Desde o 17 de agosto unha barreira metálica atravesa o edificio do barrio de Romo de Getxo para os membros da Casa de Maiores que se opoñen á derriba “a barreira da vergoña”. Ese día, con motivo das vacacións da xente tras as festas do pobo e sen que se probasen as quendas de vixilancia no edificio, a Ertzaintza e a Policía Municipal achegáronse ao Centro de Maiores de Roma. A Ertzaintza cercou a zona e á primeira hora da mañá os traballadores da empresa Redenor comezaron os traballos de preparación da derriba, entre os berros de rabia dos veciños asistente. Algúns dos usuarios da Casa de Maiores dicían “non mo podo crer”, porque non crían que o goberno municipal (PNV e PSE) iniciase os traballos de demolición sen mandato xudicial. Outros, máis desconfiados, arrepentíanse de non permanecer alí, non organizar as quendas de vixilancia como os días anteriores.

Esa mesma tarde chegou a orde de paralización dos traballos de demolición desde o xulgado de Bizkaia, onde se aprobaron as medidas cautelares totais solicitadas pola mañá pola Casa dos Vales Maiores. O 9 de setembro informouse de que o recurso presentado polo goberno municipal contra as medidas cautelares non foi estimado e que ata que o xuíz ditamine non se poderá demoler o edificio de Lope de Veiga 12.

Desde entón foron constantes os encontros e outras actuacións na esquina que une as rúas Lope de Veiga e Kresaltzu. A pesar de que a Casa dos Maiores está controlada as 24 horas pola policía, o valo foi cambiando ao longo deste mes: colocáronse mensaxes, carteis, globos, etc., expresando as súas peticións.

Desexo de permanencia na Casa dos Maiores

O acordo entre o Concello de Getxo e a Deputación Foral de Bizkaia para demoler a Casa dos Maiores xerou unha situación conflitiva. O obxectivo é derrubar o edificio que até hoxe foi refuxio dos maiores do pobo e construír un “centro intergeneracional” no mesmo lugar (residencia para maiores dependentes de 2º e 3º grao e 40 apartamentos para menores de 35 anos), que recibiron do programa europeo Next Generation o 82,5% do orzamento necesario. Con este fin, os membros da Casa de Maiores recibiron unha orde de expulsión con data 24 de xuño.

No barrio hai opinións contraditorias co proxecto de centro intergeneracional; hai quen cre que pode ser unha boa oportunidade, pero hai quen na práctica ve deficiencias no proxecto: que ao ser un proxecto a nivel de Bizkaia non vai servir para cubrir as necesidades de Getxo; que está demostrado que non se garante unha axeitada atención aos usuarios nun formato de gran residencia; que é difícil garantir a convivencia entre os mozos e os maiores dependentes de 2º e 3º grao; que non é xusto asignar aos mozos o coidado dos mozos aos mozos nun bo número de pisos. É dicir, que a pesar de que o proxecto foi presentado con gran éxito e beleza, na práctica non responde as necesidades das diferentes realidades dos anciáns e mozos de Getxo.

A asociación Ibar Nagusiak Etxea de Getxo manifesta que non quere entrar nas valoracións do proxecto, xa que o seu obxectivo non é oporse ao proxecto de goberno municipal, senón protexer a súa casa. Para levar a cabo este proxecto limitouse a dicir que hai edificios buxán en Getxo, como o que foi o instituto Getxo II, no que se propuxo ao goberno municipal que o fixesen, pero que non recibiron resposta. “Aquí esa relación intergeneracional que quere impulsar o centro intergeneracional pódese dar todos os días porque temos isto aberto. Nós somos os que xestionamos o espazo e cremos que este lugar debe ser para o uso da xente de Roma. A Asemblea de Mulleres de Itzubaltzeta celebrou aquí as xornadas feministas, e este ano a comida das mulleres de Roma celebrouse aquí. Romos do Cantábrico, da igrexa…. Pero o obxectivo do Concello é facer a relación intergeneracional seguindo os modelos europeos. Iso é o que venderon en Europa e por iso déronlles diñeiro”, explicou o director da asociación, Paco Rama, nunha entrevista publicada en ARGIA o 21 de xuño.

