Os grupos antimilitaristas que conforman a plataforma EH empezaron a reunirse cara aos dous anos: Armiarma Grupo Feminista Antimilitarista; Acción de Paz Antimilitarista; Bardenas libres; KEM-MOC de Bilbao; Mulleres contra a Guerra; de Vitoria; Sen Guerra Eibar; Sen Jaizkibel militar; Kaki; A Guerra comeza aquí. Xa organizaran outra iniciativa conxunta, como a campaña “Armas Eusko Label para a guerra”, para visibilizar e denunciar a vinculación da industria armeira, a guerra e a migración, e animou a dar novos pasos aos “ambientes bonitos” creados, explica Escalante. Agora debátese na definición do carácter e traballo da plataforma –por iso advertiron que tanto Oleaga como Escalante non falan en nome da plataforma–, pero ata que terminou a reflexión xurdiu o desexo de facer “algo práctico”: “Decidimos estudar unha empresa de armería para dar unha fotografía máis xeral da armería”. Este é o motivo do libro realizado polo grupo antimilitarista de Vitoria e publicado en nome da plataforma.

Oleaga considera que o libro é unha “excelente ferramenta” porque describe unha “rede mafiosa e clientelar completa” facendo historia da empresa SAPA e a familia Aperribay. Di que se pode ler como unha “novela de intriga negra” e enumera diversas virtudes do traballo: que a produción militar destrúe o mito do que xera postos de traballo, que pon de manifesto os exercicios de branqueo que realiza a industria armeira en relación coas empresas sanitarias ou médicas, que ofrece unha alternativa á reconversión da produción militar na civil, que esperta “fame” para coñecer a outras empresas armeiras vascas... E, por encima de todo, demostra que “a guerra empeza aquí”.

Blanqueante azul branco

O libro non investiga nin fai referencia á relación da familia Aperribay co fútbol, limítase a negocios e eventos directamente relacionados coa armería. Escalante non descartou, con todo, a existencia de vínculos de negocio entre os dous ámbitos: “Só publicamos cousas que podemos demostrar, pero temos máis rumores e rumores que o que ocorre nos palcos privados dalgúns equipos de fútbol”.

O antimilitarista Patxi Azparren uniu o deporte e o armamento doutra maneira o día da presentación do libro na biblioteca Koldo Mitxelena de San Sebastián. Asegurou que familias como Aperribay, que fan negocio coas armas que matan á xente e a guerra, necesitan “mercadotecnia” para conseguir o “recoñecemento social”, e para iso utilizou a Real Sociedade. O actual presidente do grupo é Jokin Aperribay e o seu anterior vicepresidente, Joaquín Aperribay, durante o mandato de Iñaki Alkiza, membro do consello de administración do grupo Ibon Aperribay San Sebastián Gipuzkoa Basket. Escalante destacou que os exercicios de branqueo dos “mercadores da morte” son habituais, puxo como exemplo outra empresa do armamento vasco, Sener: “O que foi presidente durante décadas, Enrique Sendagorta, era financiador da obra social da súa Opus Dei. Escribiu un libro sobre a ética filosófica cristiá. Andrés Sendagorta, actual presidente con estudos militares, é presidente do Instituto de Empresa Familiar a nivel estatal, onde aparece a empresa como home modelo”.

“Se asocias aperribay co deporte, co fútbol, con algo popular”, di Oleaga. “Como cres que unha mesma persoa ou familia será capaz de facer negocio vendendo armas que farán matanzas noutra parte do mundo ou que creen refuxiados?”. O deporte e a loita contra a guerra represéntanse a miúdo como dous mundos diferentes, con numerosas iniciativas a favor da “paz” e tamén na Real Sociedade. En xuño deste ano, e sen ir máis lonxe, o equipo txuri-urdin organizou a conferencia "Recordos de guerra e fútbol" co ex futbolista bosniano Meho Kodro, lembrando a guerra dos Balcáns dos anos 90 no contexto da guerra de Ucraína. Oleaga reivindica a necesidade de “romper” con esta hipocrisía: “Unha persoa así non pode sorrir con normalidade na televisión, é un criminal”.

