Poderiades explicarnos que é Nacionalismo? JOSU
ALBERO: Somos independentistas e queremos a República Vasca. Por iso cremos que é fundamental ampliar a conciencia nacional vasca, porque pola contra dificilmente conseguiremos que o País Vasco sexa soberano. O noso obxectivo é a soberanía integral do País Vasco, é dicir, a soberanía política si, pero tamén lingüística, cultural e identitaria. Sempre dicimos que o modelo irlandés non é noso, alí lograron o Estado, pero a nación galdu.Gure aparece nos seus estatutos catro obxectivos principais: un, ampliar a conciencia nacional vasca; dous, incorporar o discurso a favor do eúscaro e da cultura vasca no mundo abertzale; tres, facer pedagoxía a favor da República Vasca; e catro, establecer relacións e promover o coñecemento mutuo con outras nacións sen estado europeo.

Entremos no tema da identidade vasca. Que é hoxe ser vasco? Que vasco? Lin tamén “Baskoa” nalgúns dos seus escritos...
EDURNE ALEGRIA: Poden existir moitas definicións, pero para nós é euskaldun quen fala euskera e trata de vivir nesa lingua, sexa cal for a súa orixe ou a cor da súa pel. É vasco o que se considera membro deste país. Por tanto, o vasco pode ser de dous tipos, o que sabe eúscaro e o que non sabe, este último sería o de base. E ademais habería quen vive aquí, pero quen se considera español, ou nicaraguano, ou doutra parte. Hai unhas décadas falábase de “É vasco quen vive e traballa aquí”. Esta definición xa non nos serve. Por exemplo, un garda civil que traballa aquí non pode considerarse vasco.

O vasco é entón nacionalista? J.
ALBERO. Non. Para ser vasco/a é necesario polo menos o sentimento de pertenza a este país. Sentimento exclusivo ou compartido con outro sentimento de pertenza. E relacionámolo co eúscaro, que fala euskera e que tenta vivir en eúscaro. O coñecemento do eúscaro non é suficiente. Eu se inglés, pero non son inglés.

Por que ven en crise o nacionalismo vasco?
J. ALBERO. O propio concepto nacionalista está en crise. Non fai moito ouvimos a un dirixente da esquerda abertzale dicindo “eu son independentista, pero non son nacionalista”. [Arnaldo] O propio Otegi hoxe fala da esquerda independentista, non da esquerda abertzale. Hai unha tendencia a rexeitar a palabra abertzale.
E. ALEGRÍA. En Iparralde –alí vivo eu– é ao revés, alí óuvese cada vez máis a palabra abertzale e é un label. Con isto non quero dicir que todos os que van baixo ese selo sexan nacionalistas, os ecoloxistas non nacionalistas van nas eleccións na lista de nacionalistas, pero, bo, van baixo esa marca. No Sur non é así. BAIXO
LUKEN O nacionalismo e a nación vasca están a facerse cada vez máis abstractos. Fálase do País Vasco, do Estado Vasco e da República Vasca, pero que son? Nesta sociedade líquida, cada vez estanse quedando máis difuminados e hai hora para redefinir ben que son. Estamos a entrar cada vez máis no marco estatal e quizais nos está esquecendo que somos unha nación oprimida.
J. ALBERO. Nós non temos complexos de dicir que somos nacionalistas, mesmo nacionalistas. Porque a nosa é unha nación subordinada e, por tanto, a nosa lingua, a nosa cultura e a nosa identidade colectiva están ameazadas. Por suposto, o noso nacionalismo non ten nada que ver co nacionalismo dos estados que nos dominan. O seu nome, en realidade, é outro: o imperialismo. É fundamental distinguir entre nacionalismo e imperialismo, algo que Ulises Moulines fai moi ben no seu magnífico Manifesto Nacionalista. O certo é que os españois e os franceses repetíronnos tantas veces que os nacionalismos son malignos, evidentemente o noso, non o seu, e que moita xente de aquí creu.

