Os portavoces actuais, Ane Alava (Antsoain, 2000) e Txomin Aiartza (Larrabetzu, 2001), asegúrannos que a nova xeración recibiu a transmisión dos primeiros, pero tamén achegou frescura. Mirando ao Gazte Topagune que se celebrará do 6 ao 9 de abril en Elorrio, III. Cóntannos os retos e os obstáculos que se marcaron no congreso. Propoñen unha “forma de vivir” para dar saída á “crise xeneracional” e fan un chamamento a unirse á loita.

Alava e Aiartza uníronse a Ernaira na “era dos novos impulsos” aos 18 anos: “Toda unha xeración unímonos á militancia con entusiasmo, pero ao ano seguinte veu a pandemia e non puidemos facer a transmisión correctamente, sobre todo na práctica”. Con todo, afirman que este período foi un período de prosperidade formativa, e que o congreso pechado o ano pasado en Olatzagutia serviulles para “redondear” a estratexia para os próximos anos e afrontar con máis forza a nova marcha.

Independencia, socialismo e feminismo. Con este tres eixos creouse Ernai o 2 de marzo de 2013, e segue sendo a base, pero ao longo de dez anos tiveron que xestionar numerosas gretas e debates. Naquela época, centos de mozos independentistas proclamaron en Estella “Ernai dá mocidade”, culminando o proceso ZukGua. No proceso participaron preto de 2.500 mozos de Hego Euskal Herria, que destacaron que os mozos vascos estaban a se levantar “pola esperanza”.

Nin Álava nin Aiertza coñeceron de primeira man aquel I Congreso, pero saben de onde vén a súa organización: “En 2013 apostouse pola esperanza nun cambio de estratexia. A organización xuvenil, colorista, viva, ampla, adaptouse ao novo ciclo político, recuperando a súa capacidade de influencia limitada en tempos de ilegalización”, lembra Álava. Di que o da “esperanza”, máis que o propio contexto, foi unha elección política. Reorganizáronse hai unha década co desexo de romper o sistema e desde entón sufriron a represión do sistema. Máis violento nos primeiros anos, pero que durou até hoxe: detencións, acusación de varios delitos, malleiras policiais. Con todo, os seus compañeiros non estiveron quietos, e son coñecidas as mobilizacións e todo tipo de accións que levaron a cabo durante estes anos; as realizadas a favor dos mozos de Altsasu, as derribas das cruces franquistas, os cortes de estrada para denunciar a precariedade, entre outros.

Greta en formigueiro

II 2017. A organización chegou ao Congreso nunha situación inestable, pero destacaron que conseguiron once triunfos por encima dos obstáculos e que a loita mereceu a pena. A pesar de ser proclamada como “xeración da vitoria”, a división desta xeración quedou patente. O pasado 1 de abril pechouse o proceso de Inurritegia en Erandio co obxectivo de adecuar o proceso Abian da esquerda abertzale á estratexia nova. Pero non acertaron, como confirmou Aiartza: “Unha das valoracións do congreso de 2017, segundo dixéronnos os daquela época, puido ser que non se soubese plenamente esa especificación ou que se lía despois de Abián cal debía ser a tradución exacta de Ernai”. O congreso carecía dunha clarificación estratéxica e discursiva para a organización, segundo os portavoces.

Voces disconformes coa nova estratexia cuestionaron o camiño de Ernai. “É certo que neste congreso ampliouse unha brecha que viña xurdindo desde anos anteriores e que posteriormente se materializou no que hoxe se coñece como GKS”, precisou Aiartza. Con todo, os militantes que apoiaron o proceso interno proseguiron o camiño e reafirmaron que impulsarían a colaboración cos axentes que loitan no ámbito do eúscaro, o feminismo e o internacionalismo para “construír o socialismo vasco desde hoxe”.

Preguntado pola estratexia de Ernai fronte ao GKS, Aiartza di que a principal decisión foi desenvolver a súa propia dirección: “Neste tema, a organización xuvenil ha acertado en algo a nosa iniciativa que na dependencia, en beneficio da nosa propia estratexia”. Di que o plan político que elaboraron en 2018-2019 fixérono neses termos e o III de 2022. O Congreso.

Os portavoces aseguran que a crítica de GKS a Ernai e á esquerda abertzale non é nova: “A esquerda abertzale nestes 60 anos da súa historia tivo case sempre un sector ou unha corrente que se considera máis á esquerda que ela, que lle fixo críticas políticas, porque é interclasista, porque ten unha estratexia concreta, e sempre vivimos con ela”. Son conscientes de que o contexto actual en Euskal Herria é diferente, pero lembran que a loita de Ernai vai máis aló da organización. “Necesitamos saber adaptarse a esta realidade. Pero nós non estamos aquí para traballar na nosa marca, nós non nos organizamos para mostrar a forza que temos Ernain e para mostrar e construír a nosa marca. Temos un proxecto que vai moito máis alá”, destaca Aiartza.

