Cando empezou ao mushing e como o coñeceu?

Empecei cun once anos, o meu pai. En Navarra non había entón ningún condutor de trineo. Regaláronnos un cachorro de raza Malamute para telo en casa. Un dos nosos veciños tiña un can da mesma raza e cando o noso cumpriu dous anos, o seu pai decidiu ter unha cría. Quedamos con todos os críos e naquela época coñecemos este deporte. Pareceunos moi rechamante e animámonos. Fixemos as cousas ao noso modo, tomando como referencia o que viamos nas revistas. Un par de anos despois, comezaron a organizar a carreira Pirena nos Pireneos. Do estranxeiro viñan guías de trineos con experiencia e deles aprendemos as bases.

En sentido estrito, este deporte consiste en tirar os cans dun trineo. Para ti, que é o mushing?

É unha forma de vida. É máis que ter moitos cans e competir. Vivo fóra do pobo, no monte, e teño un pasto grande para que os cans poidan correr. Dalgunha maneira, condiciona a túa vida. Todo xira ao redor dos cans. Tes que querer pasar moitas horas con eles. Non impídeche levar unha vida normal, pero é unha afección que leva moito tempo e tes que vivir nun lugar moi propicio: unha cousa é ter un ou dous cans e outra 24, como no meu caso. Nunha cidade é imposible.

Que che dá este deporte?

Gústame. Por exemplo, encántame escalar, pero non podo comparar co que me dá este deporte. É terrible estar só con cans nun recuncho perdido do mundo. Gústame moito competir, pero o que máis me gusta é adestrar cans. Nas competicións adoita haber tensión e nerviosismo, e non gozas tanto do que che rodea. Céntrasche en todo o relacionado co concurso. Con todo, nos adestramentos detéñome de cando en vez, solto aos cans e xogo con eles. Adestrar e alimentar ben aos cans é moi importante, pero o xogo tamén me parece fundamental.

A túa relación con eles será tan importante como que os cans estean en forma, non?

Non podes ver aos cans como meros atletas. Tes que ser o seu amigo. Eu sempre teño liberdade en casa, e dedícome todos os días a xogar con eles e a facer unhas caricias. Dásche conta de moitas cousas nestes momentos: a actitude de cada un, si ten lesións… Se queres ter un bo musher tes que amar aos cans.

Como goberna un grupo tan grande de cans?

Con moita paciencia e amor. Teño cans de todo tipo: crías, novos, adultos e xubilados. Cando cumpren dez anos xa non poden competir, segundo a normativa.

En carreiras, cantos cans tiran dela?

Eu agora participo en probas de media distancia e en campionatos de Europa e do Mundo podes competir con dous, seis ou doce cans. Tamén compito carreiras dunha ou dúas semanas, onde podes inscriar a doce cans. Debes atarche un mínimo de seis cans á merenda. Como hai posibilidade de cambios, vostede vai xestionando o grupo: eu normalmente utilizo oito cans, e así cada día vou con catro novos.

Como adoitan ser os adestramentos?

Debemos adaptarnos ás condicións climáticas de aquí. De xaneiro a setembro lévoos soltos ao monte, e eu vou en bicicleta ou con quad. Son paseos máis que adestramentos. O obxectivo é non estar quieto. Os adestramentos reais comezan coa chegada do frío. Este ano, por exemplo, tivemos que esperar até novembro. Saímos de madrugada e ao principio percorremos uns poucos quilómetros. Traballamos en pistas forestais e unimos a quadera para que traballen os músculos. Os adestramentos fágoos sobre terra até decembro, e logo vou cara a Noruega. Na neve traballan a resistencia e a velocidade.

En que consiste o traballo do guía?

As tarefas principais son a xestión do equipo e a asistencia aos cans. Nos flancos, por exemplo, temos que subir as costas das estacións de esquí, onde é moi importante que o condutor estea en forma: canto máis corras, mellor tempo conseguirás. Ademais, hai que estar atento a que os cans non se mesturen e ás veces a velocidades excesivas.

Que características teñen os cans axeitados para este deporte?

Os cans máis utilizados son un cruzamento entre unha raza nórdica e os cans de caza. A súa resistencia e velocidade son elevadas e trabállase máis facilmente que cos huskys, xa que non teñen problemas co gando.

Poden empezar a competir a partir de ano e medio. Teñen que estar xa ensinados?

É mellor ensinalo desde pequeno, si. Todos os meus cans naceron en casa e ao cumprir seis ou sete meses lévoos aos adestramentos. Os cans adultos corren atados á quada e os crías van soltos. Cando volvan ao ano, empezo a amarrar o quad. Ao principio fan un quilómetro. Aprenden rapidamente. Se esperas até os dous anos, seguro que non é o mesmo.

Os campionatos celébranse de xaneiro a marzo. Como adoitan ser?

O sprint e os de media distancia xóganse por etapas. Empeza e termina no mesmo sitio. Algúns son de dous a tres días, pero hai outros que duran dez ou doce días. As carreiras de longa distancia unen dous puntos. Debe pasar por diferentes puntos de control. Nas probas de sprint adóitanse percorrer uns 24 quilómetros, nas de media distancia entre 30-60 e nas de longa distancia máis de 70 quilómetros. En canto á duración, pódense percorrer entre 40 e 50 quilómetros en dúas horas. Algunhas carreiras son verdadeiras aventuras, como en Odyssen, onde as noites pasan facendo vivacs ou nunha tenda de campaña. É duro porque chegas derrotado, pero a experiencia é tremenda.

Non é un sobreesfuerzo para os cans?

