Como di ao principio do seu segundo libro, pasou moitos anos en silencio antes de nomear violencia densa. Lembra cando sentiu ese clic, a necesidade de falar do tema?
Foi un proceso. Diría que a primeira clica foi no movemento 15M de Tenerife. En 2011 estabamos na praza e todo estaba a politizar: falabamos de políticas corporais, asembleas, horizontalidad, ecoloxía… Pero ninguén falaba de corpos grosos. Os feminismos tampouco consideraban a obesidade como un espazo político. Entón, unha noite falando cun compañeiro gordo, saíu o tema e deime conta de que o que me pasaba co meu corpo estaba relacionado co feito de ser gordo e non me pasaba só a min. Á luz disto, estudei unha chea das miñas vivencias e deime conta de que non era unha cuestión individual, senón política, estrutural, unha forma de discriminación asentada na sociedade. Claro, eu era unha militancia política e unha loita social, e cando vexo unha inxustiza rebélome.

E creou Stop Gordofobia xunto a Carlos Savoie.
Durante dous anos buscamos información e en 2013 lanzamos a plataforma. Pero non foi unha militancia automática. Ao principio creamos unha páxina para atopar xente que vivía como nós. E moita xente explicou as súas vivencias en primeira persoa. Naquela época estaba noutras militancias políticas, por exemplo, na Asemblea de Estudantes, en contra do plan Bolonia, e en grupos feministas. O de Lodifobi acababa sendo como un hobby en internet. Pero ao cabo de dous anos converteuse na miña principal militancia política, porque me dei conta de que era un dos oprimidos máis duros que sufriu na miña vida, pero que, con todo, considerei que era de segunda categoría pola miña propia grosfobia, da que é moi difícil falar.

Aínda é difícil?
Si. Cada vez que queremos falar da espesa, alguén ri sempre, non lle parece que sexa unha loita social. Aquí mesmo pasoume, en Euskal Herria. Chamáronme para dar unha conferencia e era un grupo mixto. Pois os militantes se enfrontaron aos homes, porque eles non querían que se organizasen talles conferencias; dicían como pensabamos os gordos o que estabamos a facer política, que tiñamos que facer dieta e adelgazar.

Ufa.
Tamén o son. Por iso dígolle que foi un proceso de empoderamiento converter isto nunha loita social. Estabamos tan avergoñados co noso corpo, porque esa vergoña non nos permitía dicir: non vou permitir que vostede siga insultando a min.
Parece que os grosos temos que romper dous armarios. Unha, considerarnos un soño: “Son espeso” e non “estou gordo”. E logo: non penso cambiar. Ese segundo armario tamén hai que rompelo, e iso significa que tes a forza de ler libros, de participar nun grupo, de reunirse con grosos en Euskal Herria e loitar contra el.

Han pasado case dez anos desde que crearon a plataforma e as cousas cambiaron moito. Que destacarías?
Foi terrible. O gran avance, que a palabra se estendeu moito. Cada vez é máis coñecido e coñécese moito máis o seu significado e a opresión que vivimos. Falar do tema é algo forte e curativo. E, doutra banda, unha chea de persoas obesas emprenderon o activismo e a creación de contidos sobre o tema.

No Estado español, moitos espesactivistas de referencia sodes migrados en países latinoamericanos –Lucrecia Masson, ti...–, e en América Latina tamén é un movemento moi forte –Laura Contrera, Constanza Álvarez...–. Non sei si aí ve relación.
Non creo que sexa unha casualidade. Penso que accidentalmente nos espertou a conciencia dun estado colonial do corpo. Os do Sur vivimos toda esta opresión, porque os canons da beleza e da vida e de todo foron sempre europeos, brancos e louros. Despois, co tempo, o tema hase teorizado e estudado, e habemos visto que a locofobia ten raíces profundamente racistas e coloniais, como contou Sabrina Strings.

Ademais, ao principio da conversación preguntábame sobre a clica, e o gran clic da miña vida foi a migración. Migré cando era adolescente, e de súpeto deime conta de que hai desigualdades no mundo, desigualdades inxustas, e que, como consecuencia, a miña familia e eu tiñamos que abandonar o noso país. Cando vés dun territorio como este, onde sabes que vives unha vida moi inxusta pola mala distribución da riqueza, a corrupción política, etc., xa puxeches en dúbida a orde mundial e resúltache máis fácil identificar o que pon ás costas do teu corpo.

Na primeira parte do libro é evidente que quere expor o tema coa maior claridade posible, sen perder profundidade. É difícil lograr ese equilibrio.
Quería escribir un libro que calquera poida ler e entender, pero mantendo a profundidade que necesita un libro destas características, porque é un tema novo, é un tema complexo, e temos que ser capaces de discutilo, de explicar o que pasa, porque aínda moita xente dinos que non existe a espesfobia. Así que, utilizando unha linguaxe sinxela e accesible para todos, quería explicar e difundir a existencia da espesfobia.

