A Organización das Nacións Unidas para a Agricultura e a Alimentación (FAO) alerta dunha nova crise alimentaria. Segundo esta organización, esta crise está a abrirse a un ritmo alarmante, xa que se están dando tres causas habituais deste tipo de situacións: a invasión ucraína, a destrución do medio ambiente e o aumento dos prezos dos alimentos.

A pesar da escaseza temporal de cultivos e outras materias primas, a invasión rusa de Ucraína é unha escusa perfecta para as grandes compañías alimentarias para seguir incrementando os seus prezos. Pero se atendemos aos datos da FAO, é evidente que a subida dos prezos dos alimentos estaba a darse antes da invasión de Ucraína. Segundo esta organización, o índice de prezos dos alimentos a nivel mundial foi de 131,9 en 2011, 125,7 en 2021; en febreiro de 2022 (antes da invasión) reduciuse a 140,7 e o último agosto a 138. O incremento do prezo da cesta básica das familias foi do 47,8% entre marzo de 2020 e febreiro de 2022. Cando estalou a guerra, os prezos dos alimentos tiñan unha clara tendencia á alza.

A FAO calcula que este ano se producirán 2.774 millóns de toneladas de cultivos, 38,9 millóns menos que en 2021. É dicir, os prezos dos cultivos seguiron aumentando en 2022, aínda que a súa produción diminuíu moi pouco. Por tanto, a guerra e a escaseza de produción teñen un impacto limitado no aumento do prezo dos alimentos. Para entender a razón de fondo é necesario analizar as estruturas de mercado destes bens.

Coa globalización, os sistemas alimentarios dos países máis ou menos capaces de fornecer alimentos á poboación convertéronse en parte dunha rede global. A concentración de capitais neste campo permitiu ao dez grandes compañías controlar os mercados alimentarios que constitúen a base da alimentación dunha ampla maioría da poboación mundial. Segundo Oxfam, estes big ten lideran mercados case monopolísticos e impulsan subidas de prezos co poder de mercado.

Pero hai outra cousa á hora de explicar os incrementos de prezo dos alimentos. É moi curioso o funcionamento que se desenvolve tras a produción nos mercados mundiais de materias primas e alimentos crus. Nos contratos de compravenda de materias primas brutas nestes mercados asínase a compravenda dun ben para a súa entrega en man nun prazo determinado e establécese a cantidade e o prezo de intercambio, mercados futuros. No entanto, nestes mercados tamén participan bancos, fondos de investimento ou pensións co fin de especular coas variacións de prezos que se producen nese período. Os principais fondos de investimento e bancos están facultados para determinar os prezos de engorde dos seus rendementos en tanto manteñan un control sobre o mercado.

Con este mecanismo especial, estes axentes financeiros han impulsado recentemente a subida dos prezos dos alimentos crus. Na crise posterior a 2008 comezouse a utilizar este mecanismo aumentando os prezos dos alimentos e estendendo a desnutrición e a fame. Tras Pandemia, estas iniciativas refórzase. De feito, a participación destes especuladores no mercado de trigo de París subiu do 23% de 2021 ao 72% de abril de 2022, segundo IPES Food. A pesar de que a Unión Europea anunciou a adopción de medidas na pasada década, o lobby de xigantes financeiros conseguiu romper esta pretensión. Esta vez as medidas son necesariamente efectivas.