Tempos de militarismo

Escalante di que nos últimos anos o militarismo fortaleceuse moito. Pandemia situou o primeiro punto de inflexión. O lector lembrará o protagonismo dos militares nas roldas de prensa para anunciar as medidas do Goberno español, pero a influencia foi máis profunda: “O militarismo estendeuse por todo o mundo e en Euskal Herria, jerarquizando, desaparecendo a desobediencia...”. E pasado o máis cru da pandemia, estalou a guerra de Ucraína. “Volveu a profundar no militarismo”, afirma Oleaga. Os estados occidentais han multiplicado os seus orzamentos militares, as empresas armamentísticas creceron en bolsa, China tamén se converteu en inimigo, a OTAN reformouse. Incluso unha parte da esquerda ha interiorizado o discurso militarista.

“O poder xoga a expor unha solución momentánea: “que podemos facer agora, neste momento?”, explica Escalante, denunciando que a de Ucraína é unha das máis numerosas guerras. Para saír desta trampa propón levantar a mirada: “O noso remedio non pode ser un medicamento rápido. Temos que traballar desde hoxe para deter a seguinte guerra, sabendo que a guerra empeza aquí”.

Pedagoxía da crueldade

As Mulleres contra a Guerra debateron sobre a normalización da guerra e a morte. “Hai un terror terrible. Nos anos 80, este país negouse á OTAN, nos 90 loitou contra o servizo militar, no 2000 saíu á rúa contra a guerra de Iraq. As guerras seguen, pero a cidadanía non responde. Que pasou?”, reflexiona Oleaga. Expón un concepto de antropoloxía feminista, Rita Segato, en busca de explicacións. “Segato fala da “Pedagoxía da crueldade”, da programación das persoas para contrarrestar a empatía co sufrimento do outro”. É un proceso de normalización. “A guerra de Ucraína, como todas as demais, causounos un gran impacto ao principio, pero nos fan todo un espectáculo e ao final afacémonos. O mesmo ocorreu cos mortos do Mediterráneo, os meses do Bidasoa aínda nos dan a alarma, pero imos no camiño”.

Retos do movemento antimilitarista

Que facer para loitar todo isto? En primeiro lugar, reforzar e renovar o movemento antimilitarista. Escalante ve o movemento “durmido xamar”: “É certo que se está espertando para algunhas cousas, pero en xeral somos de sempre. Fai falta xente nova, xente nova asumindo responsabilidades”. Destacou os dous grupos antimilitaristas creados nos últimos anos, Armiarma e Mulleres contra a Guerra, ambos os feministas e mulleres. “Achegaron Cristo, trouxéronnos aire fresco”. Oleaga, membro dun destes novos grupos, di que é moi importante militarse nos grupos antimilitaristas, “reforzar” as redes emerxentes e “seguir na rúa”.

Pero Escalante di que é imprescindible que os mozos tomen a testemuña, e os de Vitoria teñen a dúbida de si eles non son os “antimilitaristas de toda a vida”, senón que, sen querelo, “actúan como tapóns”. Anima aos mozos a unirse ao antimilitarismo e cre que se isto ocorre a súa xeración debería seguir traballando, pero “desde a terceira liña”.

Escalante cre que o segundo gran reto é “abrir” o antimilitarismo. “O militarismo está estendido por toda a sociedade e hai que darlle resposta desde toda a sociedade. Por exemplo, se denunciamos a vinculación dalgúns centros educativos co armamento, o seu persoal e o profesorado deben participar na denuncia. Ou si propomos substituír a produción militar das empresas armamentísticas pola produción civil, deben participar traballadores e sindicatos locais”. Considera que hai que debater e reflexionar entre todos os implicados. “Moitas veces fixemos formulacións demasiado pechos, todo o reflexionamos e proposto nós”.

Cambiar o mundo desde a guerra

Oleaga reivindica que a guerra, o patriarcado e o capitalismo van da man e que hai que acabar co tres. “A nosa especie ten unha longa historia. O patriarcado, pola contra, só 10.000 anos, o capitalismo é moito menos, pero neste breve espazo a humanidade foi desprazada ao bordo do abismo”. Esgotamento dos recursos naturais, caos climático, migracións masivas, pobreza, guerra... “A humanidade e o planeta estamos nunha situación de emerxencia”.

Oleaga propón iniciar a derriba e a construción do novo mundo acabando coa guerra e o militarismo: “Temos miles de razóns para seguir loitando e seguiremos loitando. Porque aquí empeza a guerra, e aínda que somos moi pequenos, aquí está o noso traballo”. Non son tempos bos, por iso hai que transformar a época. “Como repite Malen do noso grupo, imos sempre contra o vento, pero ás veces o vento cambia de dirección”.