En Euskal
Herria vivimos un conflito violento de 60 anos. Pode haber unha desmovilización posterior?
E. ALEGRÍA. O cansazo pode ser unha causa diso, si. Francia e España fan un gran traballo para asimilarnos, e nós estamos a caer moi facilmente nese proceso.
L. ETXABE. Si, nese conflito uns saíron vencedores e outros perdedores, pero os partidos políticos que votamos tampouco se esforzan polo renacemento nacional. En lugar de facelo, cada vez estamos máis mirando a Madrid e a París. Antes diciamos que “o eúscaro é o noso único territorio libre”, pero hoxe en día tamén o están colonizando. No voso escrito da páxina web na que se dan a coñecer as dúas xornadas de xaneiro menciónanse os efectos estraños no pensamento vasco. De que falan?
J. ALBERO. É unha conclusión que saíu do noso seminario. O País Vasco ten neste momento dous grandes retos: un, evitar a nosa asimilación nacional e outro, conseguir a nosa soberanía. Para facer fronte á asimilación temos que desenvolver desde o eúscaro o noso propio pensamento vasco, e aí hai importantes referencias intelectuais, como Txillardegi ou Joxe Azurmendi. Este pensamento vasco autónomo e vasco céntrase no marco referencial de aquí.

Critican aos partidos nacionalistas o seu comportamento con Madrid. Que relación necesítase cos axentes do Estado na senda do Estado vasco?
L. ETXABE. A independencia, a autodeterminación, a cultura e a linguaxe, por exemplo, convertéronse en lemas simbólicos. A consecución da República Vasca require dun proceso independente, que debe partir da actividade cultural vasca e da internacionalización. A principal crítica que facemos aos partidos nacionalistas é que falan dunha nación vasca abstracta, éncheselles a boca, pero logo non pon en marcha políticas a favor deles. O PNV e EH Bildu miran cada vez máis a Madrid, e todos os nacionalistas sabemos que desde Madrid e París non se pode sacar nada en canto a soberanía e autodeterminación. Por tanto, o único camiño é a unilateralidad, porque non podemos estar na mesma mesa cos estados; viuse con Cataluña e estao vendo con Escocia.
E. ALEGRÍA. E así os partidos nacionalistas lexitiman a ambos os estados. Indo a Madrid e a París, e tratándose alí, os Estados recoñécenos.

Unilateralidad e, por tanto, confrontación que leva?
L. ETXABE. A confrontación democrática é imprescindible. Na sociedade non se quere confrontación, pero a política é esa, a ver quen consegue apropiarse das ideas. Fálase do medo á polarización, pero nos procesos de descolonización ou soberanía isto é absolutamente normal.

Que políticas credes que deberían pór en marcha os partidos nacionalistas?
L. ETXABE. De momento , facendo máis nos ámbitos nos que temos competencias. Por exemplo, a porcentaxe de funcionarios de aquí é moi baixo. En educación habería que suprimir os modelos A e B e impulsar o modelo D. Os tribunais españois tamén están a sacar moitas resolucións contra o eúscaro, e nestas cousas o nivel de confrontación co Estado debe ser maior.
J. ALBERO. Hai que ser máis valente desde un punto de vista nacional para pór en marcha un proceso independentista. Francia e España nunca nos van a permitir o dereito de autodeterminación. A unilateralidad é o único camiño que nos queda, e teremos que buscar fórmulas pacíficas para facelo, como fixeron en Cataluña. Nestes momentos non vemos aos partidos niso.

Como vedes a situación do eúscaro? J.
ALBERO. Non vemos ningún movemento político popular que poña ao eúscaro na base do seu discurso. Por que é tan importante para nós o eúscaro? Porque nos dá identidade individual e colectiva.
E. ALEGRÍA. Vémolo con preocupación. Observamos que o uso do eúscaro na vida cotiá está a baixar, e as enquisas sociolingüísticas indícano, sobre todo nas zonas respiratorias. Falta unha estratexia nacional no ámbito do eúscaro. Hai tempo que vimos dicindo que as institucións e a industria vasca teñen que pór en marcha unha planificación lingüística, pero iso non se fai. No seu lugar, eloxiouse o bilingüismo e optouse polo eúscaro no mercado das linguas, sabendo que a nosa sofre unha situación diglósica. Houbo e hai vontade de eliminar as características culturais e identitarias do eúscaro.

Ademais, o activismo do eúscaro acentuouse notablemente pola persuasión das institucións públicas á actividade cultural vasca. A xente creu que “é unha boa situación”, “avanzamos”, etc. que se lanzaron desde as institucións, e iso supón unha desmovilización. Cremos que para reactivar o activismo necesitamos grupos de presión lingüística.

Por que din as institucións que seduciron ao
eúscaro? J. ALBERO. Porque non vemos suficiente reacción aos que están a pasar. O Tribunal Superior de Xustiza do País Vasco ha rexeitado recentemente algúns dos perfís lingüísticos da Deputación de Gipuzkoa, e si se queixou da actividade cultural vasca, pero adoptou unha actitude submisa. Así imos ao baleiro.