O Goberno Municipal ha ofrecido como alternativa o uso do Romo Kultur Etxea, pero algúns membros do Centro de Maiores consideran que este espazo non responde ás súas necesidades. O membro da Casa de Maiores, Rafa Martín, puxo o seguinte exemplo na entrevista a ARGIA: “A última clase de ximnasia do día é para persoas con mobilidade reducida, algunhas veñen en cadeira de rodas, outras con axuda… para chegar á RKE teñen que coller o ascensor e si algún día non funciona non poderán entrar”. Ademais, denunciaron que o espazo da RKE para os maiores é só un terzo do que teñen na Casa dos Maiores, e que non teñen nin bar nin xardín para eles, teñen que pedir a chave ao bedel para abrir as xanelas e ventilar o espazo… Téñeno claro: este espazo non fomenta o seu autogestión e non é axeitado para poder realizar todas as actividades da Casa dos Maiores, nin para dar resposta ao número dos veciños maiores e ás súas necesidades.

A loita dos anos por quedar na Casa dos Maiores

O edificio Lope de Veiga 12 foi unha doazón ao pobo, pero posteriormente foi adquirido polas monxas. Estes últimos, en 1980, solicitaron a derriba dos edificios e a construción de vivendas de protección oficial, pero a resposta do barrio, incluída a Asociación de Vecinos, foi contraria. Non se lles deu permiso para iso e iniciáronse as negociacións de compra, xa que o Concello viu a necesidade de equipamento municipal para levar a cabo as accións. Algúns partidos pensaban que a doazón do pobo debía ser devolta polas monxas, pero finalmente decidiuse volver comprar. Adquiriuse por 41 millóns de pesetas, o 50% a cargo da Deputación. O 21 de novembro de 1987 inaugurouse o Fogar de Día (nome que tiña antes de converterse na Casa dos Vales Maiores). No ano 2001 creouse a Asociación Ibar Nagusi Etxea e acordouse co concello que o centro será xestionado pola asociación.

Desde entón, e debido ás diferentes formulacións, existiron diversos plans para a remodelación do edificio, pero sempre coa condición de garantir a posibilidade de volver ao edificio, aínda que a asociación tivese que desprazarse durante un tempo. Con todo, en 2013 o goberno municipal comunicou á asociación que ían ser trasladados á RKE, debido ao custo da remodelación do edificio (entre 6 e 8 millóns de euros). Ante esta comunicación, os membros da asociación reuníronse na reunión xeral o 27 de setembro de 2013 e decidiron quedar no edificio Lope de Veiga 12. Comezaron a defender o dereito de permanencia: En 2015 a asociación presentou ao goberno municipal un proxecto elaborado polo Colexio Oficial de Arquitectos Vasco-Navarro, no que se dicía que as Casas Baratas, a Casa dos Maiores, o Euskaltegi e a Igrexa son o núcleo urbano de Romo e que habería que protexelas, porque a súa infraestrutura está en bo estado e son patrimonio do pobo.

En 2016 creouse a plataforma contra a derriba da Casa dos Maiores. En 2017 a Casa dos Vales Principais realizou un referendo aos socios para preguntarlles que prefiren: quedar ou ir á RKE. Ás reunións asistían normalmente entre 100 e 120 persoas, pero ese día foron 540 persoas a votar e o 84% (unhas 453 persoas) votou a favor de quedar na rúa Lope de Veiga. En outubro debateuse o tema no pleno municipal e aínda que 11 votos do goberno municipal apoiaron a derriba do edificio, 14 votos da oposición apoiaron a non demolición. A asociación solicitou ao goberno municipal que atendese a decisión, en lugar de impor o seu programa electoral. Con todo, desatendendo a petición, o goberno municipal en novembro dixo que ía cumprir o seu programa, argumentando que os partidos máis votados tiñan dereito a iso. Así as cousas, en maio de 2018 os servizos de barbaría, fisión e podólogo da Casa dos Maiores foron trasladados á RKE sen previo aviso, a pesar de ter un contrato subscrito coa asociación até final de ano. Segundo os membros da asociación, a partir dese momento tiveron dificultades co concello, dificultando o desenvolvemento da súa actividade.

