Achagua, Embera, Ette Naka, Kogui, Naka-Yuwe, Pisamira, Tikuna e Yuruti son algunhas das 69 linguas indíxenas que se atopan en Colombia e que falan 400 mil habitantes. Actualmente 102 comunidades enfróntanse ao modelo hexemónico de Occidente. Un modelo que, ao longo dos séculos, foi desenriqueciendo aos pobos, non só da riqueza material, senón tamén da cultura, que dominou con submisión.

Este modelo, si pódese chamar así, adoutrinounos para ser un país miserable, violento, corrupto, racista, clasista, cruel e inhumano. Consecuencias do colonialismo español. Con todo, á vista dos resultados das últimas eleccións, este país parece espertar do seu letargo milenario. Gustaríanos crer que como pobo se está reivindicando o valor da vida, o respecto á terra, a importancia da cultura e a riqueza da arte.

Outra cousa é o futuro deste novo ciclo social. Como moitos feitos decisivos, isto tamén se xestou na rúa, no barrio, na selva, nas montañas, con campesiños, indíxenas, defensores dos dereitos humanos e novos. O pobo encargou ao sistema democrático, ao sistema distorsionado e obsceno, a canalizar ese enorme poder e motivación acumulado neste proceso. E mediante a transmisión desa responsabilidade baleirouse a poboación. Da man desa democracia chegará o cambio social dos nosos soños. Quizais si, quizais non. Pero o carácter republicano e constitucional do tipo de Estado colombiano, é dicir, un sistema político baseado no modelo democrático europeo, non garante que a maioría dos cidadáns sexan de primeira orde.

Será Francia Márquez o noso novo vicepresidente capaz de conducir o espírito popular polo labirinto da democracia, coma se fose Ariadna? Francia sabe o que é ser negro, ser pobre, vivir negado e excluído. E sabe que os que non son ninguén, afortunadamente ou por desgraza, sosteñen este sistema. Eu fíxome no seu discurso, pero sobre todo na súa influencia e coherencia. Ao final parece que nos representará unha muller.

Temos que repensar o mundo, o noso, manter a nosa memoria; lembrar a Muisca, Tikuna, Achagua, Embera, Nasa Kogui, e outros pobos. É a nosa responsabilidade entender que nos pasou como sociedade, que fixemos ou que deixamos de facer. E ese compromiso é noso, non institucional. Porque, que é un mandato breve de catro anos para realizar os cambios profundos necesarios? Que este camiño parece o que dá, non debemos esquecer que para abordar un cambio real é imprescindible revitalizar o universo dos nosos bens, a nosa cultura, as nosas linguas. Son bens que nos enraizan na Terra, como o cordón umbilical enráizanos no útero materno.