No ámbito do eúscaro propoñen “territorialidad lingüística”. Que é iso?
J. ALBERO. Establecer a territorialidad lingüística nos lugares máis euskaldunes de Euskal Herria, como o fixeron en Bélxica, Suíza ou Canadá. Que suporía isto? Que os seus dereitos lingüísticos colectivos prevalecen sobre os dereitos lingüísticos individuais. Pero nas próximas semanas imos ir ampliando esta proposta e queremos recoller as achegas dos axentes euskaltzales.

De face a algúns dos mozos organizados de Euskal Herria non parece que a internacionalización sexa unha das súas preocupacións máis importantes. Aí temos, por exemplo, o GKS. Como o vivides?
L. ETXABE. Eu estou moi preocupada por iso. Os mozos vivimos con preocupación os problemas ecolóxicos, socio-económicos, feminismo, pero non a nacionalidade. Isto é consecuencia de moitos factores, entre eles a axenda política e mediática, polo que os mozos non somos conscientes de que somos unha nación oprimida, que estamos en perigo a lingua, a cultura e a nación.
J. ALBERO. Non debemos esquecer que o que se comentou no noso seminario, é dicir, que o noso país está inmerso nun proceso de desnacionalización lento e rápido. Estamos a converternos cada vez máis en españois e franceses. Se non reaccionan, os dous estados opresores conseguirán o seu obxectivo: a nosa plena asimilación.

Onde vedes esa desnacionalización?
J. ALBERO. Referencias diarias. A televisión máis visible no Sur é Telecinco de España…
Pero iso tamén fai 20-30 anos, con iso ou outros medios de comunicación.
L. ETXABE. Cando eu era neno, fai 20 anos, a televisión que máis viamos os da miña contorna era ETB. Hoxe o meu irmán de 15 anos ve como Telecinco, A Illa das tentacións... Dunha xeración a outra houbo un cambio enorme no panorama cultural: cantos debuxos animados hai en eúscaro, cantas series, cantas películas?
J. ALBERO. Este proceso ten dúas vertentes: por unha banda, o que vive na nosa sociedade, todos vemos cales son as principais referencias culturais na nosa contorna, e doutra banda, esa desnacionalización chegou á axenda dos nosos partidos nacionalistas. Fai 20 anos o eúscaro, a autodeterminación e a territorialidad estaban en primeira liña, pero hoxe en día non se mencionan. En Cataluña menciónanse todos os días.

Mencionou a Cataluña, antes confrontación democrática... pode ser decepcionante o ocorrido alí? J.
ALBERO. O proceso foi moi ben orientado até outubro de 2017, pero logo non souberon levalo até a cabeza.
E. ALEGRÍA. Tamén pode ser un acicate. Non creo que alí se apagou o lume. Os políticos tomaron outro camiño, pero non creo que o pobo siga.
L. ETXABE. ERC e Junts entraron nunha batalla de hexemonía, aquí como o PNV e EH Bildu, pero a independencia e a consecución da República de Cataluña seguen na súa axenda, a diferenza de aquí.

Teñen en mente estruturarse como partido político para influír na sociedade vasca? J.
ALBERO. Non, en absoluto. Nós tentamos estender a conciencia nacional vasca, o nacionalismo baseado na lingua. A medida que aumente a conciencia lingüística, o sentimento nacional vasco aumentará, e a medida que aumente, reforzarase o apoio á independencia.
L. ETXABE. En xeral estase impulsando o nacionalismo autonomista, non o independentismo. Levamos catro décadas coas autonomías no Sur. Que supuxo isto desde o
punto de vista territorial?
E. ALEGRÍA. Nin Euskadi, nin Navarra, nin Iparralde, aquí hai Euskal Herria de sete territorios, e iso é o que temos que impulsar. Hai que estender o sentimento nacional vasco por encima das fronteiras mentais e físicas, e levar a filosofía da eurorrexión ao extremo en iniciativas concretas. Non podemos permitir que os alumnos e profesores das ikastolas dígannos “mañá ímonos a San Juan de Luz, a Francia”. E non podemos esquecer que o eúscaro é o que nos une a todos os territorios.
L. ETXABE. Abraham Lincoln dixo: “Se me dixesen que teño seis horas para cortar unha gran árbore, pasaría as catro primeiras horas para afiar a machada e as outras dúas para cortar a árbore”. Afiar a machada, no noso caso, é un labor nacional, e cortar a árbore sería separalo de España e de Francia”. Non é posible cortar a árbore con machada desafilada.