O proceso Bagira vai adiante e xa estades na segunda fase: o diagnóstico. Lémbranos que é Bagira?

É un proceso de reflexión. O seu obxectivo é organizar unha reflexión na ampla base do movemento abertzale para completar a folla de ruta compartida para os próximos anos. O pasado mes de decembro fixémolo público e até o Aberri Eguna de 2024 o proceso ten diferentes fases: até o Aberri Eguna deste ano realizamos unha transmisión histórica, as loitas que os nacionalistas fixeron avanzar en anos anteriores e décadas atrás, para lembrar os proxectos que foron construíndo e para dar a coñecer a quen non coñeceron eses tempos. Quixemos sacar algunhas leccións do camiño percorrido. Esta fase consolidouse co Aberri Eguna, unha data que quixemos marcar simbólicamente porque fai 60 anos pousáronse no mesmo lugar, Itsasun, as bases do nacionalismo en Iparralde. Agora abrimos a segunda fase, denominada diagnóstico, para analizar en que somos. A continuación acordaremos unha folla de ruta compartida.

Que destacamos deste percorrido de 60 anos?

Desde o principio tiñamos claro que non iamos acordar un só relato e a sacar unhas conclusións comúns. Non tiñamos ese obxectivo, e persoalmente penso que non é posible. Queriamos publicar o que trouxeron as loitas que se levaron como movementos. Pódese dicir que a achega do movemento abertzale foi moi frutífera. Foi diversa, leváronse a cabo proxectos estructurantes e extraordinariamente concretos en diversos sectores e temas, mesmo en colaboración con outro non nacionalistas. Esa é, na miña opinión, a conclusión máis clara. Pero a transmisión histórica demóstranos o que nos queda por facer. Todas as testemuñas que tomaron a palabra pono de manifesto: non hai triunfalismo, fíxose o camiño, pero aínda queda por percorrer. Ademais, queda claro que as cousas cambiaron. O contexto global ha cambiado e en Euskal Herria as cousas cambiaron, unhas para ben outras para mal.

Da autocrítica, extraéronse da fase de diagnóstico algúns compoñentes que non se queren repetir?

Claro, non sempre acertamos e non sempre estivemos requintados. Houbo divisións e as particiones debilitaron o movemento en ocasións, e quizais noutras serviron para aclarar algunhas cousas. Si o contexto cambiou, nada pódese repetir como se fixo.

Para esta segunda fase completastes unha enquisa con 40 preguntas.

Coa enquisa temos un diagnóstico bastante estadístico e cuantitativo e queremos recoller as opinións das persoas. Iso é o que nos vai a dar a temperatura: a percepción do camiño percorrido, do movemento abertzale, dos retos aos que nos imos a enfrontar... que vai ser unha base de gran valor para logo completar o diagnóstico cualitativo. A continuación, e co obxectivo de resolver determinadas problemáticas, imos enfocar os momentos doutras formas –sesións temáticas, cruzamento de perfís variados sobre temas transversais, etc.–. Por iso queremos solicitar a máxima opinión dos nacionalistas, queremos que a tarefa sexa participativa. Como imos acordar unha folla de ruta, que a base sexa máis ampla que a que poidan facer as estruturas dedicadas a iso. Esta recollida de datos será un tesouro. Pero o exercicio é o mesmo: pór en mente por centos de nacionalistas, reflexionar sobre as 40 preguntas que preparamos con algún motivo. Para nós isto é moito, é a esencia do proceso de reflexión.

O partido EH Bai está aí, que vai gañando forza ano tras ano. Asumirá e terá en conta o que saia desta enquisa, mesmo si pídenselle algúns cambios?

Ao iniciar esta dinámica aplicámoslle o principio e o final, porque Bagira non é un movemento, pero si un proceso. Para 2024 pretendemos establecer unha serie de individuos e estruturas na nosa mente, co fin de crear unha folla de ruta compartida. Compartamos os obxectivos xerais. Unha vez finalizado este traballo, podería dicir que a execución da folla de ruta non depende de Bagira. A nosa aposta é que si conseguimos realmente un proceso participativo, as estruturas, axentes e individuos que participaron na elaboración da folla de ruta asumirán o seu papel e converteranse nun referente á hora de establecer as súas propias liñas.

Unha perna nas eleccións, outra no activismo. Non perder o equilibrio entre ambos pode ser un dos retos do movemento abertzale. Talvez saia da enquisa a nota “Atención, non perdas a perna activista”...

Ao iniciar a iniciativa compartiamos a seguinte lectura: o movemento abertzale ha crecido, o ambiente global ha cambiado moito, e iso xera novas preguntas. Isto implica a necesidade de actualizarse e quizais temos que reforzar o carácter motriz. Que entendemos por “movemento”? Unha das preguntas da enquisa é “que é o movemento abertzale?”. Si é unha converxencia detrás da palabra movemento, e díllenos que os nacionalistas temos que traballar conscientemente por uns obxectivos comúns. Tamén é posible grazas á experiencia de 60 anos de andaina, grazas á diversidade de estruturas e individuos que traballaron para uns obxectivos e proxectos comúns. Temos que construír este país e construílo cun carácter: socialmente xusto, respectuoso co medio ambiente, pobo vasco, feminista, solidario... Dicir que ese carácter de movemento necesita innovar e reforzarnos. Así vén a folla de ruta para acordar as seguintes etapas e o camiño. Asumirán as estruturas, os individuos e os cargos electos? Queremos pensar que si. Pero iso non vai depender máis de Bagira, porque Bagira non é en absoluto unha coordinación entre axentes.