Moitos pensan que os cans sofren e obrigámolos. Pois mire, si un can non quere correr, non hai nada que facer: sentará ou se tombará. Desde Lera gozan dun tremendo tiro. Cando tomo o arnés, a cara cambia. Comezan a saltar, a marear con alegría. Na actitude dos cans ves que é algo que lles gusta moito. Quizais non todas as razas estean dispostas a percorrer tantos quilómetros, pero estes senten felices en adestramentos e carreiras. Con todo, nós damos moita importancia á xestión de esforzos. Si non están afeitos percorrer moitos quilómetros, nas carreiras non superamos ese límite. Sempre teño en conta as condicións: si a pista está mal, non sigo. Pasoume, funme en primeiro lugar e deixeime a carreira. A saúde dos cans é o máis importante.

Poden competir durante oito ou nove anos. E despois, que pasa?

É un gran contraste, e si déixase de adestrar de súpeto, hai cans que envellecen moi rápido. Eu adéstrolles para que sigan tendo unha vida activa. Percorren menos quilómetros e ensinan aos máis novos. Na miña casa teño unha gran parcela e xubílanse moitísimo.

Como é a relación entre cans?

Quizais sexa por xenética, pero eu cos meus cans non teño ningún problema. Pórtanse chinchos. Iso si, debes ter coidado cando as femias están en celo porque os machos se pon uns pouco parvos. No trineo as femias son máis rápidas e lixeiras. Como líder sempre utilizo femias. Os líderes son dous cans que van diante e encárganse, entre outras cousas, de marcar a velocidade e facer xiros. Os machos teñen máis forza e póñoos detrás, máis preto dela, porque eles son os que máis teñen que facer.

En Europa é imposible que o mushing sexa profesión, non?

Aínda que sexan patrocinadores, non gañas o suficiente como para vivir. Podía poder elixir hai quince anos, porque nalgunhas carreiras dábanlle diñeiro como premio. Pero agora non é posible. É un deporte de ricos que facemos os pobres. En Alemaña hai moitos millonarios no mushing. Non teñen máis traballo que adestrar e competir. Iso é impensable aquí. É un deporte moi caro e, ademais, se queres facer adestramentos longos, tes que facer viaxes longos. É un gran investimento económico e temporal.

Cambiou moito o mushing desde que empezaches ti?

Si, moitísimo. Fíxese, nós faciamos arneses con cintas de persianas. Ao ser de madeira, os trineos eran moi ríxidos; era como pór patíns a un armario. Despois apareceron os trineos de aluminio e hoxe en día tamén hai de carbono. A alimentación dos cans tamén evolucionou moito. Agora alimentámolos coma se fosen atletas.

Cal é a situación deste deporte en Euskal Herria?

Aumentou considerablemente o número de persoas que corren, ciclistas ou esquís cun ou dous cans. Pero en canto ao mushing real, hoxe andamos bastante menos que antes. A desaparición de Pirena causa danos. Competía preto de casa, nos Pireneos, e o ambiente era inmenso.

En calquera caso, o mellor bico é de aquí, es o campión do mundo.

É incrible. Custoume moito chegar todo o máis alto, e tampouco é fácil mantelo aí. A ver que tal me van as cousas este ano. Sería bo seguir sendo o mellor. Tamén me gustaría ver crecer este deporte, aínda que sexa difícil. É un deporte de inverno, e vendo que aquí os invernos son cada vez máis curtos, as condicións non son boas. Eu creo que debería haber máis lugares para adestrar na neve nos Pireneos. Agora só podemos actuar na estación de esquí de Baqueira Beret e só temos permiso para unha pista.

Alaska é o berce do mushing. Nunca fixeches un esforzo para ir alí?

O de alí é outro mundo; cada fin de semana dispútanse máis dun campionato e os premios son inmensos. Alí si, podes vivir o mushing. Unha vez fun alí, buscando un lugar onde vivir e un traballo, pero non foi posible. Aínda non estiven competendo. Antes era a miña obsesión, pero a vexo difícil, polo menos a curto prazo. Levar todos os cans é moi caro e tes que ir un mes antes para que os cans se adapten. Por tanto, debe incrementar os gastos de aloxamento e transporte. Pero, bo, chegará.

Aínda estás a tempo. Hai quen segue conducindo aos 80 anos.

Este deporte é bo, non ten idade. É máis, a xente é a que mellor practica nos últimos anos da súa carreira. A experiencia axuda moito e, por suposto, unha vez xubilado, tes máis tempo libre. Agora teño que facer malabares para ter tempo suficiente para adestrar. Iso si, non sacrificio nada importante para poder xogar ao mushing, se non, déixoo. A miúdo tiven dúbidas, porque este deporte non é nada agradecido. Por exemplo, a morte dos cans é moi dura. Doulles unha vida moi boa e morren porque son vellos, pero sufro moito. Con todo, teño intención de seguir en acción. Non sei si vou durar até os 80 anos, pero gozo moito deste deporte.

ZAUN-ZAUNK

Un can,
un amigo único? Un can nunca darache as costas.

Que necesita un can para ser feliz? Tratalo con
respecto e sentirse querido.

En xeral
, a xente trátalles
ben? Algúns, pensando que están ben, edúcanos mal. Os cans non son persoas.

Moitos
cans viven hoxe en día en pesos. Que opina? Paréceme
ben. Se os sacas á rúa todos os días, non debería haber problemas.

Cal é a principal virtude dos
cans? Lealdade clara.

Failles moito
nas súas rías? Ás veces si, con tantos cans tes que porlles límites. Tes que ensinarlles que es o líder.

Como se comunica con eles?
Temos unha relación tan estreita que moitas veces non necesito palabras para dar ordes. Fan as cousas pola súa conta.