Teñen un aviso por todas partes: este verán sufrimos o estreñimiento. Os estanques subterráneos son en menor medida que os cheiros e nunha proporción preocupante, é certo. As reservas cóbrense no outono e inverno, desde outubro até febreiro, e a nivel de Francia, supoñamos, cumpriuse o 70% do rango normal.

Neste contexto, o ambiente está a quentarse en varias zonas rurais de Francia, convertendo os proxectos de mega-bassines ou lagoas xigantes en conflitos conflitivos. Estas son enormes reservas artificiais de auga para garantir a rega das monoculturas. Trátase de zonas plastificadas dun quince metros de profundidade e unha anchura de entre oito e dezaoito hectáreas –rango de dez campos de fútbol–, que teñen como función acumular a auga ao longo do ano para, posteriormente, regar no verán. Oficialmente trátase de recoller a choiva acumulada, pero finalmente é a auga subterránea e das regatas a que acode maioritariamente mediante sistemas de bombas de auga.

O sindicato agrario Conféderation Paysanne, que forma parte deste ELB do País Vasco, o movemento popular denominado Alzamento pola Terra e o colectivo Bassines non mence (Uraskak, ez eskerrik asko) son o colectivo na primeira liña desta loita, un movemento que se vai abrindo e engrosando día a día. Por exemplo, 7.000 persoas reuníronse a finais de marzo no poboado Rochenard do departamento de Deux-Sèvres. Atravesando os gases devastadores, superaron a barreira policial e conseguiron impedir as obras desmontando unha bomba de auga.

Os activistas teñen claro desde o principio que a cuestión non é unha guerra entre campesiños: “Desde o principio deixamos claro que esta loita non é entre o bo cultivador e o mal agricultor, o que nos interesa é a agroindustria. A persoa interpelada na anterior protesta nunca é propietaria de 1.200 hectáreas e 20 compañías”, afirma Lena, do colectivo Alzamento pola Terra, ao medio de comunicación A relève et a peste.

En beneficio da agroindustria, en total teñen un milleiro de mega-bassines a construír por Francia. Non é nada. Por iso é polo que a mobilización se sitúe unha mordedura máis arriba, sistematizando a resposta e que en todo momento xúntense na zona das obras co obxectivo de entorpecer as obras, xa que si se executan as que van en curso, as que veñan despois abrirían o camiño.

No manifesto asinado por unhas 40 estruturas pódese ler: "Unha vez iniciada unha obra de construción, animámosvos a que nos reunades tres semanas despois, a que nos sumedes máis que nunca para facer a manifestación e parar as obras. Quedaremos o suficiente e volveremos sempre que sexa necesario". Esta estratexia chámase desobediencia civil e acción directa, ou sabotaxe... e destaca polo seu amplo apoio. Entre os asinantes atópanse sindicatos, partidos políticos, asociacións ecoloxistas, anarquistas e outros cidadáns colectivos. O motor que se demanda ao Estado francés non chega, polo que se atopa nunha determinación de detención por desobediencia.

Máis que unha solución, un plan para empeorar a situación

Ecoloxicamente, estas mega-bassines considéranse “absurdas”. Christian Amblard, investigador experto en sistemas hidrobiológicos en Radio France, explica: “Non ten sentido construír almacéns en superficie. A auga recollida debería estar no solo ou nas regatas. (...) Para garantir unha boa xestión da auga é necesario facer todo o posible para que a auga se estanque no solo”. Este experto afirma que a evaporación produce unha perda de “ 20% e 60%”. É dicir, lonxe de ser un medio para combater a seca, aumentan o problema.

Ademais, a loita inclúe unha reflexión política: eses megaproyectos son vías para privatizar un baño que debería ser común a todos. Nicolas Girod, portavoz do sindicato Confédération Paysanne, quere deixar claro que non se opoñen á rega, pero si a esa acumulación de auga: “Aí temos a privatización dun ben común. Opómonos a eses mega-bassines, porque favorecen un único modelo de cultivo, un cultivo intensivo”. Na actualidade, só algúns teñen o uso desta auga acumulada. Por exemplo, o dezasete proxectos do departamento de Deux-Sèvres só poderían destinarse a 220 leiras, que suman un total de 5.371 caseríos. Que pistas non, sobre centos e centos de hectáreas de solo que eliminan.

Di que hai que decidir en grupo e colectivamente que facer coa auga, determinando que se necesitan actividades que vaian ao sentido da soberanía alimentaria. Girod non acepta a argumentación dos partidarios da mega-bassine como vía para combater a escaseza de alimentación provocada pola guerra de Ucraína. “Leva 70 anos co mesmo discurso. Agora fálase de soberanía alimentaria, pero detrás a lóxica é a mesma: necesitan transxénicos, fariñas con animais, diñeiro público, grandes acumulacións de auga, todo para acabar coa fame. Pero hai anos que hai países en sufrimento e o cultivo industrial non resolve o problema. O reto non é producir máis, senón a accesibilidade para todos”.

Modelo subvencionado polo Estado

Estes megaproyectos son sostidos polo Estado, cun 70% dos gastos pagos con diñeiro público. Neste sentido, o Estado volve constituír unha minoría e un modelo de cultivo concreto: o modelo intensivo e industrial. Como contrapartida, púxose en marcha unha reflexión para reducir o uso de produtos fitosanitarios e/ou plantar barreiras. “Reflexión... estamos nun verdadeiro green-washing... A condición da ‘reflexión’ reflicte todo...”, a iniciativa do colectivo Bassines non mτ.

Din que estes megaproyectos son unha vía para facer fronte á emerxencia climática. O problema é que as plantas producidas en monocultivo demandan cantidades inxentes de auga –o exemplo máis claro é o do millo–, e para facer fronte realmente á desecación ou ao cambio climático, ademais do modelo produtivo, deberían cambiar as producións, garantindo máis biodiversidade. O Ministerio de Agricultura argumenta que “sen auga non hai agricultura”, pero hai que lembrar que o 95% das producións avanza sen rega, é dicir, só grazas ás choivas.

Ademais da acción directa, os opositores utilizan o camiño da xustiza e o marco institucional europeo. Supoñamos que o colectivo Bassines non mc.c. acudiu á Comisión Europea porque, segundo isto, nove directivas son ampolladas. A Comisión Europea responde que asume seriamente a petición de “preocupación pola protección da auga”, ampliando ao Estado francés os requisitos de mellorar o control das augas subterráneas, presentar “con transparencia” o custo financeiro e ecolóxico destes proxectos e orientar medidas contra os “excesos de acumulación”. Tamén un Tribunal de Chamadas confirmou a ilegalidade de varios xigantes. “Esas batallas xurídicas son as que hai que levar, pero desgraciadamente, na maioría dos casos, as sentenzas veñen demasiado tarde e algunhas obras gordas xa están en marcha”, di o activista Julien Le Guete.

Parece que cada vez hai máis trabas na agroindustria, o que implica que nos seus inicios cada vez máis asociacións veciñas están a saír das xuntas administrativas que xestionan proxectos. Si, o movemento vaise inchando e parece que o Goberno francés non mide o seu potencial. Avisa o movemento Bassines non mgr: “Seguindo así, a de mega-bassine sumarase á vía das loitas de Larzac ou Notre-Dáme-deas-Landes”.