Cando din movemento abertzale, o PNV ou o Ipar Buru Batzar ten o seu sitio aí?

Ao iniciar o proceso tiñamos como obxectivo organizar as xornadas do movemento abertzale de Iparralde. A palabra movemento é tan importante como a noción de “abertzale”. Con iso entendemos que nos referimos ás persoas e estruturas que participaron nas últimas décadas na construción dun País Vasco soberano, solidario, feminista, vasco e baseado na xustiza social. O PNV non foi parte da historia do movemento abertzale en Iparralde. Pensamos, ademais, que existen diferenzas no proxecto social e na caracterización do proxecto político.

O País Vasco Norte é un territorio atractivo, con 22.000 habitantes máis dentro de 20 anos, a maioría deles chegados a “unha suculenta rexión francesa”. Este será outro dos grandes retos a futuro.

Eu teño a miña opinión persoal, como vostede ten a súa, pero Bagira é un proceso, non ten reflexión respecto diso. Con todo, é obvio que detrás da enquisa hai esa angustia. Si dicimos que a situación cambiou, tamén temos en conta esta variable. Queremos saber a través de preguntas cales son as prioridades nos retos futuros, cales son as fortalezas ou debilidades do movemento abertzale sobre esta problemática… Queremos contar coas opinións dos máis recentes interesados no movemento abertzale para que sintan que eles tamén teñen cabida. Para un forasteiro non é fácil captar o seu lugar, aínda que as diversas evolucións dos últimos anos –resultados electorais, perfís de pais de ikastolas, etc.– demóstrannos que o noso proxecto é inclusivo. Como vostede di, o da evolución demográfica é un reto para o movemento abertzale e haberá que lideralo de forma transversal –lingua, terra, vivenda, cultura, etc.–.

Tamén temos a cuestión do eúscaro. O uso do eúscaro está a diminuír, segundo a última enquisa sociolingüística somos o 7,1% quen utilizamos tanto ou máis o eúscaro francés (en 2003 eramos o 10%). Que pode dicirse da relación e o traballo do movemento abertzale coa lingua?

Reunímonos con preto de 40 axentes de Iparralde para dar a coñecer o proceso de reflexión. Entre eles atopábanse axentes culturais vascos, algúns coñecidos, inevitables, outros pertencentes a asociacións máis típicas. Quedou claro que como abertzale temos algo que reflexionar sobre o eúscaro, temos que mirar o que fixemos e identificar todo en xogo. No ámbito da actividade cultural vasca, a actualidade obríganos a responder de forma periódica, tendo en conta que os logros poden ser cuestionados ou prexudicados. O Estado francés lévanos á resistencia a defender ese ttip que temos. A nota que recibimos das asociacións tipo foi que, mentres o defendiamos, quizais o gran reto, a supervivencia do eúscaro, non o analizamos a toda profundidade. Como tantos outros temas, tamén se poderá responder de forma eficaz ao antídoto do eúscaro compartindo as nosas opinións e as nosas forzas. En canto á fase de diagnóstico, eu creo que non me arrisco moito si eu considero que o eúscaro será un tema que necesitará tratamento específico. O noso obxectivo sería reunir aos axentes ou individuos que traballan na industria vasca, cruzar diferentes puntos de vista, saír dese remolino que nos obriga o día a día e pór os ollos no horizonte. Tamén no século XXI quereriamos reflexionar sobre as etapas e os elementos que conforman este país para ser vasco. Desde o meu punto de vista, o ámbito do eúscaro xustifica a esencia do proceso Bagira: no ámbito do eúscaro fanse moitas cousas, alí ou aquí, pero temos que fixar e organizar a visión global.

Fala vostede de Euskal Herria soberana. Falamos de independencia?

É unha das preguntas da enquisa. Diso queremos preguntarnos e aí tamén cada un ten a súa resposta. Queremos que esa pregunta sexa respondida por centos de nacionalistas. Cales son os conceptos básicos do século XXI (carácter nacional, euskera, soberanía política, soberanía, socialismo...). Debemos saber onde se sitúa o cursor. Cremos que pousar a pregunta non é un sacrilegio, senón que hai que facer a pregunta e vela. Para iso debemos recoller as respostas posibles para medir si estas bases seguen vivas e ver si hai que engadir algunhas novas. Por exemplo, non é unha votación, é un proceso de reflexión, serviranos para tomar a temperatura, para deducir en que somos e para decidir onde colocamos a estación veciña.

É unha enquisa levada co centro de investigación Aztiker. EH Bai ten uns 23.000 votantes, por tanto, máis ou menos, 23.000 nacionalistas. Cantas respostas debedes recibir para garantir a fiabilidade?

Os de Aztiker aseguran que unha mostra de mil persoas é boa para ser representativa. Como se pretende representativo, ademais de negar unha cantidade crítica, debemos garantir unha serie de elementos (proporción home/muller, territorialidad, diversidade de sectores de loita…). Algunhas preguntas serven para completar o perfil dos responsables, polo que se vemos uns desequilibrios grazas á axuda técnica de Aztiker, a activación das persoas será ao noso cargo para garantir o valor estadístico. Pero nós queremos máis respostas porque Bagira quere ser un proceso participativo.