No seu primeiro libro, pola contra, explicaba a espesfobia desde un punto de vista máis teórico.
Si, no meu primeiro libro recompilei a tese do máster. Segundo a miña teoría, a opresión da espesfobia está atravesada por tres eixos: a estética, a saúde e a moral, que son inseparables. A parte estética ofrece un modelo externo do corpo, e o corpo groso é considerado como fragmento e noxento. Este aspecto é facilmente identificable. Posteriormente, en termos de saúde, o corpo groso considérase como un corpo enfermo, do mesmo xeito que a homosexualidade tamén foi considerada como unha enfermidade. A ciencia e a opresión teñen unha estreita relación, noutro momento poderiamos falar moito diso.

E o eixo moral?
Atopei que estaba a reflexionar sobre os outros dous. Eu pensaba na miña cautela que hai moita xente enferma e hai outras que non están totalmente de acordo co canon de beleza, pero non sofren tanta violencia como os gordos. Nós recibimos unha terrible violencia sobre os nosos corpos: insultos, bullying, violencia médica, acoso na rúa… Entón aí hai outra cousa. E a parte moral, crese que eliximos ser como somos as persoas obesas, ou que non facemos os esforzos suficientes para unirnos ao canon corporal. E aí vén o castigo. Ademais, isto ten unha estreita relación coa outra comprensión do corpo neoliberal, que di que o corpo é autoconstruido e exclúe os contextos socioeconómicos, culturais, xenéticos, etc. que o configuran.

E, por outra banda, gustaríame preguntar quen pode hoxe en día cumprir coas ordes de saúde, é dicir, comer cinco froitas e verduras ao día, facer catro ou cinco comidas, unha hora de exercicio físico, durmir oito horas, sen ansiedade, para poder facer todo isto con seguridade laboral e económica? A moral da saúde castiga á clase traballadora.

Tamén cuestiona no libro a corrente body positivity. Non cres que sentirche ben co teu corpo sexa unha cuestión de actitude.
Creo que a autoestima tamén é unha cuestión política e que é moi difícil non odiarse neste mundo, que che odia e empúxache constantemente cara a ese odio. E creo que obrigarnos a querernos é unha forma de seguir autocorregulando.

En definitiva, nesa lóxica non se trata só de “ódiome porque o mundo me odia”, senón que ademais non consigo amarme nun mundo que me odia, e por iso tamén son malo. Outra responsabilidade individual. Creo que temos que saír da responsabilidade individual e situar todo isto no ámbito colectivo.

Fixo unha chea de conferencias e talleres. Con que che atopas habitualmente?
Sobre todo con preguntas sobre saúde. E cunha dor tremenda. Cunha vergoña tremenda. Por exemplo, cando presentei o primeiro libro tiven que interromper a xira porque non podía aguantalo. Non podía aguantar tanta dor.

E algo marabilloso?Unha
das cousas máis bonitas que me pasou a presentar o libro foi en Madrid, no centro ocupado chamado A 13-14. Todo cheo de hippies e punkis, e alí chegou unha anciá que chegou até os xeonllos da saia, zapatillas, humildemente peiteado… Eu, con todos os meus prexuízos, pensei que se equivocou. Pero ao terminar a conferencia comproume o libro e díxome que a súa filla non lle falaba e que por iso viño. Por que non faláballe a súa filla? Pois, ao parecer, a súa nai díxolle que adelgace, e a súa filla respondeulle que “vostede preferiría ter unha filla drogadicta que unha filla espesa”. E a partir de aí non faloulle máis. Entón a señora díxome que veu á conferencia tentando entender á súa filla e pediume que asinase o libro, que o regalase á súa filla e que lle pedise desculpas.

Traseiro de galiña.
Si, de verdade. En definitiva, é unha composición colectiva. En cada presentación, en cada charla, a xente cóntache cousas, ou escoita a historia doutra persoa, ou compra o libro para a nai. Algo está a xurdir e é moi emocionante.

Como se recolleron as reivindicacións do espesactivismo nos feminismos?
Por lugar. Nalgúns espazos aceptaron o tema da espesa, han visto que é unha loita a ter en conta e que lles afecta. Noutros espazos non. Nalgúns lugares dinche que a espesfobia non existe e que a obesidade é mala para a saúde. E outra cousa sucedeu, que se repetiu no mundo anglado desde o inicio do engrosamiento, é que o feminismo se dá conta desta loita, porque en definitiva afecto a todo o mundo, pero ao final impulsan mensaxes como este: “para que nos queiramos” e “a todos pásanos o mesmo”. Observan a parte que lles afecta, pero non se responsabilizan dos seus privilexios. Porque a todos non nos pasa o mesmo: eu métome moi amodo nesta cadeira e ti facilmente. Non nos pasa o mesmo e non pasa nada. As nosas diferenzas non teñen por que repartirnos, como dicía Audre Lord, pero temos que polos encima da mesa para poder loitar contra elas.

* * * * *

ÚLTIMA PALABRA

Erros
“Todos podemos ter actitudes racistas, gordas ou machistas, porque nas nosas sociedades educáronnos para iso. Creo que nos movementos sociais temos que abandonar o punitivismo e reivindicar a responsabilidade: En Uruguai chamámolo “amoestación”. Para min non é o mesmo erro, senón como o afrontamos. Que vas facer coa vergoña que che xera utilizar a palabra ‘gorda’? Para min iso é o máis importante. Non que vostede senta avergoñado agora para dicir ‘gordo’, senón que vai facer con esa vergoña a partir de agora, sabendo que é obeso”.