época dourada dos artistas da fame. Ante estes famosos brotes de tempada, o escepticismo impúxose entre os médicos, pero o Dr. Tanner quería demostrar que era posible realizar longos xaxún, é dicir, que o corpo humano estaba preparado para iso. Por iso, iniciou o seu propio xaxún: pasou 40 días sen comer, bebeu só auga, e fíxoo ante os ollos do público. Así, puxo en marcha un ambicioso espectáculo que engordaría as miradas dos espectadores de todo o mundo.

A sombra desta actividade famenta mantívose até os nosos días. Por exemplo, en 2003, o ilusionista estadounidense David Blaine entrou 44 días nunha gaiola de plexiglas colgada dunha corda. Nese intervalo perdeu 25 quilos. Antes participou en espectáculos similares, aínda que non o fixo en xaxún; entre outras, en 2002 realizou unha performance chamada Vertigo ("A vertixe"), que se subiu a unha columna de Nova York e instalouse durante 35 horas como Simeon Estilita do século XXI.

Con todo, Blain non recolleu nin sequera a admiración que crearon os artistas da fame, sinal de que a sociedade actual e a entón cambiaron profundamente. Fernando Gómez Viñas recolleuno no seu libro: “Uns espectadores baixaron os pantalóns e ensináronlle o traseiro; outros lle botaron hamburguesas, ovos, pelotas de golf, botellas de cervexa e globos recheos de pintura, e un disquetero acendíase coa música as 24 horas. E no peor dos casos, un home foi apresado porque quixo cortar a corda que mantiña a gaiola no aire”.