Comprar un paquete turístico na axencia de viaxes da rúa veciña e ir a un país exótico do sueste asiático converteuse en algo a facer unha vez na vida para moitos europeos de clase media. Si non é ao finalizar os estudos, podes ir de viaxe en soltería coa parella e pola contra coa cuadrilla ao cumprir o corenta. Os avións de Iberia ou Qatar Airways lévanche mentres a diesel colga polo buraco do traseiro. Pero a diésel é o que cada vez nos falta máis, e iso sábeno ben en Sri Lanka, afeitos recibir turistas nos últimos anos.

Hai aproximadamente un ano, cando en maio de 2022 unha parella recentemente casada, que parece estar preto de San Sebastián, chegou a ese país nunha viaxe de noivos, non podía crer o que estaba a suceder, un deles contouno en Twitter. Non é unha fonte moi convencional e o lector pode confiar ou non no que di textualmente o noso narrador anónimo. Pero se a realidade distópica atopada en Sri Lanka é que o pelo pode porse de pé: “só teño 47 fans (quérovos moito), e sei que non vou ter moita repercusión, pero quero compartir convosco esta situación con Sri Lanka, porque agora mesmo estou nese país de vacacións”. Ao contrario do que cría, as súas mensaxes difundíronse rapidamente nas redes sociais.

Un dos que falou do paxaro do turista asombrado foi o físico e investigador Antonio Turiel. Precisamente el púxonos detrás do ronsel de Sri Lanka na entrevista que lle fixemos hai dúas semanas en ARGIA. Segundo Turiel, a enerxía supón unha “gran recesión” e nas próximas décadas deberemos reducir o consumo nun 80%: “Isto xa está a ocorrer porque a distribución non é homoxénea, como en Sri Lanka están a notar moito máis”, di o físico. Aquí tamén, como na maioría das outras cousas, hai diferenzas entre países pobres e ricos.

Colonia do Imperio Británico até 1948, esta illa, situada no extremo do subcontinente indio, é coñecida pola loita levada polo pobo de Tamil nas últimas décadas. Máis recentemente, Sri Lanka saltou aos principais medios de comunicación do mundo o 9 de xullo de 2022, cando miles de cidadáns asaltaron a sede do presidente na capital colombo. Tres días despois, a presidenta Gotabaya Rajapaksa fuxiu co avión de Maldiva.

A familia Rajapaksa tiña implantado desde hai anos en Sri Lanka o “réxime oligárquico”. As flores que o activista da Rede de Amigos da Terra, Hemantha Withanage, expulsa na páxina web desta institución non son de ningún tipo: nepotismo, corrupción, abuso de poder, roubo de diñeiro público… Eses son os legados que os rajapsars regalan ao seu pobo.

O país levaba meses nunha situación insosteible. Como consecuencia do asfixiante endebedamento previo á pandemia, o prezo do combustible importado incrementouse enormemente, máis cando estalou a guerra de Ucraína, e a decisión das autoridades de imprimir miles de millóns de rupías, a súa moeda, provocou a explosión da inflación.

“A experiencia de Sri Lanka supón unha materia importante: que as políticas neoliberais poden levar a calquera país á crise”, di Withanag no seu artigo. O Goberno tivo que pedir broches ao Fondo Monetario Internacional –3.000 millóns de dólares– para salvar á compañía estatal Ceylon Petroleum Corporation (CPC), que actualmente está vendida a fondos de investimento como BlackRock. Para moitos Sri Lanka é a primeira vítima da crise enerxética que nos trae o fin dos combustibles fósiles e o espello do futuro.

Tres familias, un só frigorífico

Pero volvamos á voda dos soños de maio de 2022: “Aquí tedes un vídeo no que a xente está a facer colas… para que? Enchido do depósito de combustible. Neste momento teñen un límite de 15 litros por persoa na gasolineira”. Este racionamento foi imposto por Rajapaksa cando comezou a escaseza de gasolina.

Pero a falta de combustible puxo todo patas para arriba, non só a mobilidade: “A maioría das centrais do país funciona con combustibles fósiles, e como non teñen diñeiro para compralo, a xente está a sufrir cortes de luz de doce horas”, dicía o noso cholero. Seguir lendo as súas mensaxes é como penetrarnos nese escuro futuro que non queremos ver: “Hoxe o goberno actualizou o prezo do combustible e agora vale 400 rupias, un 30% máis que onte”, “Dous militares puxeron en todas as gasolineiras”, “Nós podemos pagar unhas froitas porque temos euros, aos autóctonos non se lles pasa a cabeza”…

Un ano despois, Sri Lanka esquécese do mundo, pero non dos colonizadores carnazal. A semana pasada o Goberno asinou un acordo coa xigantesca compañía petroleira Sinopec, de China, no que moitos dos chafarices de titularidade estatal da compañía pública CPC pasarán á súa disposición durante vinte anos a cambio do financiamento do combustible.

Non é a única decisión tomada. A Comisión de Enerxía Atómica deu a súa visto e prace á construción da primeira central nuclear, coa “asistencia técnica de Rusia”, como se pode ler na páxina web do Parlamento de Sri Lanka. Na mesma noticia dise que Arabia Saudita está interesada na fibra de coco de Sri Lanka, no abono de 10.000 millóns de árbores que quere plantar no deserto... “Podemos conseguir unha gran cantidade de divisas”, dixo un deputado do Parlamento. Tal e como escribiu Emeterio Arrese, non están a buscar o diñeiro do saco deixado por Iparragirre?

A crise enerxética é outro elo dunha ferida máis profunda, xa que o capitalismo a miúdo asocia problemas. Iso ocorreu en Sri Lanka. En 2021 o Goberno anunciou unha medida sorprendente: prohibiu os abonos químicos. Para aforrar. Pero as terras que antes estaban dopadas de química dificilmente deron colleitas cultivadas de forma ecolóxica e a fame estendeuse por todo o país. Agora retrocederon, pero os abonos encarecéronse enormemente pola crise enerxética.

A cadea de televisión de arte Sri Lanka: lles affamés da crise ("Sri Lanka: os almorzos da crise") emitiu en febreiro, subtitulado tamén en castelán, da man do xornalista Arnaud Guiguitant. Nazima é unha das protagonistas, a nai do barrio colombo de Maradana: "A vida é dura en Sri Lanka. Estou preocupado polos meus fillos, parece que todo vai a peor e non sei si imos resistir". El e os seus fillos tiveron que compartir a súa casa e o seu frigorífico con outras dúas familias. Quizais o futuro sexa hoxe, dividido en tres partes.