O eúscaro está a piques de terminar á hora de escribir estas liñas, o final aínda é insuficiente. Non hai dúbida de que serán belos, similares aos dunha gran festa.

En Bizkitarte lin con detemento, aquí ou noutras publicacións, liñas escritas por persoas máis expertas que eu, digamos, dolorosas, pasadas por Euskadi ou Navarra. Hai que recoñecer, por outra banda, que esta edición de Euskaraldia conclúe cunha agradable sensación agridoce.

Como noutras ocasións, púxose a chapa de convicción e calquera cousa que sexa a favor do eúscaro, insignificante ou voluminoso, porque todos son valiosos. Bo, como as anteriores, comparto a sensación de que pasamos despois de Euskaraldia. Así digo, porque non se produciu todo o terremoto anunciado, onde se di que a defensa do eúscaro vai crecendo.

Nesta edición as institucións estiveron máis presentes que nas anteriores. E, polo menos no Norte, non apareceu nada extraordinario destas institucións, máis aló do exercicio de investimento e comunicación. Quero dicir que institucionalmente non houbo novidades que provoquen un efecto de lume. Por exemplo, máis aló dun compromiso a medio prazo, que marcase un cambio de rumbo que marcase unha acción concreta: unha boa noticia, un servizo ou o paso da euskaldunización masiva doutros, a posta en marcha dalgún recurso ou proxecto especial, unha decisión que concrete máis proximidade e implicación co tema.

Bo, xa había que facelo, as frontes non son escasos. Euskalgintza explota, non pasa semana sen escoitar os problemas que ten unha estrutura do movemento popular: as condicións e os premios dos traballadores de AEK, a incapacidade de Uda Leku, os problemas de calefacción dos nenos da capital, a erdalidad eternal dos exames, a escaseza dos medios de comunicación. O eúscaro é espido.

Quizais dar unha solución digna e duradeira ao problema dun destes ámbitos que podería ser a boa noticia do Euskararen Aldia ou do día do eúscaro. Precisión para ser máis cribles. Podía ir máis aló de iniciativas puntuais.

Con todo, nestas horas aínda non se produciu. Podería haber máis valentía por parte das estruturas. Causada ou non, houbo unha cuestión que depende do pobo.

En consecuencia, o que debía ser a comuñón entre pobos e estruturas foi un aproveitamento cálido do eúscaro. Quizais porque o eúscaro ten demasiados problemas, ten outras urxencias e non pódese ter a cabeza en todos. Quizais porque ano tras ano a política lingüística pública é escasa, porque somos esgotados co branqueo dos bilanes e somos cansos de ver que deixan a obrigación ao pobo. Porque sempre é cuestión de militancia.

Contra o proceso de institucionalización do eúscaro non se pode dicir nada en particular, porque é o resultado das reivindicacións dos anos.

Con todo, hai un pundu, que resulta evidente, que non se ouve, que non se fala do que se prefire: no norte non houbo euskaldunización masiva, alfabetización, oficialización nin medidas axeitadas. A problemática da transmisión non foi traducida, non se produciu unha revolución lingüística. Cada vez menos sabe, en menor densidade, cal é a capacidade ou o nivel de confort. É realista, nestas condicións, pedir que se faga máis e máis cando o número total de falantes non está asegurado? É pertinente actuar coma se a conta de transmisión fose reparada? Todo como unha cuestión de vontade individual?