O Alavés tamén subliñou que a virtude de Ernai é que colaboran con diversos movementos populares e xuvenís: “Desenvolvemos a maior parte da actividade en beneficio do amplo movemento popular. E ese é o espazo natural de politización dos mozos. Nos últimos tempos, por exemplo, moitas mozas novas uníronse a Ernaira procedentes de grupos feministas e seguen traballando no movemento feminista”. Apostan, pois, por compaxinar as loitas de moitos movementos.

Novas xeracións, frescura

III. O congreso trouxo unha novidade a Ernaira, e así chegaron ao décimo aniversario, coa mesma base inicial, pero cun novo liderado e unha nova mirada, e os portavoces chegaron á conclusión de que é un punto débil e forte. “O feito de ser unha nova xeración no liderado xeraba riscos a un nivel pero tamén oportunidades. Soubemos manter este equilibrio case intuitivamente, combinando aprendizaxes e reflexións políticas da xeración anterior coas novas ideas e reflexións que trouxo a nosa xeración”. No plan político de 2018 concretouse a formación da fronte nova, a activación dos mozos e a atracción da onda de militantes, aproveitando o último congreso para dar “alcance estratéxico” a esta idea. Ademais, expuxéronse novas propostas, como a loita transmarivolla, que até agora non se puxeron no centro.

Máis de 500 militantes reuníronse o pasado 25 de xuño en Olatzagutia e aprobaron o informe de Ehotz, definindo a súa estratexia para o próximos catro anos. Moitos deles non estiveron nos dous congresos anteriores, o que se viu influenciado, segundo Álava, “O cambio xeneracional ha traído frescura e permitiu que este congreso se desenvolva de face ao futuro e non de maneira dependente do congreso anterior”.

Non se trata dunha dependencia, pero segue sendo a base do devandito en Estella: o seu obxectivo é a independencia, o socialismo e o feminismo, un pobo que será estimulante para os mozos vascos. O propio Álava destacou no congreso que para lograr este obxectivo “van facer especial énfase” na promoción dos “movementos reivindicativos e a construción de proxectos alternativos”.

Educación e Desenvolvemento Nacional

En Olatzagutia definíronse dúas liñas de traballo importantes para os próximos anos: a educación e a internacionalización. En outubro de 2018, Ernai comunicou que cortou a súa “alianza estratéxica” coa organización Ikasle Abertzaleak argumentando que “estaban “totalmente distanciadas” a súa “visión e práctica política” sobre a súa educación. Crearon o icam en institutos, universidades e outras escolas para traballar na liña da esquerda abertzale, pero agora no congreso de 2022 recibiron formalmente a renovación da estratexia educativa de Ernai.

Nunha entrevista realizada por ARGIA a Ernai en xullo de 2018, un dos portavoces da época, Asier Zamorano, fixo autocrítica neste ámbito: “Creo que nos últimos anos non abordamos esta crúa situación coa forza e a iniciativa que pedía. No ámbito educativo habemos feito poucas cousas ultimamente. Agora empezamos a popularizar un discurso máis estruturado”. Case cinco anos despois, Aiartza e Álava din que conseguiron darlle a volta.

Nos actos de conmemoración do 2 de marzo notouse a decisión de incidir na educación, pondo un foco nas universidades para ratificar a organización como axente educativo e completando un amplo programa nos campus. “Hai dous anos completamos a proposta política das universidades, e consideramos imprescindible que a dinámica política de Ernai estea nelas. Ao ser a universidade un espazo onde hai unha chea de mozas, parecíanos importante estar alí”.

No ámbito nacional, fixeron unha lectura do panorama: “Vemos que os mozos non están adheridos aos Estados español nin francés, pero ao mesmo tempo esa falta de adhesión non xera mozos independentistas”. Os mozos de Ernai cren que teñen un “papel importante” niso, e “fixéronse cargo” de “dar un impulso en todo o espazo nacional”.

A activación xuvenil, un reto

Unha das principais conclusións extraídas do último congreso foi a desadhesión dos mozos ao sistema e ao capitalismo, pero tamén a súa pasividade. “Esta desilusión non se converte nunha activación política eficaz e transformadora”. Deste baleiro xorde o gran reto de Ernai: “construír a fronte nova”. Pero como crear mozos independentistas? Como promover a onda nova? “Ten moito do pequeno”, resposta do Álava. “O noso traballo consiste en conectar cos problemas que temos no día a día e darlles espazos de loita e darlles espazos para a construción de alternativas”.

Os portavoces cren que das pequenas accións pódense conseguir grandes cousas, polo que nos últimos meses están a dar importancia ás dinámicas locais. “Este curso abordamos a loita ideolóxica e a socialización das reivindicacións, pero é verdade que quixemos dar especial importancia ás dinámicas locais. Abordamos as problemáticas concretas e a transformación das que viven por pobos”.

