Cada ano, a finais de marzo alcánzase a maior temperatura superficial do océano global (medida entre latitudes 60º e -60º), xa que no hemisferio sur atópanse as maiores masas de auga, principalmente no Océano Índico e no sur do Pacífico, e a finais do verán no que se concentra a maior parte da calor. Este ano, con todo, podemos observar dous elementos atípicos: no canto de deter o quecemento das augas en marzo, as altas temperaturas mantivéronse até o 23 de abril e a marca do ano máis cálido rexistrado até a data (2016) superouse amplamente.

En canto ao mar, a deste ano é demasiado pronto para saber si será o máis caloroso, pero de momento está orientada a iso, sobre todo si repítese o fenómeno chamado O Neno.

As temperaturas superficiais e os réximes de vento do Pacífico cambian de forma irregular no fenómeno denominado oscilación sur de ”O Neno”. Este fenómeno consta de dúas fases. Nun, denominado "A Nena", no que fortes ventos do leste empuxan as augas superficiais cara ao oeste do Pacífico, cara a Indonesia. Mentres as augas cálidas superficiais acumúlanse e afunden, ao leste, nas costas de Ecuador e Perú, as augas frías profundas chegan á superficie. Nesta situación as augas superficiais mariñas son máis frías que a media, o que tamén afecto á temperatura da atmosfera mundial. Na outra fase, denominada "O Neno", os ventos do leste son máis débiles, as augas superficiais móvense menos e as augas cálidas esténdense ao leste. A frecuencia destes dous fenómenos é irregular, polo que non son fáciles de prever. Nas últimas décadas, os episodios dA Nena diminuíron e o Neno aumentou.

O Neno pode provocar

A oscilación do sur dO Neno afecto a toda a atmosfera, pero os seus efectos máis intensos prodúcense nas rexións próximas ao Pacífico e ao Océano Índico. O último episodio forte dO Neno que coñecemos desenvolveuse nos anos 2014-2016 e os países máis afectados foron Perú e Ecuador, que destruíron 40.000 casas por inundacións. As inundacións en eventos como O Neno poden producirse tamén en zonas como California ou Uruguai, e as choivas intensas poden producirse no leste de África (talvez sexa o único efecto positivo para paliar a seca que alí se mantén desde outubro de 2020). Outros efectos potenciais non son beneficiosos: seca no sueste asiático, especialmente en Indonesia, seca na India afectada por ondas de calor extraordinarias en 2022 no verán de 2024, seca e calor en Madagascar e Lesotho, seca na rexión do Sahel e en Australia, e ondas de calor en Brasil no sur e seca no norte. A presenza de cereais exportadores en Australia, Brasil e India pode carrexar consecuencias máis graves no contexto actual.

Cara a situacións descoñecidas polo quecemento climático

A maior parte do quecemento que se nos acumula como consecuencia do efecto invernadoiro, en torno ao 90%, captúrao o océano, do mesmo xeito que captura o 25% das emisións de CO2. Nos últimos anos dominaba A Nena, o que fixo que gran parte desta calor depositásese en augas profundas do oeste do Pacífico. Con todo, debido ao quecemento do clima, superáronse as marcas de calor en todo o planeta durante os anos 2021 e 2022, xa que a Nena non era suficiente para aliviar o quecemento da atmosfera. Agora, coas condicións dO Neno, podemos ver máis temperaturas extremas.

Segundo James Hansen, climatólogo da Universidade de Columbia, 2024 será o ano máis cálido até entón e aínda que O Neno sexa normal ou débil, superaranse as marcas de temperatura. Segundo o responsable do servizo de previsión a longo prazo de Met Office do Reino Unido, Adam Scaif, o límite de 1,5 graos de quecemento global podería verse no potente O Neno que vén e para velo nos próximos cinco anos cunha probabilidade do 50%.

Aínda non se pode saber cal vai ser o nivel do Neno que nos chegou, pero é de 1,5 graos o límite de quecemento que non deberiamos superar para 2100, para evitar desastres como a desaparición da maioría das corais arrecifes, a formación de furacáns de maior rango ou a desembocadura de territorios como Bangladesh ou Maldivas. Chegar ao límite fixado a finais de século ao cumprir un cuarto de século sería un malo sinal. O climatólogo da Universidade de Pennsylvania, Michael Mann, asegura que a curta influencia dos fenómenos dO Neno e A Nena na superficie da terra non debería ser excesiva, xa que deberiamos preocuparnos máis polo quecemento continuo do océano.

As consecuencias extraordinarias dun Neno poderían ser útiles para comprender mellor o clima de emerxencia? No suroeste de Europa, o verán de 2022 tivo o toque do clima do futuro: superando as marcas de temperatura desde Aturri até o Ebro, incendios, escaseza de auga, seca que durou durante o inverno, deixando capas de auga subterráneas a niveis insólitos e ameazando a produción agrícola. Este panorama agudiza, sen dúbida, a conciencia do problema en moitas persoas. Pero iso é suficiente? Basicamente, ese é o problema?

O historiador da enerxía e a contorna,
Jean-Baptiste Fressoz, lembra que frases como "este último ano foi o ano no que nos demos conta do problema do medio" foron varias veces ao longo da historia e que esta idea foi promulgada en demasiadas ocasións para ser realmente útil. Considera que a crise do medio e do clima non se dan pola escasa conciencia, senón polo modelo económico que hai que transformar. O COP27 puxo de manifesto a falta de modelos de xestión do clima e a fortaleza das lexislacións económicas, segundo explicou ARGIA na reportaxe, as iniciativas locais son fundamentais para iso, xa que ademais de reducir as emisións de gases de efecto invernadoiro, xeran condicións e resiliencia locais para combater o cambio climático.