Entre 2015 e 2018 desapareceron 2.450 hectáreas de terras de cultivo no País Vasco Norte, perdendo cada ano 600 hectáreas. Cal é o teu sentimento sobre este dato?

Vivimos nun territorio moi atractivo e a poboación crece. Isto supón un incremento da demanda de vivenda e unha necesidade de actividade económica. A isto hai que engadir o feito de que algúns caseríos non seguen. Estes dous fenómenos supoñen a desaparición das terras de cultivo.

É atractivo e veñen ricos especulando para conquistar terras e casas.

A lóxica especulativa está aí, e algúns prefiren reter o terreo de cultivo ata que se clasifique como “edificable” no documento urbanístico, para vendelo e recibir o máximo ingreso. Este fenómeno dáse en zonas próximas á costa –territorio de Hazparne, zona de Errobi–. O Plan Local de Urbanización PLU conta cunha cartografía que protexe os terreos de cultivo, e o que nun principio debía ser un cultivo para a protección do solo, agora cambia: algúns millonarios compran unha casa rodeada de terras de cultivo, sen barrios, é dicir, compran a paz. O caso de Arbona foi mediatizado, pero deste tipo temos moitos en Euskal Herria.

Asinaron un acordo entre Safer e Euskal Hiri Elkargoa, no que Safer vai tramitar o procedemento de compra preferente dos terreos en todo momento en que se vendan a un prezo excesivo, con garantía do colexio.

Cando se realiza a revisión de prezos, o propietario ten tres opcións: ou o quita da venda porque non acepta o prezo proposto por Safer, ou o acepta, ou vai a xuízo para a súa fixación. Que vai facer o xuíz? Atende e fixa todas as vendas no territorio. Por tanto, o obxectivo desta decisión política é controlar esas referencias e moralizar os prezos, porque sen elas van crecendo. O Colexio estará garantido polo Safer, polo que cando o prezo de decisión do xuíz sexa superior ao do Safer, deberá compralo o Safer e, no seu caso, estaremos aí para a protección do ben.

Isto pregunta un orzamento e a continuación das transaccións.

Determinarase a norma previa. Pero Safer segue o seu día a día e canaliza o dereito de tenteo. Esta persecución que até agora realizaba Lurzaindia ten unha función tremenda na conservación dos terreos agrícolas. Tomaremos o tema nas nosas mans e estaremos xunto a este colectivo como colectividade.

O caso de Arbona ensinounos os límites da lexislación e de aí a redacción dunha proposición de lei por parte de dous deputados para ampliar as competencias de Safer e clasificar o cultivo como interese xeral. En que consiste este camiño?

Non sei cando pasará polo parlamento, porque a vía lexislativa é complexa. O que sei é que presentaron a proposición de lei e que foi bastante ben recibida.

Cres que os electos son conscientes do problema? Coñecen os instrumentos para protexer os cultivos?

Non dominamos todas as ferramentas e por iso acabamos de tramitar un documento presentando todas. O Plan Local de Urbanización é o que máis coñecemos, pero non é o único instrumento. As casas do pobo non temos dereito á compra preferente de terras de cultivo. Por tanto, se queremos desenvolver un plan de cultivo, cales son os diferentes contratos de aluguer? Que acordos podemos pasar con Safer? Como podemos recuperar bens buxán que non foron utilizados hai tempo?

O Plan Local de Vivenda do Colexio recolle que até 2026 construiranse anualmente 2.686 vivendas no País Vasco Norte. Isto provocará, en moitos casos, a artificialización das terras de cultivo.

Somos conscientes de que debemos actuar con moderación, polo que temos como prioridade reparar o que hai, densificar o centro público e renovar as casas buxán. Pero iso non vai sen dificultades: se os privados non queren vender, ou se o ben está repartido entre parentes enfadados ou o propietario vive lonxe… pode ser verdadeiramente complicado e temos moitos medios para convencernos. O problema da habilitación é o das casas buxán, e con todo sabemos que non son suficientes para garantir todas as necesidades de vivenda.