“Un dos principais retos de todo aquilo que se despraza a favor das transformacións sociais é ler ben cales son as tendencias, as pulsaciones e os desexos que se están fortalecendo no seo da sociedade e a mocidade, e conectalos ben con eles”. Aiartza contou a reflexión na organización: “Nos últimos anos producíronse cambios culturais notables, as identidades xa non son tan ríxidas e sólidas, son moito máis cambiantes, máis fráxiles, e iso tamén ten tradución en militancia”. Falan de “militancia líquida” e engaden a tendencia a activar á mocidade só nas súas liñas ou loitas preferidas, en lugar de implicarse en proxectos máis xerais. “Temos que saber adaptarnos ben ás tendencias que se están fortalecendo e facer propostas políticas dentro delas, entendendo que debemos saber manter ben esa tensión”, explican.

En épocas líquidas, ven a militancia como un pomo e animan aos mozos a facelo. Ante a desesperación e no contexto da pandemia, a actuación de Ernai sustentouse en “Ter un proxecto político, unha estratexia realmente factible, ver aos poucos os logros...”. En definitiva, din que a militancia é unha forma de vivir, como di a lema elixido para o Gazte Topagune.

Mozos afundidos na crise xeneracional

Na súa lectura no décimo aniversario púxose de manifesto que o capitalismo ciisheteropatriarcal golpea de forma diferenciada a esta nova xeración. Entre outras cousas, porque o sistema capitalista utiliza aos mozos para obter o beneficio económico: “Utiliza os sectores máis vulnerables dentro das clases de pobos e traballadores, para seguir desde alí a reprodución do sistema e conseguir unha maior acumulación de capital. Historicamente a mocidade desempeñou ese papel, aprovéitase a forza de traballo da mocidade para conseguir unha maior acumulación de capital”. Engade máis detalladamente Álava: “A mocidade é un momento no que non somos donos de nada e do que se aproveita o sistema. Explota de forma máis violenta a mozas que non son donos de nada e buscan a emancipación”.

Neste contexto, desde a organización denuncian que a mocidade non vive unha expectativa, e que non poden imaxinar un percorrido de aquí a 20-30 anos, porque as condicións de vida empeoraron considerablemente. Ante iso, Ernai propón “un cambio radical máis que as medidas que son a limpeza facial do capitalismo. Por iso, na campaña posta en marcha desde o inicio do curso tratamos de reflectir iso: agora temos a oportunidade de cambiar todo”. Queren aproveitar a crise para transformar o sistema.

Punto de encontro para a reflexión

Durante dez anos producíronse numerosos cambios tanto no País Vasco como a nivel internacional. Os novos debates puxéronse encima da mesa e ás vellas reflexións incorporáronse novos enfoques, xunto coas novas xeracións. Álava e Aiartza recoñecéronnos que o que máis conflito xerou no último congreso foi marcar as prioridades das liñas de traballo. Por exemplo, ante a crise ecosocial non desenvolveron unha estratexia xuvenil, aínda que Ernai está a facer unha “gran aposta” polo ecoloxismo na mesa intergeneracional. Outras dúas cuestións que suscitaron dúbidas foron a decolonalidad e o antiracismo. “Temos en conta estes problemas, pero nos preocupa que Ernaik non teña discurso con eles”.

Aínda que non se enmarcan na estratexia, todos estes temas foron recollidos no amplo programa que prepararon para Elorrio. “O Gazte Topagunea é unha pequena alternativa popular construída a man e forza, onde poderemos facer reflexións”. Tras o Aberri Eguna, o Gazte Topagunea será o punto de encontro de mozos de toda Euskal Herria entre o 6 e o 9 de abril, e os portavoces aseguran que unir conferencias e mesas redondas foi unha aposta clara: queren converter a Elorrio nunha praza para abordar as controversias que existen na actualidade. O modelo policial, a crise ecosocial, as solucións á crise enerxética, a migración, as leis educativas, o eúscaro, os modelos de masculinidad, o transfeminismo, a loita de clases, os conflitos internacionais e a mirada internacionalista... contará cun amplo abanico de conferencias con relatores referentes, tanto nacionais como internacionais. A intención de Ernai é aproveitar as reflexións do encontro para o futuro.

Ademais, terán datas para a celebración, encomiarán a traxectoria de dez anos, pero en xeral queren que sexa o momento de reunir a militantes de organizacións xuvenís. “A clave está, entre outras cousas, no atractivo que ten o propio programa e no ambiente que sempre se crea nos encontros: durmir pouco e o día o máis grande posible é o desexo e o desexo da promesa”, resume Álava. Para o programa nocturno tamén se relacionaron nomes significativos como Süne, autor da canción deste ano, Meiriña Gris, Begiralak, Iheskide, Odei, A súa Ta Gar, Olaia Inziarte, Lukie e outros grupos do panorama musical.

Ernai quere demostrar que esta forma de vida é posible, e que os mozos, ademais de ter ganas de festa, teñen tamén forza de transformación, desde o independentismo, o socialismo, o feminismo, e desde os múltiples movementos que se están producindo nos últimos anos. Queren reafirmar que aquí e agora están bravos, 21 anos despois do último encontro de Elorrio e 10 do congreso de Estella.