En 2018 ampliouse o espazo para maiores na terceira planta da RKE e a asociación denunciou que as chamadas da Casa de Maiores desviáronse á RKE, desde onde se atendían en nome da Casa de Maiores. Tamén denuncian que paralelamente realizáronse chamadas telefónicas aos socios da asociación, indicando que a Casa dos Maiores trasladouse á RKE. Ante esta situación, os membros do Fogar do Xubilado realizaron un peche para o mantemento do edificio (a Garda Municipal identificou a todas as persoas do peche). Ante o peche, o Concello declarou que sen maioría non derrubaría o edificio, polo que a asociación decidiu pór fin ao peche e pór forzas no traballo diario. Desde entón até o 17 de agosto de 2022 o espazo estivo aberto, sen persoal municipal, grazas ao traballo do persoal voluntario.

Sen ánimo de lucro

Os socios que foron fonte para completar a reportaxe comunicáronnos que o proceso destes anos foi escuro e cheo de mentiras. Din que deixaron “corromper” o lugar. En palabras de Ali de Celis Iglesias, coidaron e mantido xuntos o espazo e pagaron dos seus petos ao persoal profesional contratado: “Por exemplo, no pasado o persoal do bar non tiña que pagar os servizos para poder ofrecer o menú a un prezo que permitise pagar os xefes. Pero a relación co goberno municipal cando chegou a última familia que se fixo cargo do bar non era boa, e de súpeto dixéronnos que tiñan que pagar o gas eles mesmos. Puxéronnos constantemente obstáculos para cansarnos, pero non nos cansamos”.

Lonxe de ceder, co peto amarelo, os xefes seguen protestando nas rúas de Roma. Pasaron dous anos realizando unha concentración de media hora cada mañá na Praza de Xadrez dAs Areas, con música e dando voltas en círculo, enchendo o espazo coas súas reivindicacións. Esta decisión de seguir loitando manifestouse aínda máis na data marcada pola orde de expulsión: comida, taller de txalaparta, concerto… organizaron un programa de todo o día para o 24 de xuño, e para que o edificio non quedase buxán, organizaron quendas de vixilancia con veciños de diferentes idades. E ata que o 17 de agosto aparece a Policía e valouse o edificio, foron varias as actividades realizadas durante o verán para encher a rúa e mostrar a protesta: campionato de ra, comida popular, bingo, baile, comida dos maiores de 75 anos, presentacións de libros… Nestas actividades fíxose patente o apoio de varios cidadáns á Casa dos Maiores. De feito, na última consulta o 98% das 1.500 persoas votou en contra da súa derriba, e meses antes reuniron 4.000 firmas a favor do mantemento do edificio.

Un futuro cheo de dúbidas

Os membros da asociación están preocupados polo comezo do novo curso, xa que non dispoñen dun espazo para iniciar e dar acollida ao mesmo. Sinalan que así as cousas, moitos xefes non teñen máis remedio que acudir á RKE para realizar talleres ou actividades.

Santi Aristimuño, socio da asociación que debuxa e escribe frases en cartóns para mobilizacións, repasou a lista de actividades que ofrecía o curso pasado a Casa dos Maiores: bailes, tai-chi, pilates, taller de memoria, envellecemento activo, euskera, debuxo, coro, patchwork, punto e escaravello, educación física, biblioteca, charlas, faladoiros no xardín, cursos de billar, cine, bingka e saídas de montaña. Grazas a esta ampla oferta, o socio de 86 anos Ane Servando descubriu a súa paixón pola pintura aos 80 anos. Agora dinos preocupados que non sabe como vai seguir debuxando o cadro. Para el é importante debuxar en grupo axudándose mutuamente, dispondo dun espazo axeitado para iso, con ventilación axeitada para protexerse da contaminación das pinturas.

Piden ao goberno municipal que se reabra o edificio, que se manteña na proposta presentada estes talleres, que se incremente o centro de día e que se sumen os talleres entre adultos e mozos. Con todo, os organizadores e usuarios da Casa de Vales Maiores non saben si este ano poderán levar a cabo as súas propostas. Non saben si van poder cantar xuntos, coser, pintar, mover os corpos… Pero, sorrindo, dixéronnos que non se van a quedar en casa, que non van permitir que os seus corpos queden durmidos na esquina entre as rúas Kresaltzu e Lope de Veiga, ou que van seguir enrolándose diante do edificio RKE ou en calquera recuncho do barrio, na loita pola súa casa, mantendo acesa o que xurdiu na casa dos maiores.