Marienia simboliza un problema: os bos terreos de cultivo desaparecen porque se destinan ao urbanismo. Co obxectivo da soberanía alimentaria, o Colexio está en marcha o Plan Territorial de Alimentación. Que opina do tema marienés?

Esa é a ecuación que hai que acertar: como garantir o equilibrio entre a construción de vivendas, a retención de terras de cultivo e a xeración de actividade económica? Necesitamos unha actividade económica en todo o territorio, porque sen ela temos a morte dos pobos e o desenvolvemento das cidades da selva. As retencións entre a costa e o interior son imposibles. Por tanto, ese é o reto e o caso Marienia pono de manifesto. Eu miro a identidade dos pobos: Kanbo Hazparne é como Kanbo Hazparne en canto a poboación e localización, pero non temos a mesma identidade: a saúde de Kanbon ten moito lugar, se temos a identidade de cultivo de Hazparn aínda temos 114 leiras. Nós estivemos moi lonxe, rediriximos algunhas terras ao cultivo. Parece que Cambo quere ir alén. Se temos un choque entre a necesidade de vivenda e a protección de terras de cultivo, e cada ano pagamos unha multa de 130.000 euros, porque non temos suficiente vivenda social. É moi complexo. Pero si, as terras marienesas son moi belas. O asunto depende da casa do pobo, o colexio non meteu a man.

Pero non teredes que meter a man vendo a reflexión do colexio sobre a alimentación e o cultivo?

É un debate gordo. Eu digo, e non todos temos a mesma opinión, que o desenvolvemento do pobo é moi estratéxico e que ten que ser competencia do contencioso. Dicía aos Hazpan que había demasiada urbanización e con esa mensaxe elixíronme de campo. Agora algúns me din que teño que construír vivendas, que teño que construír 555 vivendas sociais durante tres anos, algúns dos electos da costa acúsanme de non facer o suficiente. Pero non! Como podo aceptar que un elector non de Hazparne ocupe unha terra de cultivo para construír vivendas? Non soportaría, e miro a Cambo co mesmo prisma. Si, si é e é unha lóxica comunitaria, hai que reflexionar a nivel territorial. Decidirémolo colectivamente, pero desde a identidade de cada un e desde a perspectiva de desenvolvemento de cada un para o seu pobo. Estaría mal que impoña a construción de vivendas en terreos de cultivo, polo que non vexo o que teñen que facer aos demais. Ves o que quero dicir? Como controversia, o noso motor é a visión do noso pobo, compartímolo cos electores. Se iso quítase, por que estariamos a falar?

Ao final, desde onde se mira o reto. A localización non é "Necesito N hectáreas para garantir a autonomía alimentaria para Ipar Euskal Herria ou para o meu país, por tanto, como orientarei a política de vivenda?". A situación sería radicalmente distinta se reflexionásemos nesa dirección...

Entendo o que di, pero maleruski non o pensamos así. Necesitamos esa reflexión, pero levándoa á cabeza: cantos cultivadores necesitamos? Para que e para quen producir? O 85% da carne que producimos é exportada e iso interrógame: falamos de soberanía alimentaria, pero por que? A soberanía alimentaria non só se xoga no cálculo das terras. Levamos un estudo co colexio, en colaboración con EHLG, para debuxar o panorama do 2050: Cantos seremos en 2050? Como será o clima? Que prato necesitaremos? Entón, cantos cultivos e terras necesitaremos? Necesitaremos polo menos 11.000 cultivos. Estamos lonxe. Eu tamén preferiría máis agricultores que máis cidadáns, pero como se fai iso?

Sobre todo vendo como vén o futuro. Teremos que relocalizar a produción e o consumo.

Teremos que relocalizarlo, pero é un traballo enorme, non é sinxelo. Un, necesítanse terras, dúas, necesítanse campesiños e tres, hai que atender a demanda local. A entrevista enmárcase

na seguinte reportaxe: